Masyw Śnieżnika
Masyw Śnieżnika od południowego zachodu | |
Polski obszar Masywu Śnieżnika | |
Megaregion | |
---|---|
Prowincja | |
Podprowincja | |
Makroregion | |
Mezoregion |
Masyw Śnieżnika |
Zajmowane jednostki administracyjne |
Polska |
Masyw Śnieżnika (332.62, krótko po 1945 Góry Śnieżne[1], czes. Králický Sněžník, niem. Glatzer Schneegebirge) – najwyższe pasmo górskie w polskiej części Sudetów Wschodnich, położone po obu stronach polsko-czeskiej granicy, na południowy wschód od Kłodzka.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Od zachodu Masyw ograniczony jest rowem Górnej Nysy i Przełęczą Międzyleską od Gór Bystrzyckich, a tym samym od całych Sudetów Środkowych. Na północy granicę Masywu Śnieżnika w ścisłym sensie stanowi Przełęcz Puchaczówka oraz doliny Białej Wody i Siennej Wody, na południu zaś przechodzi w przedgórze Wysokiego Jesionika. Na wschodzie, poprzez Przełęcz Płoszczynę, graniczy z Górami Bialskimi (czes. Rychlebské hory)[2][3]. Obszar Masywu w większości należy do Polski (powiat kłodzki, województwo dolnośląskie) – w granicach kraju znajduje się ok. 200 km² – pozostała jego część (76 km²) leży w Czechach.
Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną (według Kondrackiego i Walczaka) mezoregion Masyw Śnieżnika obejmuje również Krowiarki, wtedy północną granicę stanowi dolina Białej Lądeckiej od Stronia Śląskiego, przez Lądek-Zdrój, Radochów, Trzebieszowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Żelazno po Krosnowice.
Rzeźba terenu
[edytuj | edytuj kod]Masyw ma postać rozległego rozrogu o rozpiętości południkowej ok. 20, a równoleżnikowej ok. 30 km. Jego punktem zwornikowym jest centralnie usytuowany Śnieżnik (1425 m n.p.m.), od którego odchodzi sześć obszernych, spłaszczonych ramion, oddzielonych wyraźnie zarysowanymi, głębokimi dolinami erozyjnymi[4]:
- najbardziej rozgałęziony, razem z Krowiarkami najdłuższy grzbiet północno-zachodni Czarnej Góry[4], przechodzący w sięgające aż do przedmieść Kłodzka Krowiarki; od Żmijowca odchodzi ku zachodowi krótki grzbiecik ze Smrekowcem, kończący się w centrum Międzygórza, a ku północnemu wschodowi boczny grzbiet z Rudką, Janowcem i Krzyżnikiem, dochodzący do Stronia Śląskiego; od Jaworowej Kopy odchodzi ku zachodowi grzbiet zakończony Igliczną, a od Czarnej Góry też ku zachodowi grzbiecik z Przednią i Trzema Kopkami,
- najkrótsze ramię zachodnie Średniaka (1210 m n.p.m.),
- najwyższy, południowo-zachodni grzbiet graniczny z Małym Śnieżnikiem i Trójmorskim Wierchem, również rozgałęziony, z bocznymi grzbietami wybiegającymi od Goworka i Puchacza,
- południowy grzbiet Sušiny i Podbělki, położony w całości w Czechach,
- wschodni grzbiet graniczny, z Rykowiskiem, schodzący do Przełęczy Płoszczyna,
- północne ramię góry Stromej (1166 m n.p.m.)[4] oraz Młyńska.
Grzbiety mają kręte linie grzbietowe i silnie zróżnicowane wysokości oraz boczne odnogi. Większość z nich ma strome zbocza, zwłaszcza te, które opadają w kierunku Rowu Górnej Nysy. Dość licznie występują skałki, a bardzo liczne są bloki skalne. Na niektórych szczytach znajdują się gołoborza.
Budowa geologiczna
[edytuj | edytuj kod]Obejmuje południowo-zachodnią część metamorfiku Lądka i Śnieżnika. Zbudowany jest w większości z gnejsów (gnejsy śnieżnickie i gnejsy gierałtowskie) i łupków łyszczykowych[5] serii strońskiej. W Krowiarkach i okolicach Kletna występują zmetamorfizowane skały węglanowe – soczewy marmurów kalcytowych i dolomitowych. W położonym w jednej z nich kamieniołomie Kletno III, w 1966 odkryto największą jaskinię Sudetów – Jaskinię Niedźwiedzią[4], będącą rezerwatem ścisłym (zob. Jaskinia Niedźwiedzia). Wśród łupków łyszczykowych występują ponadto wkładki łupków łyszczykowych z granatami, łupków grafitowych, kwarcytów, amfibolitów i łupków amfibolitowych i in., natomiast wśród gnejsów – eklogitów.
Wody
[edytuj | edytuj kod]Obszar Masywu Śnieżnika należy do zlewisk trzech mórz: Morza Bałtyckiego, Morza Północnego i Morza Czarnego[4]. Północną i zachodnią część odwadniają Nysa Kłodzka wraz z dopływami, wpadająca do Odry. Południowo-wschodnią część największa rzeka Moraw – Morawa ze swoimi dopływami, wpadająca do Dunaju. Najmniejszą, południowo-zachodnią część odwadnia Lipkovský potok, dopływ Cichej Orlicy (czes. Tichá Orlice), wpadającej do Łaby. Wymienione trzy rzeki mają swe źródła pod Trójmorskim Wierchem[3], jedynym w Polsce miejscem, gdzie zbiegają się zlewiska trzech mórz. Na potoku Wilczka w Międzygórzu znajduje się jeden z najwyższych w Sudetach wodospadów – wodospad Wilczki o wysokości 22 m[2]. Na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych rozwinęły się zjawiska krasowe – suche dolinki, ponory, wywierzyska.
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Świat roślinny i zwierzęcy Śnieżnika jest najbogatszy w całych Sudetach, ponieważ przebiegają tam granice zasięgów występowania wielu gatunków – sudeckich, karpackich, alpejskich, a nawet śródziemnomorskich.
Wyraźnie zaznaczony jest piętrowy układ roślinności:
- do 500 m n.p.m. – użytki rolne, zazwyczaj łąki; występują m.in. pełnik europejski, dziewięćsił bezłodygowy,
- 500–1000 m n.p.m. – regiel dolny w postaci borów świerkowych lub lasów mieszanych świerkowo-bukowych,
- 1000–1250 m n.p.m. – regiel górny – bór świerkowy, w runie występują borówki czernica i brusznica,
- powyżej 1250 m n.p.m. – łąki górskie.
Te ostatnie występują praktycznie tylko na szczycie Śnieżnika. Posiadają największą wartość przyrodniczą. Występują tu licznie gatunki roślin rzadkich i chronionych oraz sztucznie wprowadzona kosodrzewina[4]. W szczelinach skalnych spotkać można jedyny w Polsce świecący mech – świetlik.
Świat zwierzęcy również obfituje w cenne gatunki: cietrzewie, głuszce, siwerniaki[4]. Wśród płazów występują salamandra plamista i traszka górska, wśród gadów zaskroniec i żmija zygzakowata. Liczne są gryzonie: koszatki leśne, popielice, orzesznice, kuny leśne, gronostaje. Obecne są tu również borsuki, a nadto endemiczne gatunki chrząszczy, błonkówek, muchówek i pajęczaków.
Od końca XIX w. w rejonie Średniaka żyją kozice, które przywędrowały z Czech. Ich stado jest jedynym w Polsce poza Tatrami.
Roślinność
[edytuj | edytuj kod]W Masywie Śnieżnika na wielu różnorodnych siedliskach występuje wielkie bogactwo roślin, w tym rzadkich i chronionych. Są to m.in.: drzewa:
- buk,
- jodła,
- jawor,
- olcha czarna,
- lipa,
- różne gatunki wierzb,
- świerk,
- modrzew,
- kosodrzewina.
rośliny zielne:
- trzcinnik owłosiony,
- owsica spłaszczona,
- kostrzewa leśna,
- turzyca czarniawa,
- rzeżucha trójlistkowa,
- pępawa wielkokwiatowa,
- lepiężnik biały,
- fiołek sudecki[2],
- lilia złotogłów[2],
- kokoryczka okółkowa,
- szarota norweska,
- wierzbownica mokrzycowa,
- marchwica pospolita,
- miłosna górska,
- modrzyk górski,
- tojad smukły,
- ostróżka wyniosła,
- orlik pospolity,
- sesleria tatrzańska,
- driakiew lśniąca,
- miesięcznica trwała,
- gajowiec żółty,
- dziewięćsił bezłodygowy,
- jastrzębiec alpejski,
- gółka długoostrogowa,
- storczyk męski[2],
- buławnik,
- gnieźnik,
- listera i inne storczyki,
- endemit, jeden z podgatunków pierwiosnki wyniosłej,
- szczwoligorz pochwiasty,
- dzwonek brodaty,
- żywiec dziewięciolistny,
- żywiec gruczołowaty,
- przytulia wonna,
- przenęt purpurowy,
- jęczmieniec zwyczajny,
- wietlica samicza,
- zachyłka oszczepowata,
- nerecznica szerokolistna,
- podrzeń żebrowiec,
- liczne gatunki mszaków.
Ochrona przyrody
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Masywu w 1981 roku utworzono Śnieżnicki Park Krajobrazowy[3].
Istnieją tu także obszary objęte ochroną rezerwatową:
- rezerwat przyrody Śnieżnik Kłodzki,
- rezerwat przyrody Wodospad Wilczki,
- rezerwat przyrody Jaskinia Niedźwiedzia.
Masyw Śnieżnika wchodzi w skład projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk (SOO) sieci Natura 2000 – Góry Bialskie i Grupa Śnieżnika.
Miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Leżące u podnóża Masywu wsie posiadają dobrze rozbudowaną bazę turystyczną. Są to między innymi:
Bolesławów[5], Domaszków, Idzików[3], Jodłów, Kletno[5], Králíky, Goworów, Międzygórze[5], Międzylesie, Nowa Morawa, Sienna, Stara Morawa, Staré Město pod Sněžníkem, Stary Gierałtów, Stronie-Wieś, Wilkanów.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]W 2015 roku gmina Stronie Śląskie uruchomiła projekt turystycznego szlaku narciarstwa biegowego z Bielic w Górach Bialskich do Siennej w Masywie Śnieżnika[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mapa WIG z 1947.
- ↑ a b c d e Masyw Śnieżnika. snieznik.com. [dostęp 2014-05-15].
- ↑ a b c d Masyw Śnieżnika. Sudecki Informator Turystyczny, wersja z dnia 8 sierpnia 2007.
- ↑ a b c d e f g Zofia Domaradzka i inni: Polska. Góry. IBIS, 2009, s. 50–52. ISBN 83-61444-11-4.
- ↑ a b c d Masyw Śnieżnika. natura2000.fwie.pl. [dostęp 2014-05-15].
- ↑ Przez Góry Bialskie i Masyw Śnieżnika na biegówkach. Znajkraj. [dostęp 2015-03-03]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Masyw Śnieżnika. Skala 1:25 000. Wyd. 2. Wrocław: Studio PLAN, 2015.