Gzin
53°12′15″N 18°18′48″E/53,204167 18,313333| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
611[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-070[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0084161 |
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°12′15″N 18°18′48″E/53,204167 18,313333[1]
| |
| Strona internetowa | |
Gzin – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska.
W latach 1939–1945 położona była w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w rejencji bydgoskiej (Regierungsbezirk Bromberg)[4], w powiecie Chełmno (Kreis Kulm)[5].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość położona jest w gminie Dąbrowa Chełmińska, powiecie bydgoskim, na historycznej Ziemi Chełmińskiej. Wieś położona jest na skraju Wysoczyzny Chełmińskiej, na krawędzi zbocza Doliny Dolnej Wisły. W związku z tym topografia wsi jest urozmaicona. Na północnym skraju wysoczyzna przechodzi w głęboki parów, odwadniany przez strumień.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwę wsi wywodzi się od rzeczownika giez, oznaczającego dokuczliwego, gryzącego insekta, owada. W najstarszych źródłach pisanych, Gzin pojawia się jako: Kysin, Kschin, Gzyne, Gdzyn[6].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Gzin jest miejscowością sołecką w gminie Dąbrowa Chełmińska. Przez obrzeża wsi przebiega linia kolejowa nr 209 Bydgoszcz Wschód – Brodnica z przystankiem kolejowym Gzin. Miejscowość z Czarżem łączy malownicza droga biegnąca zboczem doliny Wisły o deniwelacji sięgającej 50 m. U podnóża doliny znajduje się wieś zwana Gzinem Dolnym. Zlokalizowany jest tu m.in. zakład górniczy wydobywający piasek i żwir ze skarpy doliny Wisły.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Gzin liczył 611 mieszkańców[2]. Jest czwartą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.
Przyroda i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych. Jest otoczona dużym kompleksem leśnym. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się rezerwat przyrody Linje, chroniący torfowisko, a pewnym oddaleniu trzy inne rezerwaty przyrody: Las Mariański, Wielka Kępa Ostromecka oraz Reptowo. W 2003 tereny otaczające wieś włączono w obszar Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]Przez Gzin przebiegają szlaki turystyczne:
pieszy szlak turystyczny (48,4 km) „Rezerwatów Chełmińskich”, wiodący z Bydgoszczy-Fordonu do Chełmna[7]
szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski
Grodzisko
[edytuj | edytuj kod]Na zachód od miejscowości, około 500 m na południe od polnej drogi z Gzina do Czarża i na północ od drogi z Gzina do Czemlewa znajduje się grodzisko kultury łużyckiej z okresu halsztackiego i wczesnego okresu lateńskiego[6]. Położone jest na północnym skraju wysoczyzny morenowej, przechodzącej w głęboki parów w zboczu doliny Wisły. Grodzisko ma wymiary 180 x 112 m, o wałach tworzących czworobok o wysokości 1–11 m. Badania archeologiczne przeprowadzono w latach 1968-1969 (J. Chudziakowa) i 1970-1972 (O. Romanowska-Grabowska)[6]. Odkryto warstwy kulturowe o miąższości od 3,9 do 5 m. Stwierdzono dwie fazy budowy wału: w pierwszej fazie konstrukcje drewniane uległy całkowitemu spaleniu, a następnie zasypano je warstwą piasku, co spowodowało poszerzenie wału w drugiej fazie. Wykopaliska odkryły również istnienie fosy od strony zachodniej. W majdanie (wnętrzu) grodzisko odsłonięto ok. 50 jam śmietnikowych z licznymi kośćmi zwierzęcymi i ludzkimi[6]. Konstrukcje obronna miała prawdopodobnie formę osieku, który istniał tu jeszcze przed wzniesieniem osady obronnej, potem grodu warownego z załogą[6]. Zniszczenie grodu wiązało się z najazdem Scytów (500 lat p.n.e.) lub później Prusów[6]. Domostwa półziemiankowe koncentrowały się wokół wału, tworząc pośrodku pusty plac. Wśród znalezisk znajdowały się narzędzia żelazne, ozdoby brązowe oraz znaczne ilości przedmiotów wykonanych z kości i poroży. Nie zarejestrowano znalezisk z okresu prasłowiańskiego[6].
W latach 60. XX wieku w Gzinie znaleziono duży skarb monetarny w Polsce (monety z czasów Zygmunta III Wazy)[8].
Dawne cmentarze
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwę miejscowości (Gzyne) wymieniono 5 sierpnia 1222 roku w akcie nadania przez księcia Konrada Mazowieckiego rozległych posiadłości w ziemi chełmińskiej na rzecz biskupa misyjnego Prus Chrystiana[6]. Z 1405 roku znany jest ze źródeł pisanych rycerz Mikołaj z Gzina. W 1408 w wyniku zamiany gruntów wieś dostaje się we własność kapituły chełmińskiej, a w 1505 – biskupstwa chełmińskiego[6]. Od drugiej połowy XVI w. Gzin stanowił własność szlachecką Działyńskich. W I połowie XVII w. właścicielem był starosta bratiański Paweł Jan Działyński, późniejszy wojewoda pomorski. Po katastrofalnych zniszczeniach w wyniku wojen szwedzkich wieś zasiedlono na nowo w ustroju czynszowym, opartym na długoterminowej dzierżawie[6]. W 1772 w wyniku I rozbioru Polski szlachecka własność ziemi w Gzinie przeszła pod zarząd pruski. W 1823 na podstawie pruskiej ustawy uwłaszczeniowej nastąpiła separacja gruntów chłopskich i folwarcznych. Własność dworska należała do Józefa Stefańskiego, którego łączny majątek sięgał 1172 ha wraz z folwarkami: Kijewo Szlacheckie (242 ha), Klęczkowo (312 ha), Kosowizna (175 ha), Lisewo (113 ha)[6]. W 1881 we wsi istniało 20 budynków, w tym 9 mieszkalnych. Miejscowość zamieszkiwały 144 osoby, w tym 124 katolików. Przeważali mało- i średniorolni chłopi[6]. W latach 1939 - 1942 dotychczasową nazwą wsi (i znajdującego się tam majątku) było Kisin, lecz po przeprowadzonej zamianie nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w latach 1942 - 1945 nazywała się Kiesen[5]. W 1945 roku własność dworską w Gzinie przejął Skarb Państwa, a większość gruntów w wyniku reformy rolnej rozparcelowano[6].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Miejsce rekreacji przy stawie -
Panorama doliny Wisły z Gzina -
Droga Gzin-Czarże -
Dom w Gzinie Dolnym -
Zakład górniczy w Gzinie Dolnym -
Szynobus w Gzinie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 40517
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 351 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Wybór źródeł, wstęp i oprac. M. Kubicki, Gdańsk-Warszawa 2022, s. 93.
- ↑ a b Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Wybór źródeł, wstęp i oprac. M. Kubicki, Gdańsk-Warszawa 2022, s. 101.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Zdzisław Raszeja: Ostromecko i okolice. Bydgoszcz: Wydawnictwo Margrafsen, 2002, s. 25-28. ISBN 83-87070-78-5. (pol.).
- ↑ Włodzimierz Bykowski: Weekend w drodze – interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Aperion, 1999, s. 51-88. ISBN 83-911441-0-0.
- ↑ Darcie pierza i inne rytuały w Gzinie
- ↑ lapidaria.wikidot.com. [dostęp 2011-12-29].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Gzin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 926.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi | |
| Nazwy zniesione |
