Krypta Wieszczów Narodowych na Wawelu
Krypta Wieszczów Narodowych – krypta w podziemiach archikatedry krakowskiej na Wawelu, miejsce pochówku Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, dwóch wybitnych poetów doby romantyzmu, których twórczość stała się ważną częścią polskiej kultury. Obaj zostali uznani za przywódców duchowych narodu w okresie niewoli, godnych spoczywania w nekropolii dawnych władców Polski, katedrze na Wawelu. W krypcie upamiętniono także dwóch innych Polaków, cenionych artystów XIX stulecia – poetę Cypriana Kamila Norwida oraz kompozytora i pianistę Fryderyka Chopina.
Lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]Krypta usytuowana jest pod północnym ramieniem ambitu katedry[1], przed wejściem do kaplicy Lipskich[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Okoliczności powstania i znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Krypta została urządzona w 1890 roku według projektu Sławomira Odrzywolskiego, w ramach przygotowań do złożenia szczątków Adama Mickiewicza w katedrze na Wawelu[3]. Pomysł pochowania poety w tej świątyni pojawił się tuż po jego śmierci w 1855 roku, zaś powrócono do niego na początku okresu autonomicznego w zaborze austriackim (1869), gdy powołano specjalny komitet. Nie udało się jednak wówczas zrealizować tego zamiaru, starania ponowiono w 1879 roku, a uwieńczone zostały pomyślnie dopiero po upływie jedenastu lat[4].
Idea grzebania w katedrze na Wawelu najwybitniejszych Polaków, podkreślając w ten sposób ciągłość dziejową narodu, pojawiła się po kongresie wiedeńskim, gdy spoczęli tam książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko. Inspiracją do uhonorowania w ten sam sposób Mickiewicza mógł być przykład Opactwa Westminsterskiego w Londynie, gdzie obok monarchów chowani byli poeci. Polacy, wówczas pozbawieni własnej państwowości, królów i wodzów, pochówkiem w tym miejscu oddali twórcy Dziadów hołd jako duchowemu przywódcy narodu. W swojej poezji Mickiewicz wieścił bowiem odzyskanie niepodległości[5].
Sprowadzenie szczątków Mickiewicza, a później Juliusza Słowackiego, uczyniło z katedry Panteon narodowy, przeznaczony nie tylko dla monarchów i bohaterów walk o niepodległość, ale i „królów ducha” – najwybitniejszych poetów doby romantyzmu, zmarłych na emigracji, których twórczość przyczyniła się do zachowania polskiej tożsamości narodowej w okresie zaborów. Ich pogrzeby stały się zarazem wielkimi manifestacjami patriotycznymi[6].
Odrzywolski otrzymał zadanie urządzenia miejsca pochówku dla Mickiewicza w styczniu 1890 roku i na ten cel dokonał adaptacji jednej z istniejących już krypt świątyni, części podziemi pod północnym ramieniem ambitu. Oddzielona od innych, nakryta została sklepieniem kolebkowym, na łuku którego wyrzeźbiono tarcze z herbami Polski, Litwy i Rusi[7]. Na wschodniej ścianie krypty wmurowano mensę ołtarzową, zaś powyżej niej, ufundowaną przez Konstantego Przeździeckiego, mozaikę przedstawiającą wizerunek Matki Bożej Ostrobramskiej (wykonaną w pracowni Antoniego Salviatiego w Wenecji, w końcu XIX stulecia). Wszelkie prace zrealizował warsztat kamieniarski braci Trembeckich, zaś materiały, które wykorzystano miały mieć rodzime pochodzenie[8]. Konieczność przygotowania osobnego miejsca pochówku dla Mickiewicza wynikała z tego, że kapituła katedralna, wyrażając w czerwcu 1884 roku zgodę na jego pochówek, zastrzegła, że nie spocznie on w kryptach królewskich, które traktowano jako zamknięte raz na zawsze[9].
Pochówki Mickiewicza i Słowackiego
[edytuj | edytuj kod].jpg)
20 czerwca 1890 roku specjalna delegacja wyruszyła po szczątki Adama Mickiewicza, złożone na cmentarzu w Montmorency. Uroczysty pogrzeb poety w katedrze krakowskiej odbył się 4 lipca tego samego roku[10]. Po zakończeniu ceremonii trumnę zniesiono do przygotowanej krypty, gdzie umieszczono ją w sarkofagu, zaprojektowanym przez Odrzywolskiego, wykonanym z częstochowskiego marmuru[a], a ozdobionym medalionem z podobizną wieszcza, wykonanym przez Stanisława Romana Lewandowskiego. Na wieku natomiast wyrzeźbiono główki aniołów według modelu Michała Korpala[11]. Lampę nad nim zawieszoną zwieńczono umbrą w kształcie orła[9].
W 1927 roku, po wielu zabiegach i perypetiach, udało się doprowadzić do sprowadzenia z paryskiego Montmartre do Krakowa prochów Juliusza Słowackiego. Po uzyskaniu zgody Adama Sapiehy, metropolity krakowskiego, na pochówek w katedrze i dokonaniu wizji lokalnej, na miejsce spoczynku poety wybrano pustą kryptę, sąsiadującą z tą, w której złożono Mickiewicza. Wyburzono między nimi ścianę działową, tworząc w ten sposób jedno pomieszczenie[12]. Pracami kierował Adolf Szyszko-Bohusz, a w ich trakcie wzdłuż ścian poszerzonej krypty poprowadzono (na wysokości około metra) kamienny fryz z jasnego marmuru kieleckiego, zaś posadzkę wyłożono kwadratowymi płytami z czarnego marmuru belgijskiego i białego karraryjskiego. Oprócz tego przeniesiono ołtarz i mozaikę na ścianę południową krypty, gdzie wykuto dla nich niszę[13].
Uroczysty pogrzeb odbył się 28 czerwca tego roku[b][14]. Trumnę ze szczątkami poety złożono w modernistycznym sarkofagu, wykonanym z czarnego marmuru krzesławickiego, projektu Szyszko-Bohusza, ustawionym na dwóch stopniach, na wierzchu którego wykuto prosty krzyż, zaś krótsze boki ozdobiono wieńcami kutymi w blasze srebrnej, wykonanymi przez grawera Henryka Waldyna. Nad nim, w niszy w ścianie na końcu krypty, ustawiono urnę z ziemią z grobu Salomei Bécu, matki Słowackiego, z cmentarza Tunickiego w Krzemieńcu. Ponadto na sklepieniu umieszczono alabastrową lampę na srebrnych łańcuchach. Sarkofag wykonała firma „Bracia Trembeccy”[15].
Symboliczny pochówek Norwida
[edytuj | edytuj kod]Pod koniec XX wieku narodziła się idea upamiętnienia w krypcie Wieszczów Cypriana Kamila Norwida. 23 maja 1993 roku, w 110. rocznicę śmierci poety, w jej wnętrzu obok wejścia, odsłonięto brązową tablicę-epitafium ku jego czci, autorstwa Czesława Dźwigaja. Ufundowało ją Towarzystwo Pamięci Narodowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz duchowni związani z katedrą – księża Stanisław Małysiak i Janusz Bielański (ówczesny proboszcz) oraz kardynał Franciszek Macharski, metropolita krakowski, który dokonał poświęcenia tablicy[16].
Po upływie kilku lat, w 2001 roku, odbył się w krypcie symboliczny pochówek Norwida. Jako że nie było możliwe odnalezienie i zidentyfikowanie jego szczątków, z inicjatywy Leszka Talko, prezesa Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, pobrano ziemię ze zbiorowej mogiły w Montmorency, gdzie poetę pochowano. Uczyniono to w sposób uroczysty 24 czerwca, w obecności przedstawicieli Ambasady RP, Towarzystwa Historyczno-Literackiego, Towarzystwa Opieki nad Grobami Polskimi we Francji oraz Instytutu Pamięci Narodowej. Urnę z ziemią przewieziono do Rzymu, gdzie 1 lipca pobłogosławił ją papież Jan Paweł II, podczas mszy świętej, którą odprawił w intencji poety[17].
-
Widok na fragment tablicy-epitafium Cypriana Kamila Norwida i urnę z ziemią z jego grobu -
Fragment tablicy ku czci Norwida -
Urna z ziemią z grobu Norwida
24 września, w 180. rocznicę urodzin Norwida, przy biciu w dzwon Zygmunt, po uroczystej mszy świętej celebrowanej przez kardynała Macharskiego, urnę (wykonaną z mosiądzu, ozdobioną pękniętym sercem w kształcie liry, wedle projektu Cz. Dźwigaja) umieszczono w niewielkiej niszy, obok tablicy-epitafium. W tym symbolicznym pogrzebie wzięli udział premier Jerzy Buzek oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego Andrzej Zieliński[18]. Podczas tej uroczystości list od Jana Pawła II poświęcony Norwidowi odczytał kardynał Macharski[c][19], zaś Zbigniew Zapasiewicz wyrecytował kilka utworów poety, m.in. Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie[20].
Upamiętnienie Chopina
[edytuj | edytuj kod]
28 lutego 2010 roku upamiętniono w krypcie Wieszczów Fryderyka Chopina, kompozytora i pianistę, współczesnego Mickiewiczowi i Słowackiemu. W 200. rocznicę urodzin artysty odsłonięto medalion, kopię podobizny z jego nagrobka na cmentarzu Père Lachaise, wykonany przez Wojciecha Kurdziela[21], z białego, greckiego marmuru, który umieszczono w wapiennej płycie z napisem „Wielkiemu artyście – naród”[22].
Pomysłodawcami uhonorowania w ten sposób „poety fortepianu” byli kompozytor Stanisław Radwan i radna Małgorzata Radwan-Ballada, natomiast medalion, umieszczony naprzeciw płyty Norwida, ufundowały władze Krakowa. Odsłonięcia dokonali Bogdan Zdrojewski, minister kultury i dziedzictwa narodowego, kardynał Stanisław Dziwisz, metropolita krakowski oraz Jacek Majchrowski, prezydent miasta[22].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Świątecka 1956 ↓, s. 51 podaje, że sarkofag wykonany został z wapienia.
- ↑ Rokosz 2006 ↓, s. 362 podaje, iż uroczystości funeralne miały miejsce 28 i 29 czerwca, zaś właściwy pogrzeb 30 czerwca.
- ↑ Wedle doniesień medialnych list odczytał Tadeusz Malak, Onet ↓.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ KZSwP ↓, s. 112; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514. Rożek 1995 ↓, s. 108 określa tę część świątyni jako nawę północną.
- ↑ Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 38.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 252; Rożek 2015a ↓, s. 144–145.
- ↑ Rożek 1995 ↓, s. 107; Rożek 2015a ↓, s. 133, 138 146.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 11–12, 39.
- ↑ KZSwP ↓, s. 112; Rożek 1995 ↓, s. 108; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514.
- ↑ Świątecka 1956 ↓, s. 51; Rożek 1995 ↓, s. 108; Czyżewski 2002 ↓, s. 39.
- ↑ a b Rożek 1995 ↓, s. 108.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 252; Rożek 2015a ↓, s. 144, 146.
- ↑ KZSwP ↓, s. 112; Rożek 1995 ↓, s. 108; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 39; Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Nowak 1986 ↓, s. 120–121; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Rokosz 2006 ↓, s. 362; Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Nowak 1986 ↓, s. 121; Rożek 1995 ↓, s. 114–115.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 313; Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Nowak 1986 ↓, s. 121; Rożek 1995 ↓, s. 115; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 39.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 39; Rożek 2015a ↓, s. 147–148; Rożek 2015b ↓, s. 290.
- ↑ Rokosz 2006 ↓, s. 386; Rożek 2015a ↓, s. 147–148.
- ↑ Onet ↓; Czyżewski 2002 ↓, s. 39; Rożek 2015a ↓, s. 147–148; Rożek 2015b ↓, s. 289.
- ↑ Rokosz 2006 ↓, s. 387.
- ↑ Rożek 2015a ↓, s. 151.
- ↑ Rożek 2015b ↓, s. 290.
- ↑ a b Dzieje ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Chopin w wawelskiej Krypcie Wieszczów. dzieje.pl, 2010-02-26. [dostęp 2017-06-29]. (pol.).
- Krzysztof J. Czyżewski: Królewska katedra na Wawelu. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, 2002. ISBN 83-88971-37-9.
- Encyklopedia Krakowa. red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 514 (hasło Krypta Wieszczów Narodowych). ISBN 83-01-13325-2.
- Katalog zabytków sztuki w Polsce. praca zbiorowa pod kierunkiem Jerzego Szablowskiego. T. IV: Miasto Kraków, cz. I Wawel (tekst). Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, 1965.
- Kronika Krakowa. opracowanie całości zespół pod kierunkiem Mariana B. Michalika; art. przeglądowe, noty, kalendaria, aneksy i mapy oraz dobór il. i red. zespół pod kier. Jana M. Małeckiego, Andrzeja Kurza, Jerzego Wyrozumskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Kronika”, 1996. ISBN 83-86079-07-X.
- Janusz Tadeusz Nowak. Pogrzeb Juliusza Słowackiego w Krakowie w 1927 r. (w 60-tą rocznicę sprowadzenia prochów wieszcza do kraju). „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”. 13, s. 117–131, 1986.
- Mieczysław Rokosz: Dzwony i wieże Wawelu. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2006. ISBN 83-88385-73-9.
- Michał Rożek: Groby Królewskie na Wawelu. wyd. IV. Kraków: Wydawnictwo „Petrus”, 2015. ISBN 978-83-7720-257-9.
- Michał Rożek: Krakowska katedra na Wawelu. Dzieje – ludzie – sztuka – zwyczaje. wyd. III. Kraków: Wydawnictwo „Petrus”, 2015. ISBN 978-83-938389-2-9.
- Michał Rożek: Wawel i Skałka. Panteony polskie. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1995. ISBN 83-04-04058-1.
- Symboliczny pochówek Norwida na Wawelu. Onet.pl, 2001-09-25. [dostęp 2017-06-29]. (pol.).
- Maria Świątecka: Sprowadzenie zwłok Adama Mickiewicza do kraju. W: Kraków Mickiewiczowi. praca zbiorowa pod red. Danuty Rederowej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1956, s. 25–88, seria: Biblioteka Krakowska, nr 110.