Kalendarium historii Starogardu Gdańskiego

Rynek w Starogardzie Gdańskim

Kalendarium historii miasta Starogard Gdański, położonego na Kociewiu na Pomorzu.

Początki

• 11 listopada 1198 – w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława po raz pierwszy pojawia się nazwa Starigrod. Gród wraz z całą okolicą książę ofiarował rycerzom zakonnym św. Jana.
• 1269 – Odnotowano nową wersję nazwy miasta: Stargarde.
• 1276 – W jednym z dokumentów zanotowano Staregarde.
• 1283 – Wzmianka o istnieniu młyna wodnego

Panowanie krzyżackie

Herb miasta z XIV w.

XIV-wieczny kościół św. Mateusza

• 1305 – Krzyżacy wykupili Starogard.
• 1338 – Rozpoczęła się budowa obwarowań grodu.
• 1339 – Krzyżacy nadali Starogardowi herb.
• 1348 – Gród otrzymał chełmińskie prawo miejskie.
• 1440 – Miasto przystąpiło do antykrzyżackiego Związku Pruskiego.
• 1454 – Przedstawiciele Starogardu złożyli hołd królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi.
• 1461 – Krzyżacy ponownie zajęli miasto.
• 1465 – Oblężenie Starogardu przez wojska królewskie, opisane w kronice Jana Długosza.

Okres I Rzeczypospolitej (1466-1772)

• 1466 – Załoga krzyżacka opuściła miasto. Starogard jako część tzw. Prus Królewskich wrócił pod panowanie królów polskich.
• 1484 – Wielki pożar zniszczył połowę miasta, w tym ratusz
• 1514 – Budowa wodociągów według projektu Mikołaja Kopernika.
• 1525 – W Starogardzie zaczął się szerzyć luteranizm.
• 1557 – Protestanci przejęli świątynie katolickie w mieście.
• 1566 – Po raz pierwszy odnotowano nazwę miasta w formie Starogard.
• 1572 – W Starogardzie odbył się sejmik szlachty pomorskiej.
• 1599 – Katolicy odzyskali utracony kościół farny.
• 1600 – Spisany zostaje wilkierz starogardzki – zbiór praw miejskich.
• 1626-1629 – Miasto odczuło skutki wojny szwedzkiej.
• 1655 – Starogard okupowali Szwedzi. Opuścili miasto dwa lata później.
• 1749 – Pożar zniszczył południową część miasta.
• 1769 – Z inicjatywy Józefa Wybickiego, posła na Sejm Rzeczypospolitej, zawiązała się w Starogardzie konfederacja pomorska, jako część antyrosyjskiej konfederacji barskiej, w obronie całości granic Rzeczypospolitej. Starogard był pierwszym miastem na Pomorzu, które przystąpiło do ruchu barskiego. Wielu starogardzian zginęło w starciach z wojskami rosyjskimi (m.in. pod Kcynią) oraz w obronie Wawelu (1772).

Okres pod zaborami (1772-1918)

• 1772 – I rozbiór Polski, wojsko pruskie zajęło Starogard. Zaborcy pozostali w mieście 148 lat.
• 1792 – Kolejny wielki pożar niemal doszczętnie zniszczył miasto.

Ratusz z XIX w.

• 1807 – Wojska generała Jana Henryka Dąbrowskiego zajęły na krótko miasto.
• 1832 – Przez Starogard maszerowały kolumny powstańców listopadowych, udających się na emigrację, po upadku powstania.
• 1846 – Florian Ceynowa przygotował chłopski atak na garnizon pruski w Starogardzie. Wydarzenie to wyprzedziło europejską Wiosnę Ludów.
• 1862 – W Starogardzie powstała jedna z pierwszych na ziemiach polskich straż pożarna.
• 1880 – Powstanie gmachu ob. I Liceum Ogólnokształcącego.
• 1888 – Budowa gmachu późniejszej szkoły muzycznej

Pałac Wiechertów z XIX w.

• 1893
  • Rozpoczęła się budowa wielkiego kompleksu szpitala w Kocborowie
  • Zbudowano pałac Wiechertów
  • Przebudowa ratusza
• 1900 – Wzniesiono obecny gmach Urzędu Miasta
• 1903 – Starogardzkie siostry elżbietanki otrzymały własny „klasztorek”.

Hala użytkowana przez Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w międzywojniu

• 1908 – W mieście zawiązało się gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
• 1918 – Rada Robotniczo-Żołnierska przygotowała miasto do przejęcia z rąk pruskich.

Czasy II Rzeczypospolitej (1920-1939)

• 29 stycznia 1920 – Wojska polskie, dowodzone przez generała Józefa Hallera, objęły Starogard w imieniu niepodległej Rzeczypospolitej. Do miasta przybył 65. pułk piechoty, zwany odtąd starogardzkim.
• 1923 – Starogard gościł prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.
• 1925
  • Rozpoczął działalność Starogardzki Klub Sportowy
  • Katastrofa kolejowa pod Starogardem Gdańskim
• 1926 – Do Starogardu przybył 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich, owiany legendą po pamiętnej szarży na okopy rosyjskie w 1915 roku (porównywanej do Somosierry, wielokrotnie opiewanej, m.in. w pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”).
• 1927 – Przybyły do stolicy Kociewia prezydent RP Ignacy Mościcki przyjął honory króla kurkowego Bractwa Strzeleckiego. Prezydent ponownie odwiedził Starogard w roku 1929.

Kościół św. Wojciecha zbudowany w latach 1936–1939

• 1928 – ukazała się pierwsza polska monografia Starogardu – „Królewskie miasto Starogard – stolica Kociewia”. Jej głównym autorem był pierwszy po zaborach polski burmistrz miasta – Jan Buchholz, współautorem Andrzej Szklarski.
• 2 września 1939 – początek okupacji niemieckiej. 12 września hitlerowcy dokonali pierwszej masowej egzekucji Polaków. Do końca okupacji w Lesie Szpęgawskim zginęło około 7 tysięcy ludzi, w tym pacjentów szpitala dla umysłowo chorych w Kocborowie. W ramach Akcji T4 zabito ok. 500 upośledzonych dzieci w szpitalu. W latach 1940-1944 zmarło 2842 pacjentów.

Okres Polski Ludowej (1945–1989)

• 6 marca 1945 – zdobycie miasta przez oddziały 116 korpusu armijnego 2 armii uderzeniowej 2 Frontu Białoruskiego. W walkach zginęło 26 żołnierzy radzieckich. Dla ich pamięci wzniesiono Pomnik Wdzięczności na ówczesnym pl. 1 Maja.
• 1947 – Starogardzianie przenoszą uroczyście prochy ekshumowanych ofiar zbrodni z Lasu Szpęgawskiego oraz prochy śp. księdza prałata Henryka Szumana z Fordonu na cmentarz katolicki w mieście.
• 1949 – W mieście rozpoczęła działalność pierwsza szkoła świecka Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
• 1950 – Weszła w życie nowa urzędowa nazwa miasta: Starogard Gdański.

Pomnik Adama Mickiewicza

• 1956 – Powstało Zrzeszenie Kociewskie. Starogardzianie ufundowali pomnik Adama Mickiewicza.
• 1963 – Inauguracja corocznych Dni Kociewia.
• 1973 – Rozpoczęcie działalności Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej.
• 1974 – Oddanie do użytku nowoczesnego szpitala rejonowego.
• 1978 – Powstanie klubu piłkarskiego Wierzyca Starogard Gdański.
• 1980
  • Fala strajków sierpniowych ogarnęła całe miasto. Powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.
  • Powstanie Muzeum Ziemi Kociewskiej.
• 3 maja 1981 – z inicjatywy NSZZ Solidarność na Rynku odbyła się msza św. polowa w intencji Ojczyzny, na którą przybyło ponad 15 tysięcy mieszkańców miasta.
• 1983 – Z połączenia MDK i ZDK Polfa powstaje Starogardzkie Centrum Kultury.

Współczesność (po 1990 r.)

• 27 maja 1990 – Pierwsze po wojnie wolne wybory do samorządu terytorialnego.
• 1991 – Założono II Liceum Ogólnokształcące im. Ziemi Kociewskiej.
• 1993 – Rada Miejska powołuje na uroczystej sesji Komitet Honorowy Obchodów 800-lecia Starogardu.
• 1998 – Uroczyste obchody Jubileuszu 800-lecia miasta.
• 2006 – Nowym prezydentem miasta zostaje po raz pierwszy Edmund Stachowicz, kandydat lewicy.
• 22 kwietnia 2009 – Rada Miasta Starogard Gdański jednogłośnie przyjmuje uchwałę o powołaniu Młodzieżowej Rady Miasta Starogard Gdański.
• 2011 – Polpharma Starogard Gdański zdobywa Puchar Polski w koszykówce mężczyzn.
• 2012 – Pierwsze w historii miasta referendum nad odwołaniem prezydenta miasta Edmunda Stachowicza (bezskuteczne).
• 26 maja 2013 – spłonął zabytkowy, 6-kondygnacyjny młyn zbożowy.
• 2015 – otwarcie Galerii Neptun.

Przynależność państwowa

Urząd Miasta

Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gdańskim

Od czasu najstarszej zachowanej wzmianki Starogard znajdował się pod panowaniem następujących państw:

• 1198-1227 – Księstwo Polskie
• 1227-1294 – Księstwo Pomorskie (gdańskie)
• 1294-1295 – Księstwo Polskie
• 1295-1305 – Królestwo Polskie
• 1305-1454 – państwo zakonu krzyżackiego
• 1454-1461 – Korona Królestwa Polskiego
• 1461-1466 – państwo zakonu krzyżackiego
• 1466-1569 – Korona Królestwa Polskiego
• 1569-1772 – Rzeczpospolita, Korona Królestwa Polskiego
• 1772-1867 – Królestwo Prus
• 1867-1871 – Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus
• 1871-1919 – Rzesza Niemiecka, / Królestwo Prus
• 1919-1920 – Rzesza Niemiecka
• 1920-1939 – Rzeczpospolita Polska
• 1939–1945 – Rzesza Wielkoniemiecka (okupacja wojenna)
• 1945-1952 – Rzeczpospolita Polska
• 1952-1989 – Polska Rzeczpospolita Ludowa
• od 1989 – Rzeczpospolita Polska

Zobacz też

• Starogard Gdański
• Herb Starogardu Gdańskiego
• Flaga Starogardu Gdańskiego
• Kociewie