Kurów (gmina)

Kurów
	gmina wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	puławski
TERC	0614062
Wójt	Arkadiusz Małecki
Powierzchnia	101,3 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 7755
• gęstość	76,8 os./km²
Nr kierunkowy	81
Tablice rejestracyjne	LPU
	Adres urzędu:ul. Lubelska 35; 24-170 Kurów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	17
Liczba miejscowości	19
	Położenie na mapie województwa;
	51°23′21″N 22°11′12″E/51,389167 22,186667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Kurów – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie puławskim. Przebiegają przez nią m.in. drogi krajowe S12 i S17. Sąsiaduje z następującymi gminami: Żyrzyn, Abramów, Markuszów, Nałęczów, Wąwolnica i Końskowola. 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 7906 osób^[4]. Siedzibą gminy jest osada^[5] Kurów, który ma 2800 mieszkańców.

Historia

Powstanie gminy

Gmina Kurów powstała w drugiej połowie lutego 1809 roku. Kurów stał się siedzibą gminy wiejskiej, lecz istniał także magistrat miejski. Gmina należała do departamentu lubelskiego, powiatu kazimierskiego. W skład tej jednostki pomocniczej oprócz Kurowa weszły także Abramów, Brzozowa Gać, Dęba, Glinnik, Łąkoć, Paluchów, Podbórz i Wielkie.

1819 rok

10 lat po utworzeniu gminy przeprowadzono spis ludności i siły pociągowej. W skład dominialnej gminy wchodziły: Kurów, Płonki, Brzozowskie, Paluchów, Szumów i Podbórz.

Gmina w latach 60. XIX wieku

W 1866 roku w gminie leżało 13 gromad: Kurów miasto, w drugiej Płonki wioska i Olesin kolonia, w trzeciej Kłoda wioska, Zastawie wioska i Olempin kolonia, w czwartej Bobowiska wioska, w piątej Łąkoć od strony Markuszowa, w szóstej Łąkoć od strony Wielkich, w siódmej Podbórz, w ósmej Szumów, w kolejnej Brzozowa Gać, w następnej Wygoda osada, w jedenastej część Dęby, w dwunastej Choszczów, a w ostatniej Kłoda osada. Rok później w skład gminy wchodziły: Łąkoć dwór, Płonki wieś, Podbórz dwór, Brzozowa Gać dwór, Szumów wieś, Paluchów dwór, Paluchów wieś, Dęba dwór, Kłoda dwór, Kłoda wieś, Wygoda dwór, Paulinów dwór, Barłogi wieś, Bobowiska dwór, Bobowiska wieś, Choszczów dwór i Choszczów wieś. Siedzibą gminy na kilka lat została Kłoda.

Utrata praw miejskich przez Kurów

Za Królestwa Polskiego gmina Kurów należała do powiatu nowoaleksandryjskiego w guberni lubelskiej^[6]^[7]. W związku z poparciem powstańców przez mieszkańców, 19 maja^?/31 maja 1870 Kurów i Markuszów utraciły prawa miejskie, a z okolic Markuszowa wyodrębniono gminę Markuszów. W gminie Kurów pozostały Płonki, Kurów, Brzozowa Gać, Szumów, Łąkoć, Barłogi, Choszczów, Paluchów oraz przyłączono z gminy Nowa Aleksandria 5 wsi, którymi były: Sielce, Chrząchów, Chrząchówek, Wólka Nowodworska i Dęba^[8].

Lata 20. XX wieku

30 września 1921 roku gmina składała się z 26 podmiotów. Były nimi: wieś Barłogi, wieś Bronisławka, wieś Brzozowa Gać, wieś Brzozowskie, wieś Choszczów, wieś Chrząchów, wieś Chrząchówek, wieś Dęba, kolonia Góry Olesińskie, leśniczówka Kozibór, osada Krupa wraz z wsią Łąkoć, folwark Kurów, osada miejska Kurów, leśniczówka Łąkoć, wieś Marianka, folwark Nowy Dwór, wieś Paluchów, wieś Płonki, folwark Podbórz, osada Podbórz, wieś Przysiółek Nowy Dwór, folwark Pulki, wieś Sielce, wieś Szumów, wieś Wólka Nowodworska i wieś Wygoda. 1 stycznia 1925 roku do gminy Końskowola wcielono Sielce, "Sielce-Młyn" i Folwark Pulki.

Lata 40. XX wieku

W 1943 roku dokonano podziału na 14 gromad: Barłogi, Bronisławka, Brzozowa Gać, Choszczów, Chrząchów, Chrząchówek, Dęba, Kurów, Łąkoć, Marianka, Nowy Dwór, Płonki, Szumów i Wólka Nowodworska, lecz w 1946 roku dokonano kolejnego podziału – tym razem na 10 gromad: w pierwszej znalazły się Barłogi, Łąkoć i Marianka, w drugiej Bronisławka, w trzeciej Choszczów, w czwartej Dęba, Paluchów i gajówka Kozi Bór, w piątej Chrząchów i Wygoda, w szóstej Chrząchówek, w siódmej Góry Olesińskie, w ósmej Wólka Nowodworska i Nowy Dwór, w przedostatniej Szumów, Podbórz i Mała Kłoda, a w największej Kurów, Kurów-dwór i Kurów-Józefów. W 1947 roku powrócono do podziału z 1943 roku. W sześciu z czternastu gromad było więcej niż jedna wieś (w gromadzie Dęba były także Paluchów i Kozi Bór, w gromadzie Kurów znajdowały się os. Kurów, maj. Kurów, Kolonia Józefów, Mała Kłoda oraz os. Wygoda, w gromadzie Łąkoć wieś i gajówka o tej samej nazwie, w gromadzie Płonki oprócz wsi o tej nazwie były Góry Olesińskie, w gromadzie Szumów był także Podbórz, a w gromadzie Wólka Nowodworska była Kolonia Nowy Dwór.

Lata 50. XX wieku

W 1952 roku stworzono projekt utworzenia gminy Dęba, w skład której miało wejść 8 gromad (Barłogi, Bronisławka, Choszczów, Dęba, Łąkoć, Marianka oraz z powiatu lubartowskiego Izabelmont oraz Wolica), a w gminie Kurów także byłoby 8 gromad (Brzozowa Gać, Kurów, Płonki, Chrząchów, Chrząchówek, nowa gromada Kolonia Olesin oraz z gminy Markuszów dwie gromady: Kłoda i Zastawie. Projekt ostatecznie upadł, ale zamiast tego dokonano podziału gminy na 3 duże gromady: Chrząchów (Chrząchów, Chrząchówek, Wólka Nowodworska i Kolonia Wygoda), Dęba (Bronisławka, Choszczów, Dęba, Marianka i Nowy Dwór) oraz Kurów (osada miejska Kurów, Kolonia Kurów, Kolonia Józefów, Brzozowa Gać, Płonki i Szumów). U schyłku 1959 roku zlikwidowano gromady Dęba i Kłoda, gdyż nie były w stanie samodzielnie się utrzymać. W tym samym roku gromada Dęba została całkowicie wchłonięta przez gromadę Kurów oraz z gromady Kłoda przyłączono Barłogi, Łąkoć i Małą Kłodę.

Lata 60. XX wieku

W 1960 roku do gromady Kurów przyłączono także całą gromadę Chrząchów. Dzięki temu w skład gromady wchodziło 17 miejscowości: Barłogi, Brzozowa Gać, Bronisławka, Chrząchów, Chrząchówek, Choszczów, Dęba, Kłoda, Kurów, Łąkoć, Marianka, Olesin, Płonki, Posiółek, Szumów, Wólka Nowodworska oraz Zastawie. W 1969 roku połączono Choszczów z Marianką oraz Wólkę Nowodworską z Posiółkiem.

Lata 70. XX wieku

Na przełomie 1972 i 1973 roku w miejscu gromady Kurów powstała ponownie gmina, w której znalazło się 28 sołectw: Barłogi, Bobowiska, Bronisławka, Brzozowa Gać, Buchałowice, Choszczów, Dęba, Góry, Kaleń, Klementowice, Kłoda, Kolonia Góry, Kurów, Łany, Łąkoć, Marianka, Markuszów, Olempin, Olesin, Olszowiec, Płonki, Posiołek, Szumów, Wólka Kątna, Wólka Nowodworska, Wygoda, Zabłocie i Zastawie.

W latach 1975–1998 gmina położona była w ówczesnym województwie lubelskim.

Aktualne granice gminy

1 stycznia 1984 roku reaktywowano gminę Markuszów i włączono do niej 10 sołectw z gminy Kurów, a Wygoda została włączona do sołectwa Szumów. Obecny podział trwa do dziś, lecz niektórzy zaliczają Kozi Bór do sołectwa Dęba, a niektórzy^[kto?] traktują Kozi Bór jako oddzielne sołectwo.

Aglomeracja "Kurów"

Aglomeracja "Kurów"^[a] została utworzona w 2006 roku uchwałą Rady Gminy Kurów Nr XLVII/275/2006 z dnia 25 października 2006 roku w sprawie zaopiniowania projektu planu aglomeracji – Gmina Kurów (tekst uchwały) w celu rozwiązania problemów gospodarki ściekowej, co miało pozwolić na podjęcie starań o budowę oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych oraz pozyskanie środków na ten cel.

Aglomeracja obejmuje centralną część gminy (miejscowości: Brzozowa Gać, Kurów, Olesin, Płonki i Szumów).

Gmina Kurów przystąpiła do opracowania Planu Aglomeracji "Kurów" na podstawie art. 43 i art. 208 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jednolity z 2005 r., Dz.U. z 2001 r. nr 239, poz. 2019) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz.U. z 2004 r. nr 283, poz. 2841). Uwzględniono w trakcie prac także plan zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Kurów, koncepcje kanalizacji sanitarnej i ekspertyzy.

Aglomeracja spełnia nałożone rozporządzeniem wymagania opłacalności – wskaźnik WRLM wynosi 172 osoby na 1 km zbiorczej sieci kanalizacyjnej wobec wymaganych 120.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[9] gmina Kurów ma obszar 101,3 km², w tym:

użytki rolne: 74%
użytki leśne: 18%

Gmina stanowi 10,86% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	7906	100	4030	51	3876	49
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	78		39,8		38,3

Piramida wieku mieszkańców gminy Kurów w 2014 roku^[1].

Struktura wiekowa

na stan 31 grudnia 2002:

do 18 lat: 1824 osób
18-60 lat: 4734
od 60 lat: 8111

Przyrost naturalny wynosi (-0,9%)

Miejscowości wchodzące w skład gminy

Wykaz miejscowości podstawowych oraz ich części integralnych w podległości administracyjnej gminy Kurów
Nazwa główna	Identyfikator zewnętrzny SIMC	Rodzaj obiektu	Obiekt nadrzędny	Uwagi	Współrzędne geograficzne
Barłogi	0384331	wieś			51°25′32″N 22°12′03″E/51,425556 22,200833
Bronisławka	0384348	wieś			51°28′19″N 22°11′04″E/51,471944 22,184444
Brzozowa Gać	0384354	wieś			51°23′46″N 22°10′51″E/51,396111 22,180833
Buchałowice	0384360	wieś			51°20′41″N 22°10′17″E/51,344722 22,171389
Choszczów	0384377	wieś			51°27′20″N 22°11′28″E/51,455556 22,191111
Dęba	0384383	wieś			51°26′30″N 22°10′43″E/51,441667 22,178611
Górna Droga		przysiółek wsi	Buchałowice		51°21′05″N 22°10′20″E/51,351389 22,172222
Góry Olesińskie		przysiółek wsi	Płonki		51°21′47″N 22°10′43″E/51,363056 22,178611
Józefów	0384450	osada	Kurów		51°22′41″N 22°09′26″E/51,378056 22,157222
Klementowice	0384420	wieś			51°21′19″N 22°07′44″E/51,355278 22,128889
Kłoda	0384437	wieś			51°24′55″N 22°13′19″E/51,415278 22,221944
Kolonia Klementowice		kolonia wsi	Klementowice		51°22′14″N 22°07′30″E/51,370556 22,125000
Kolonia Nowy Dwór		kolonia wsi	Wólka Nowodworska		51°25′23″N 22°09′49″E/51,423056 22,163611
Kolonia Olesin		przysiółek wsi	Olesin		51°23′03″N 22°12′00″E/51,384167 22,200000
Kolonia Płonki		kolonia wsi	Płonki		51°23′17″N 22°12′40″E/51,388056 22,211111
Kozi Las	1023813	osada leśna	Dęba	do 2013 r. – gajówka	51°26′51″N 22°09′24″E/51,447500 22,156667
Kurów	0384443	osada	Kurów		51°23′22″N 22°11′09″E/51,389444 22,185833
Łąkoć	0384466	wieś			51°26′00″N 22°13′36″E/51,433333 22,226667
Łopieńskie		przysiółek wsi	Klementowice		51°20′53″N 22°09′14″E/51,348056 22,153889
Mała Dęba		przysiółek wsi	Dęba		51°26′17″N 22°10′44″E/51,438056 22,178889
Mała Kłoda		przysiółek wsi	Kłoda		51°24′37″N 22°12′23″E/51,410278 22,206389
Marianka	0384472	wieś			51°27′12″N 22°12′30″E/51,453333 22,208333
Olesin	0384489	wieś			51°23′06″N 22°12′30″E/51,385000 22,208333
Paluchów	0384390	część wsi	Dęba		51°27′02″N 22°11′07″E/51,450556 22,185278
Pępów	0384408	część wsi	Dęba	brak zabudowy	51°27′25″N 22°10′44″E/51,456944 22,178889
Płonki	0384495	wieś			51°22′20″N 22°12′23″E/51,372222 22,206389
Podbórz		przysiółek wsi	Szumów		51°24′27″N 22°11′29″E/51,407500 22,191389
Posiołek	0384503	wieś			51°25′42″N 22°09′51″E/51,428333 22,164167
Pożarnica		przysiółek wsi	Łąkoć		51°26′32″N 22°12′33″E/51,442222 22,209167
Szumów	0384510	wieś			51°24′19″N 22°11′10″E/51,405278 22,186111
Węgielnica	0384414	część wsi	Dęba		51°26′12″N 22°10′06″E/51,436667 22,168333
Wólka Nowodworska	0384532	wieś			51°25′06″N 22°10′12″E/51,418333 22,170000
Wygoda	0384526	część wsi	Szumów		51°24′33″N 22°09′18″E/51,409167 22,155000
Zastawie	0384549	wieś			51°25′25″N 22°13′32″E/51,423611 22,225556
Źródło: Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023

Sołectwa

Barłogi, Bronisławka, Brzozowa Gać, Buchałowice, Choszczów, Dęba, Klementowice, Kłoda, Kurów, Łąkoć, Marianka, Olesin, Płonki, Posiołek, Szumów - Wygoda, Wólka Nowodworska, Zastawie

Miejscowościami podstawowymi bez statusu sołectwa są: Józefów i Kozi Las.

Uwagi

↑ Słowo "aglomeracja" użyte jest tutaj nie w klasycznym – związanym z urbanistyką – znaczeniu, lecz w rozumieniu art. 43 i art. 208 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji.

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Kurów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Strona gminy, sołectwa
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w lublinie
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ TERYT
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279)
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359)
↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97)
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

Bibliografia

Uchwała Rady Gminy Kurów Nr XLVII/275/2006 z dnia 25 października 2006 roku, Tekst na stronie BIP Gminy Kurów.

[a-9] Słowo "aglomeracja" użyte jest tutaj nie w klasycznym – związanym z urbanistyką – znaczeniu, lecz w rozumieniu art. 43 i art. 208 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji.

[populacja2016-1] Gmina Kurów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[sol-2] Strona gminy, sołectwa

[us-3] Urząd Statystyczny w lublinie

[autonazwa1-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] TERYT

[6] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279)

[7] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359)

[8] Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97)

[autonazwa2-10] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]

Wsie	Barłogi Bronisławka Brzozowa Gać Buchałowice Choszczów Dęba Klementowice Kłoda Łąkoć Marianka Olesin Płonki Posiołek Szumów Wólka Nowodworska Zastawie
Osady	Józefów Kurów
Części wsi	Paluchów Pępów Węgielnica Wygoda
Nieoficjalne miejscowości	Góry Olesińskie Kolonia Klementowice Kolonia Nowy Dwór Kolonia Olesin Kozi Las Mała Dęba Mała Kłoda Podbórz

Miasta	Kazimierz Dolny Nałęczów Puławy
Gminy miejskie	Puławy
Gminy miejsko-wiejskie	Kazimierz Dolny Nałęczów
Gminy wiejskie	Baranów Janowiec Końskowola Kurów Markuszów Puławy Wąwolnica Żyrzyn

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–1939) woj. lubelskie (PRL) (1945–1975)
Miasta	Baranów (do 1870) Bobrowniki (do 1870) Józefów (do 1870) Kazimierz (Dolny) (do 1870 i od 1927) Końskowola (do 1870) Kurów (do 1870) Markuszów (do 1870) Nałęczów (od 1963) Opole (do 1870) Puławy (Nowa Aleksandria) (od 1906) Wąwolnica (do 1870)
Osiedla (1954–1972)	Nałęczów (1956–1963)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975)	Baranów (nad Wieprzem) (do 1877 i od 1933) Celejów (do 1954) Drzewce (do 1929) Garbów Godów (do 1954) Gołąb (1870–1954) Irena (1870–1939 →) Iwanowskie Sioło (do 1870) Janowiec (do 1973) Józefów (do 1877) Kamień (do 1954) Karczmiska (do 1954) Kazimierz (1870–1927) Kazimierz Dolny (od 1973) Końskowola (od 1870) Kowala (do 1874) Kurów Markuszów (1870–1954) Nałęczów (od 1929) Nowa Aleksandria (do 1919) Opole (do 1954) Puławy (1919–1933 i od 1973) Rogów (1874–?) Rybitwy (1877–1954) Szczekarków (do 1954) Wąwolnica (od 1929) Wola Czołnowska (1877–1933) Wronów (do 1874) Zastów (do 1874) Żyrzyn
Gromady (1954–1972)	Baranów (1954–1972) Bochotnica (1954–1972) Borowa (1954–1958) Braciejowice (1954 →) Bronowice (← 1955–1958) Celejów (1954–1972) Chruślina (1954 →) Chrząchów (1954–1958) Dęba (1954–1959) Dobre (1954 →) Drzewce (1954–1959) Garbów (1954–1972) Głusko (1954 →) Godów (1954 →) Gołąb (1954–1972) Góra Puławska (← 1955–1972) Gródek (1954–1958) Idalin (1954 →) Janowiec (← 1955–1972) Józefów n/Wisłą (1954 →) Kaliszany (1954 →) Kamień (1954 →) Karczmiska (1954 →) Klementowice (1954–1972) Kluczkowice (1954 →) Kłoda (1954–1959) Komaszyce Stare (1954 →) Końskowola (1954–1972) Kowala (1954 →) Kraczewice (1954 →) Kurów (1954–1972) Leśce (1954–1957) Łaziska (1954 →) Łubki (1954 →) Markuszów (1954–1972) Nałęczów (1954–1956) Niezabitów (1954 →) Niezdów (1954 →) Opole Lubelskie (1954 →) Osiny (1954–1959) Piotrowice (1954–1972) Poniatowa (1954 →) Pożóg (1954–1959) Prawno (1954 →) Rogów (1954 →) Rzeczyca (1954–1959) Sadurki (1954–1968) Skoków (1954 →) Skrudki (1954–1961) Słotwiny (1954 →) Spławy (1954 →) Śniadówka (1954–1958) Trzcianki (← 1955–1958) Wandalin (1954 →) Wąwolnica (1954–1972) Wilków (1954 →) Wola Przybysławska (1954–1959) Wronów (1954 →) Wrzelowiec (1954 →) Wrzelów (1954 →) Zagłoba (1954 →) Zagóźdź (1954–1958) Zagrody (1954 →) Zagrody (1954–1959) Zarzecze (← 1955–1968) Żyrzyn (1954–1972)