Kartezjanizm

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Principia philosophiae, 1685

Kartezjanizm – zespół poglądów i nurt filozoficzny związany z filozofią Kartezjusza.

Pojęcie to używane jest w różnych znaczeniach:

  1. w ścisłym sensie oznacza filozofię René Descartes’a[1],
  2. w szerszym sensie również filozofię jego kontynuatorów[1].
  3. w najszerszym sensie oznacza jakąkolwiek filozofię, która nosi cechy charakterystyczne dla filozofii Kartezjusza.

Filozofia Kartezjusza[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Kartezjusz.

Kartezjanizm jako nurt filozoficzny[edytuj | edytuj kod]

Kartezjanizm jako wyodrębniony nurt filozoficzny oznaczał nie tylko filozofię w ścisłym tego słowa sensie, lecz również uprawiane na modłę Kartezjusza matematykę i powstające przyrodnoznawstwo. Kartezjanizm rozwijał się w XVII i XVIII w. i był szczególnie popularny w Holandii (Henrik van Roy, Balthasar Bekker, Johannes de Raey, Abraham Heidanus) i Francji (Claude Cleseleir, Jacques Rohault, Pierre-Sylvain Régis, Antoine Legrand)[2]. W Niemczech kartezjanistami byli Johannes Clauberg i Elisabeth Simmern van Pallandt, nurt ten nie zdobył tam jednak szerokiego uznania[2]. Kartezjanizm był popularny wśród oratorian i jansenistów (Antoine Arnauld, Pierre Nicole).

Rozwinięciem kartezjanizmu jest okazjonalizm (Arnold Geulincx, Louis de La Forge, Géraud de Cordemoy, Nicolas Malebranche)[3]. Podobnie może być traktowana filozofia Barucha Spinozy[4].

Ku kartezjanizmowi skłaniali się też Marin Mersenne, Blaise Pascal, Pierre Poiret, Ehrenfried Walther von Tschirnhaus.

Kartezjanizm jako typ filozofii[edytuj | edytuj kod]

Jako „kartezjanizm” określa się również te stanowiska filozoficzne, które mają cechy charakterystyczne dla filozofii Kartezjusza, w szczególności przyjmują dualizm psychofizyczny[5], lub też pogląd, że wiedza powinna opierać się na niepodważalnych podstawach (fundacjonalizm)[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Brugger i Schöndorf 2008 ↓.
  2. ↑ a b Doney 2006 ↓, s. 55-56.
  3. ↑ Doney 2006 ↓, s. 58-59.
  4. ↑ Doney 2006 ↓, s. 54.
  5. ↑ Halder 2010 ↓.
  6. ↑ Hügli i Lübcke 2003 ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Cartesianismus, [w:] Walter Brugger, Harald Schöndorf, Philosophisches Wörterbuch, Freiburg i. Br.: Herder, 2008.
  • Willis Doney, Cartesianism, [w:] Donald M. Borchert (red.), Encyclopedia of Philosophy, t. II, Thomson Gale, 2006, s. 53-60, ISBN 0-02-866072-2.
  • Cartesianismus, [w:] Alois Halder, Philosophisches Wörterbuch, München: Verlag Karl Alber, 2010.
  • Cartesianismus, [w:] Anton Hügli, Poul Lübcke (red.), Philosophielexikon, Reinbek: Rowohlt Taschenbuch, 2003.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kartezjanizm&oldid=67318299”