Krystyna Zachwatowicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krystyna Zachwatowicz
Ilustracja
Krystyna Zachwatowicz (2005)
Data i miejsce urodzenia

16 maja 1930
Warszawa

Zawód

scenograf

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Krzyż Armii Krajowej Złote Promienie z Rozetą Orderu Wschodzącego Słońca (Japonia)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Krystyna Zachwatowicz z mężem Andrzejem Wajdą (2010)

Krystyna Anna Zachwatowicz-Wajda (ur. 16 maja 1930 w Warszawie) – polska historyk sztuki i scenograf teatralna i filmowa, profesor sztuk plastycznych (2005)[1]; współtwórczyni i aktorka kabaretu „Piwnica pod Baranami”.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

W czasie II wojny światowej była członkinią Szarych Szeregów, brała też udział w powstaniu warszawskim jako sanitariuszka i łączniczka poczty harcerskiej[2][3]. Po wojnie zaczęła uprawiać narciarstwo – w latach 1950–1954 należała do kadry narodowej w sekcji narciarskiej AZS Zakopane, a w latach 1950–1952 była członkinią Krakowskiego Klubu Wysokogórskiego[2][3]. Podczas przygotowań do mistrzostw Polski uległa wypadkowi, po którym na stałe zrezygnowała ze sportu[3]. Wówczas postanowiła dokończyć podjęte wcześniej studia – jest absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim (1952) i uzyskała dyplom na Wydziale Scenografii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki (1958)[2][3].

Kariera zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Przygotowywała scenografie do spektakli w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieżnie (1958–1959), Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1970–1971) i Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1970–1999). W dorobku artystycznym ma projekty scenografii i kostiumów do ponad stu pięćdziesięciu inscenizacji teatralnych, przedstawień operowych i spektakli Teatru Telewizji. Jako kostumografka i scenografka kilkukrotnie współpracowała również z Andrzejem Wajdą przy jego realizacjach teatralnych i filmowych[4].

W latach 1957–1972 występowała w Piwnicy pod Baranami[4]. W swoim aktorskim dorobku ma role w filmach Andrzeja Wajdy. Po raz pierwszy pojawiła się w filmie w epizodycznej roli w Samsonie (1961). Następnie zagrała jedną z głównych ról w Człowieku z marmuru (1976), wcielając się w Hankę Tomczyk, żonę Mateusza Birkuta. Kontynuowała ją w Człowieku z żelaza (1981). Zagrała także Kazię, najstarszą z tytułowych panien w Pannach z Wilka (1979), mamę Witka w Kronice wypadków miłosnych (1985), matkę Szlomy w Korczaku (1990), kawiarkę w Panu Tadeuszu (1999) i panią Gretę, asystentkę profesora medycyny sądowej w Katyniu (2007).

W 1990 habilitowała się na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 2001 kierowała tamtejszą Katedrą Scenografii. W 2005 otrzymała tytuł profesora sztuk pięknych. W 2006 z jej inicjatywy na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP utworzono kierunek Scenografia[4]. W 2014 otrzymała tytuł doktor honoris causa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie[2].

Działalność społeczna i polityczna[edytuj | edytuj kod]

W sierpniu 1980 dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[5]. Od września 1980 należała do NSZZ „Solidarność”, brała udział w pracach Komisji Ekspertów ds. Kultury przy Prezydium NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze[4]. W stanie wojennym działała w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom[2].

Jest członkinią Rady Programowej Stowarzyszenia „Otwarta Rzeczpospolita”[2].

W 1988 z Andrzejem Wajdą założyła Fundację Kyoto–Kraków, w której od 2016 pełni funkcję prezesa[2][4].

Została członkinią honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[6] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015[7]. Była członkinią Komitetu Honorowego Społecznych Obchodów 70. rocznicy akcji „Wisła” (2017)[8]. W październiku 2020 wsparła protest przeciwko zaostrzeniu przepisów dotyczących aborcji w Polsce i zaprotestowała przeciwko użyciu symbolu znaku Polski Walczącej przez Jarosława Kaczyńskiego podczas wygłoszonego oświadczenia[9].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jest córką prof. Jana Zachwatowicza i Marii Chodźko-Zachwatowicz oraz wnuczką prof. Witolda Chodźki. W styczniu 1974 zawarła związek małżeński z Andrzejem Wajdą, który trwał do jego śmierci w październiku 2016.

Filmografia (aktorska)[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Rola Uwagi
1961 Samson Wiśka, pracownica fotoplastikonu film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
Drugi człowiek artystka występująca w Piwnicy pod Baranami film obyczajowy, reżyseria: Konrad Nałęcki
1976 Człowiek z marmuru Hanka Tomczyk, żona Birkuta film polityczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1979 Panny z Wilka Kazia film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1981 Człowiek z żelaza Hanka Tomczyk, żona Birkuta film polityczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1985 Kronika wypadków miłosnych matka Witka film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1990 Korczak matka Szlomy film biograficzny, reżyseria: Andrzej Wajda
1999 Pan Tadeusz kawiarka film kostiumowy, reżyseria: Andrzej Wajda
2002 Na dobre i na złe Róża Lewandowska, sąsiadka Karola (odcinek: 122) serial telewizyjny, reżyseria: Maciej Dejczer
2007 Katyń pani Greta film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
2012 Wachlarz głos starej kobiety film animowany, reżyseria: Kamila Grzybowska

Nagrody filmowe[edytuj | edytuj kod]

  • 2003 – Zemsta (2002) Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: najlepsze kostiumy
  • 1973 – Wesele (1972) Łagów (Lubuskie Lato Filmowe) nagroda za scenografię

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 lutego 2005 r. nr 115-2-05 o nadaniu tytułu profesora (M.P. z 2005 r. nr 30, poz. 410).
  2. ↑ a b c d e f g Profesor Krystyna Zachwatowicz-Wajda, Uniwersytet Pedagogiczny, 24 listopada 2014 [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02].
  3. ↑ a b c d Dariusz Dobek, Planty latem w słońcu najlepiej się do tego nadają, Onet Sport, 19 czerwca 2020.
  4. ↑ a b c d e Krystyna Zachwatowicz-Wajda, Fundacja Kyoto-Kraków.
  5. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  6. ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego, onet.pl, 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-20].
  7. ↑ Barbara Sowa, Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała Lista, Dziennik.pl, 16 marca 2015 [dostęp 2015-03-21].
  8. ↑ Obchody 70 rocznicy akcji „Wisła”, Przegląd Polityczny [dostęp 2017-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-03].
  9. ↑ Kaczyński z "kotwicą" w klapie. Uczestniczki Powstania Warszawskiego oburzone, wiadomosci.dziennik.pl, 28 października 2020 [dostęp 2020-10-31] (pol.).
  10. ↑ Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”, Urząd Miejski w Gdańsku, 16 września 2011 [dostęp 2015-02-07] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-07] (pol.).
  11. ↑ Państwo Krystyna Zachwatowicz-Wajda i Andrzej Wajda zostali Laureatami XVII edycji Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora, Citi Handlowy [dostęp 2016-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-19].
  12. ↑ Państwo Krystyna Zachwatowicz-Wajdowa z medalem „Za mądrość obywatelską”!, Miesięcznik Kraków [dostęp 2020-04-14].
  13. ↑ M.P. z 1998 r. nr 45, poz. 629
  14. ↑ Krystyna Zachwatowicz, Narodowy Stary Teatr w Krakowie [dostęp 2014-10-16] (pol.).
  15. ↑ Order Wschodzącego Słońca dla Krystyny Zachwatowicz, Radio Kraków, 29 kwietnia 2013 [dostęp 2014-10-16] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krystyna_Zachwatowicz&oldid=70912066”