Główny Grzbiet Karkonoszy

Grzbiet Główny (1000–1400 m n.p.m.) – długi grzbiet górski w Sudetach Zachodnich, w partii szczytowej pasma Karkonoszy o łącznej długości około 50 km.

Położenie

Rozciąga się między Przełęczą Szklarską (886 m n.p.m.) po zachodniej stronie, oddzielającą grzbiet od Gór Izerskich a Przełęczą Okraj (1046 m n.p.m.), na wschodzie oddzielającą go od Lasockiego Grzbietu. Od północy grzbiet ograniczony jest stokiem Karkonoszy, które przechodzi w Karkonoski Padół Śródgórski, a ten w Pogórze Karkonoskie, a następnie w Kotlinę Jeleniogórską.

Opis

Główny Grzbiet Karkonoszy jest wyniesiony nad Kotlinę Jeleniogórską o ponad 1200 m. Ma on charakter rozległej, zrównanej i poprzecinanej przełęczami wierzchowiny, z której wznosi się większość karkonoskich szczytów. Główny Grzbiet Karkonoszy dzieli się na trzy części: Śląski Grzbiet, Czarny Grzbiet i Kowarski Grzbiet.

Śląski Grzbiet (czes. Slezský hřebet) ciągnie się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy pod Śnieżką (1394 m), podzielony jest Przełęczą Karkonoską (1198 m n.p.m.) i Przełęczą Dołek (1178 m n.p.m.) na dwie części – zachodnią oraz wschodnią.

Czarny Grzbiet (Obří hřeben) ze Śnieżką (1602 m n.p.m. – najwyższym szczytem Sudetów) i Czarną Kopą (1407 m) dochodzi do Przełęczy Sowiej (1164 m n.p.m.).

Kowarski Grzbiet (Stříeha) kończy się na Przełęczy Okraj (1046 m n.p.m.), gdzie łączy się z biegnącym południkowo Lasockim Grzbietem (Pomezní hřeben) z Łysociną (1188 m n.p.m.) i Kopiną (910 m n.p.m.).

Czesi Śląski grzbiet nazywają Západní Slezský hřbet, a Czarny i Kowarski Grzbiet – Východní Slezský hřbet.

Równolegle do Śląskiego Grzbietu, oddzielony obszarem źródliskowym Łaby (Sedmídolí), biegnie po stronie czeskiej Czeski Grzbiet (Český hřebet), rozcięty w okolicach Szpindlerowego Młynu (Špindlerův Mlýn) głęboką na kilkaset metrów doliną Łaby (Důl Labé). Oba grzbiety łączą się na Równi pod Śnieżką i Łabskiej Łące (Labská louka). Najwyższym wierzchołkiem Grzbietu Czeskiego i zarazem drugim co do wysokości w Karkonoszach jest Łączna Góra (Lučni hora, 1555 m n.p.m.).

Rzeźba

Rzeźbę wierzchowiny grzbietu stanowią kopulaste garby, niecki denudacyjne, formy peryglacjalne: gołoborza, ostańce skalne, ponadto rozległe torfowiska wysokie. Powierzchnia wierzchowinowa przechodzi wyraźnym załomem w północny stok Karkonoszy. W kilku miejscach wierzchowina podcięta jest karami lodowcowymi. Są to: Śnieżne Kotły (Wielki i Mały), Czarny Kocioł Jagniątkowski, Kocioł Wielkiego Stawu, Kocioł Małego Stawu i Kocioł Łomniczki, a po południowej stronie: Labský důl i Úpská jáma. Na północnym stoku, występują też nisze niwalne: Szrenicki Kocioł, Łabski Kocioł, kocioł pod Śmielcem, kocioł pod Tępym Szczytem, Kocioł Smogorni i Biały Jar.

Budowa geologiczna

Główny Grzbiet Karkonoszy zbudowany jest ze skał magmowych oraz metamorficznych. Grzbiet Śląski w całości składa się z granitów, Czarny Grzbiet oraz Kowarski Grzbiet tworzą skały metamorficzne należące do wschodniej osłony granitu karkonoskiego. Są to gnejsy, łupki łyszczykowe, łupki łyszczykowe z granatami, łupki kwarcowe, skarny i inne. Masyw Śnieżki, przedw wszystkim wierzchołek, zbudowany jest w znacznej mierze z hornfelsów, niższe partie zachodnich i północnych stoków z granitu.

Klimat

Grzbiet położony jest w strefie górnoreglowej i subalpejskiej. Występuje tu klimat ostry, subpolarny z niskimi temperaturami i dużą ilością opadów. Cechą klimatu są gwałtowne zmiany pogody i częste wiatry fenowe osiągające duże prędkości i powodujące w zimie i na wiosnę bardzo szybkie topnienie śniegu. Często w szczytowych partiach występuje mgła.

Wody

Głównym Grzbietem przebiega dział wód między Morzem Bałtyckim a Morzem Północnym. W obrębie grzbietu mają swe źródła liczne potoki o gwałtownym spadku. Jedynie po stronie polskiej znajdują się jeziora polodowcowe Wielki Staw i Mały Staw oraz niewielkie Śnieżne Stawki.

Roślinność

Wierzchowina w większości porośnięta jest kosodrzewiną, a ponad nią sterczą wierzchołki pokryte gołoborzami, gdzie jedyną roślinność stanowią porosty naskalne (wzorzec geograficzny). Niższe partie Grzbietu porastają górnoreglowe lasy świerkowe. Duże powierzchnie zarówno na wierzchowinie, jak i na zboczach zajmują torfowiska.

Ochrona przyrody

Grzbiet położony jest na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego oraz czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego (czes. Krkonošský národní park, KRNAP). Niższe partie zboczy po stronie polskiej nie są w większości chronione.

Turystyka

Na samym Grzbiecie znajdują się schroniska turystyczne: „na Szrenicy”, „Odrodzenie”, „Dom Śląski” i „Na Przełęczy Okraj” oraz „Petrova bouda”, „Špindlerova bouda”, „Jelenka” i „Pomezní bouda”. Na zboczach są to: „na Hali Szrenickiej”, „Pod Łabskim Szczytem”, „Samotnia”, „Strzecha Akademicka”, „Nad Łomniczką”, „Vosecká bouda”, „Labská bouda”, „Martinova bouda”, „Moravska bouda”, „Luční bouda”, a w jego dolnych partiach „Kamieńczyk”.

Przez całą partię szczytową grzbietu wzdłuż granicy prowadzi szlak turystyczny:

– czerwony, będący fragmentem Głównego Szlaku Sudeckiego prowadzący ze Szklarskiej Poręby na Przełęcz Okraj i dalej. Od dołu, z obu stron dochodzi do niego wiele szlaków z różnych miejscowości.

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 3 Karkonosze, red. Marek Staffa, Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa – Kraków 1993, ISBN 83-7005-168-5
Alfred Jahn (red.), Karkonosze polskie, Ossolineum, Wrocław 1985, ISBN 83-04-01586-2
Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek, Michał PawełM.P. Mierzejewski (red.), Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, ISBN 83-229-2675-8, OCLC 69303785 .
Stefan Macko: Świat roślin Karkonoskiego Parku Narodowego, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1970
Bohuslav Sýkora a kolektiv: Krkonošský národní park, Správa Krkonošského národního parku, 1983 (cz.)
Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo "Plan", Jelenia Góra, ISBN 83-88049-26-7
Krkonoše-západ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-28-6
Krkonoše-východ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-29-4