Zapożyczenia z języków indyjskich
Ten artykuł od 2011-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Zapożyczenia z języków indyjskich – wyrazy zapożyczone w języku polskim lub innych językach, pochodzące pierwotnie z języków indyjskich. Do języków nieindyjskich, zawierających szczególnie duży procent słów pochodzenia indyjskiego, można zaliczyć język malajski / indonezyjski[1] oraz inne języki Azji Południowo-Wschodniej, a także język suahili, w którym zapożyczenia z hindustani stanowią około 1% słownictwa[2]. Ze względu na bezpośrednie kontakty językiem europejskim zawierającym stosunkowo dużo zapożyczeń z języków indyjskich jest język angielski. Niektóre z nich poprzez angielski zostały przejęte również przez inne języki europejskie. Do języka polskiego trafiły najczęściej bezpośrednio z języka angielskiego. Oprócz wielu słów, które stały się w taki sposób internacjonalizmami, w języku angielskim funkcjonuje wiele wyrazów pochodzenia indyjskiego, na co dzień nieużywanych w innych językach, np. thug, juggernaut, cheetah, mulligatawny, cot, dinghy, dacoit, toddy, pukka, pundit itd.
Języki, z których pochodzą zapożyczenia indyjskie[edytuj | edytuj kod]
Najważniejszym językiem, z którego pochodzą hinduizmy jest sanskryt. W czasach nowożytnych wzrosło znaczenie języka hindi, jako źródła zapożyczeń. Pojedyncze słowa wywodzą się z tamilskiego, np. „ryż” z arisi (również ostatecznie z sanskrytu), poprzez arabski i języki zachodnioeuropejskie, czy też „weranda”. Innym przykładem są słowa zapożyczone z języka bengalskiego poprzez angielski, np. „bungalow”.
Sposób przedostania się do języka polskiego[edytuj | edytuj kod]
Najczęstszym pośrednikiem był język angielski, rzadziej, często wtórnie, język francuski i portugalski. Dużo rzadsze są zapożyczenia, które przedostały się do języka polskiego za pośrednictwem języka rosyjskiego.
Przykłady zapożyczeń indyjskich w języku polskim[edytuj | edytuj kod]
- Najszerszą kategorią słów pochodzenia indyjskiego są zapożyczenia związane z religią i filozofią indyjską, np.: ahimsa, asana, awatar, bramin, guru, jogin, mandala, karma, sansara, mantra, tantra, swastyka
- Inne kategorie:
- architektura (weranda, stupa, pagoda)
- realia polityczne (radża, maharadża, mandaryn, parias z tamilskiego பறையர் paṟaiyar)
- gospodarka (rupia)
- technika (katamaran[3])
- odzież (kaszmir, sandał, sari, piżama[4])
- medycyna i higiena (ajurweda, szampon[5])
- barwy (khaki)
- zwierzęta (mangusta, anakonda z syngaleskiego[6] හෙන්කන්ඩය henakaňdayā)
- rośliny (imbir z tamilskiego இஞ்சி வேர் iñcivēr, mango również z tamilskiego, betel z malajalam വെത്തില vettila, drzewo tekowe z malajalam ഥെക്കു thekku lub tamilskiego தேக்கு tekku)
- kuchnia i kulinaria (ciapati, ryż z sanskryckiego vrihi[7], cukier[8] z sans. śarkara, curry z tamilskiego கறி kaṟi, kopra, basmati)
- przyroda (dżungla z hindi[9])
- narkotyki (gandzia)
- językoznawstwo (sandhi z sanskrytu)
- geografia (atol z języka malediwskiego)
- geologia (beryl korund z tamilskiego குருந்தம் kurundam[10])
Zapożyczenia pośrednie[edytuj | edytuj kod]
Niektóre z zapożyczeń w języku polskim, mimo że kojarzone z Indiami, i istotnie używane w Indiach, pochodzą w rzeczywistości z innych języków, zwłaszcza z arabskiego (sahib, fakir) i perskiego (np. bazar).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Erich-Dieter Krause: Lehrbuch der indonesischen Sprache. Leipzig: VEB Verlag Ezyklopaedie Leipzig, 1984.
- ↑ R. Ohly, I. Kraska-Szlenk, Z. Podobińska: Język suahili. Warszawa: Dialog, 1998, s. 135. ISBN 83-86483-87-3.
- ↑ Online Etymology Dictionary
- ↑ Władysław Kopaliński: piżama. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
- ↑ Online Etymology Dictionary
- ↑ Władysław Kopaliński: anakonda. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
- ↑ Online Etymology Dictionary
- ↑ Online Etymology Dictionary
- ↑ Online Etymology Dictionary
- ↑ Władysław Kopaliński: korund. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].