Giuseppe Tomasi di Lampedusa
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 23 grudnia 1896 Palermo | |
| Data i miejsce śmierci | 23 lipca 1957 Rzym | |
| Narodowość | włoska | |
| Dziedzina sztuki | literatura | |
| Ważne dzieła | ||
Giuseppe Tomasi di Lampedusa (ur. 23 grudnia 1896 w Palermo, zm. 23 lipca 1957 w Rzymie)[1] – włoski pisarz i arystokrata, książę Lampedusy i diuk Palmy.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Palermo na Sycylii, w rodzinie arystokratycznej Giulia Maria Tomasiego, księcia Lampedusa, diuka Palma di Montechiaro.
W czasie pierwszej wojny światowej służył jako oficer artylerii[2]. Dostał się do niewoli na Węgrzech, ale uciekł i na piechotę powrócił do Włoch. Wydarzenia te spowodowały u niego problemy nerwowe i uniemożliwiły karierę dyplomaty, do której był przygotowywany[2].
Posiadany majątek pozwolił mu na poświęcenie się rozwojowi intelektualnemu – czytał literaturę piękną w kilku językach obcych, dyskutował o niej w grupie najbliższych przyjaciół, pisał dla własnej przyjemności.
W 1932 ożenił się z Alexandrą von Wolff, pochodzącą z niemieckiej, arystokratycznej rodziny, mieszkającej na Łotwie w rodowej rezydencji w Stāmerienie (niem. Stomersee).
Był przeciwnikiem dyktatury Benita Mussoliniego, w okresie rządów faszystów starał się jednak trzymać się z daleka od spraw publicznych. Pod koniec życia, jako znawca literatury francuskiej i angielskiej, prowadził prywatne wykłady dla studentów uniwersytetu w Palermo.
Zmarł w 1957 w Rzymie.
Zarówno jego najsłynniejsza powieść Lampart, jak i inne dokonania literackie zostały opublikowane już po jego śmierci[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Lampart[edytuj | edytuj kod]
Jako pisarz zasłynął dzięki pisanej w latach 1955–1957, a wydanej w 1958 już po jego śmierci książce Lampart (wł. Il Gattopardo)[1]. Dzieło, napisane w konwencji powieści XIX-wiecznej, ukazuje schyłek świata starej burbońskiej arystokracji na Sycylii w czasach zjednoczenia Włoch[3]. Powieść w samych Włoszech miała ponad sto wznowień.
W 1959 roku powieść wyróżniono najbardziej prestiżową włoską nagrodą literacką – Nagrodą Stregi.
W 1963 Lampart został sfilmowany przez włoskiego reżysera Luchina Viscontiego z gwiazdorską obsadą – w rolach głównych wystąpili Burt Lancaster (jako tytułowy Lampart – książę Fabrizio Salina), Alain Delon i Claudia Cardinale[4]. Film zdobył wiele nagród i wyróżnień – na festiwalu w Cannes w 1963 został wyróżniony Złotą Palmą. Znalazł się także na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne[5][6], a w plebiscycie krytyków filmowych, zorganizowanym w 2012 r. przez czasopismo Brytyjskiego Instytutu Filmowego „Sight & Sound”, zajął 57. miejsce[7].
W 2009 ukazała się w Polsce książka Davida Gilmoura Ostatni Lampart. Życie Giuseppe Tomasi di Lampedusy[8], będąca opowieścią biograficzną o artyście. W październiku 2009 ukazał się nowy polski przekład najsłynniejszej książki autora, pod tytułem Gepard pióra Stanisława Kasprzysiaka (tytuł jest trudny do przetłumaczenia, gdyż dosłownie oznacza przedstawiciela rodziny kotowatych. W książce il gattopardo jest herbem rodowym rodziny Salina).
Di Lampedusa pisał także opowiadania oraz eseje poświęcone twórczości Stendhala i Szekspira[2] (wydane również w Polsce), jednak żadne z jego dzieł nie cieszy się sławą zbliżoną do Lamparta.
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
Książki Giuseppe Tomasiego wydane po polsku[9]:
- Lampart (1961) (wł. Il gattopardo, 1958), wydanie z 2008 jako Gepard
- Opowiadania (1964) (wł. Racconti, 1961)
- O Stendhalu (wł. Lezioni su Stendhal)
- Szekspir (wł. Il mito, la gloria)
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na jego cześć jedna z planetoid pasa głównego została nazwana (14846) Lampedusa[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Tomasi di Lampedusa Giuseppe. Internetowa encyklopedia PWN. [dostęp 2015-07-14].
- ↑ a b c Giuseppe Tomasi di Lampedusa (ang.). Encyklopedia Britannica. [dostęp 2015-07-14].
- ↑ Norman Davies: Europa. Rozprawa historyka z historią. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999, s. 876-877. ISBN 83-7006-883-9.
- ↑ Lampart (1963). Filmweb. [dostęp 2015-07-14].
- ↑ Niektóre ważne filmy czyli tzw. lista watykańska. kultura.wiara.pl. [dostęp 1.05.2010].
- ↑ usccb.org Film and Broadcasting –Vatican Best Films List (ang.)
- ↑ Critics’ Top 250 Films (ang.). W: Sight & Sound [on-line]. British Film Institute, 2012. [dostęp 2014-10-27].
- ↑ David Gilmour. Ostatni Lampart. Życie Giuseppe Tomasi di Lampedusy, przeł. Anna Wójcicka. Warszawa 2009, Wydawnictwo Sic!.
- ↑ Giuseppe Tomasi di Lampedusa. lubimyczytac.pl. [dostęp 2015-07-14].
- ↑ 14846 Lampedusa (1989 BH) (ang.). nasa.gov. [dostęp 2015-07-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- David Gilmour, Ostatni Lampart. Życie Giuseppe Tomasi di Lampedusy, przeł. Anna Wójcicka, Sic!, Warszawa 2009, ISBN 978-836045769-6
