Korczak (film)
| ||
Gatunek | film biograficzny, wojenny[1] | |
Rok produkcji | 1990[1] | |
Data premiery | 6 maja 1990[1] | |
Kraj produkcji | ![]() ![]() ![]() | |
Język | polski | |
Czas trwania | 113 min[1] | |
Reżyseria | Andrzej Wajda | |
Scenariusz | Agnieszka Holland | |
Główne role | Wojciech Pszoniak | |
Muzyka | Wojciech Kilar | |
Zdjęcia | Robby Müller | |
Scenografia | Allan Starski | |
Montaż | Ewa Smal |
Korczak – film biograficzny z 1990 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, nakręcony na podstawie scenariusza Agnieszki Holland w koprodukcji polsko-niemiecko-brytyjskiej. Jest to opowieść o Januszu Korczaku, polskim lekarzu żydowskiego pochodzenia.
Obsada[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Pszoniak – Janusz Korczak
- Ewa Dałkowska – Stefa Wilczyńska
- Teresa Budzisz-Krzyżanowska – Maryna Falska
- Marzena Trybała – Esterka
- Piotr Kozłowski – Heniek
- Zbigniew Zamachowski – Szulc
- Jan Peszek – Bauer
- Aleksander Bardini – Adam Czerniaków
- Krystyna Zachwatowicz – matka Szlomy
- Stanisława Celińska – sklepowa
- Agnieszka Krukówna – Ewa
- Andrzej Kopiczyński – dyrektor w Polskim Radio
- Anna Mucha – Sabinka
- Aleksander Trąbczyński – gestapowiec kierujący kręceniem filmu w Getcie
- Alicja Migulanka – praczka na letnisku
- Grzegorz Pawłowski – asystent Korczaka na Uniwersytecie
- Olaf Lubaszenko – zastrzelony tramwajarz
- Janusz Bukowski – polski lekarz w więzieniu
- Michał Staszczak – Józek, wychowanek Korczaka
- Adam Siemion – Abramek, wychowanek Korczaka
- Jacek Domański
- Tadeusz Hanusek
- Zygmunt Kęstowicz
- Wojciech Klata – Szloma, podopieczny Korczaka
Produkcja[edytuj | edytuj kod]
Andrzej Wajda rozważał realizację filmu o Korczaku od 1982, gdy amerykański producent Larry Bachman zaproponował mu scenariusz Johna Brileya. Rola Korczaka pierwotnie przeznaczona była dla Richarda Dreyfussa[2]. Jednakże Wajda od początku planował, iż rolę pedagoga zagra Wojciech Pszoniak, toteż negocjacje z Amerykanami stanęły w miejscu[2]. W 1983 Agnieszka Holland, mieszkająca wówczas we Francji, otrzymała zlecenie na realizację kolejnego scenariusza poświęconego Holocaustowi, zakupionego później przez zachodnioniemiecką producentkę Reginę Ziegler[2]. Zamiast podążać tropem planowanej przez Amerykanów biografii Korczaka od dzieciństwa aż po śmierć, Holland zdecydowała się ograniczyć akcję stworzonego przez siebie scenariusza do ostatnich lat z życia Korczaka[3].
Realizacja filmu w koprodukcji, ze względu na miażdżącą kolaudację, musiała zostać odłożona do momentu transformacji ustrojowej w 1989 roku. Scenografię do filmu stworzył Allan Starski, natomiast muzykę opracował Wojciech Kilar. Zdjęcia do filmu wykonał Robby Müller. Film kręcono w Warszawie i Łodzi (ul. Włókiennicza)[1].
Odbiór[edytuj | edytuj kod]
Korczak został dobrze przyjęty między innymi w Niemczech i w Izraelu, ale jego pokaz wzbudził wiele kontrowersji we Francji[4]. Ostatnia scena, w której Korczak wysiada z wagonu wraz z wychowankami i rozpływa się we mgle, została odebrana po pokazie na Festiwalu Filmowym w Cannes jako próba zatuszowania „polskiego antysemityzmu”[5]. Zamieszczona w dzienniku „Le Monde” recenzja Daniele Heymann atakowała Wajdę za pokazanie w filmie Polaków tylko w dobrym świetle[6]. Innym krytykiem był Claude Lanzmann, reżyser filmu Shoah, który w wywiadzie prasowym krytykował Wajdę za rozmyślne pominięcie „pasywności Polaków”. Lanzmann bronił przy tym ortodoksyjnie własnego sposobu przedstawiania Zagłady Żydów, oskarżając zarówno Wajdę, jak i Holland o antysemityzm[4].
Holland w odpowiedzi na zarzuty Lanzmanna odpowiedziała gniewnie, że „Lanzmann [...] zrobił Szoah i uważa, że jest właścicielem Szoah”[7]. Samą wściekłość publicystów „Le Monde” komentowała z kolei następująco:
Problemem we Francji jest to straszne zaprzeczanie po wojnie poczuciu winy, jakie Francuzi odczuwali w czasie wojny jako naród kolaborancki, zorganizowane państwo francuskie wysyłające Żydów do obozów koncentracyjnych za pośrednictwem policji francuskiej i żandarmów. To straszne doświadczenie. Owo zaprzeczenie narasta w wyjątkowo irracjonalny sposób. Żydzi francuscy również odrzucają film dlatego, że czują się bardzo związani z Francją [...]. Tamtejsi Żydzi chcą zapomnieć o tym, co się tam wydarzyło w czasie II wojny światowej, nie chcą się emocjonalnie przyznać, choć przyznają to racjonalnie, do faktów historycznych. Przekazali w jakiś sposób swą agresję i frustrację Polakom, którzy mają swój własny katalog win. Ale polski antysemityzm nie jest problemem Francuzów, tylko Polaków i Żydów[7].
Wajda z rozgoryczeniem również stwierdził: „Oficjalny pokaz podczas festiwalu w Cannes w 1990 roku, a następnie owacja na stojąco w Pałacu Festiwalowym, były niestety ostatnim sukcesem doktora Korczaka. Następnego dnia rano recenzja w «Le Monde» zmieniła mnie w antysemitę, a żaden z głównych dystrybutorów filmowych nie zgodził się na rozpowszechnianie filmu poza granicami Polski”[7]. W wywiadzie dla „The New York Timesa” tłumaczył się z zakończenia w następujący sposób: „Nie ma nic prostszego niż pokazać śmierć dzieci w komorze gazowej. To byłaby bardzo poruszająca scena, wszyscy zalewaliby się łzami. Ale czy my mamy prawo, czy sztuka ma prawo to pokazać?”[3]
Filozof Alain Finkielkraut w „Téléramie” bronił prawa nieżydowskich twórców do wypowiadania się w kwestii Szoah. Finkielkraut twierdził, iż film Wajdy „poświęcony jest konkretnemu człowiekowi – Korczakowi, który – ku irytacji obu stron – uosabiał w sobie zarówno polski, jak i żydowski los”, a sam pedagog „uważał siebie w równym stopniu za Polaka, co Żyda”[3].
Negatywny odbiór Korczaka we Francji przyczynił się również do jego niepomyślnej recepcji w Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Terri Ginsberg zarzucała filmowi chrystianizację Zagłady, ironicznie stwierdzając: „Korczakowi Wajdy dane jest wiele neoplatonicznych cech chrześcijańskiego gnostycyzmu z II wieku – dobroczynna pokora, duchowa wstrzemięźliwość, abstynencja seksualna i duszpasterska wspólnotowość”[8]. Anna Sobolewska także ironizowała, iż „biografia wybitnego pedagoga niezauważalnie zamienia się w biografię świętego”[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Korczak w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b c Haltof 2018 ↓, s. 58.
- ↑ a b c Annette Insdorf , Wajdowski filosemityzm, Ekrany, 9 kwietnia 2019 [dostęp 2020-03-06] .
- ↑ a b Haltof 2018 ↓, s. 62.
- ↑ Stephen Engelberg. Wajda’s Korczak Sets Loose the Furies. „The New York Times”, sobota, 14 kwietnia 1991 (ang.).
- ↑ Daniele Heymann , Korczak, „Le Monde”, 13 maja 1990, Cytat: Film jest dobrze zrobiony, ponieważ Wajda, człowiek z ołowiu, jest zdolnym rzemieślnikiem. Film jest biało czarny, z kilkoma fragmentami starych filmów dokumentalnych, co ma dodawać filmowi wiarygodności. Prawie można w to wszystkie uwierzyć... Ale co widzimy? Niemcy (brutalni, muszą być brutalni), Żydzi - kolaborują. Polaków - nie widać. Getto warszawskie? To sprawa pomiędzy Niemcami i Żydami. Tak opisuje nam te sprawy Polak. Na początku filmu można być nieco zakłopotanym, potem przeradza się to w zdegustowanie. Ale w końcówce filmu można prawie zemdleć. Deportacja jest podpisana. Likwidacja getta postępuje. I pod Gwiazdą Dawida dzieci i Korczak wchodzą do wagonu, wagon jest zapieczętowany. A potem wagon się otwiera - jest to jakiś degustujący sen na granicy rewizjonizmu – i widzimy jak małe ofiary, żwawo i radośnie wyłaniają się w zwolnionym tempie z wagonu śmierci. Treblinka w tej wizji to wyzwolenie mordowanych dzieci żydowskich. Nie. Nie w momencie profanacji żydowskich grobów w Carpentras. Nigdy. .
- ↑ a b c Haltof 2018 ↓, s. 63.
- ↑ a b Haltof 2018 ↓, s. 65.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Haltof , The casualty of Jewish-Polish polemics: Revisiting Andrzej Wajda’s Korczak 1990, „Studia Filmoznawcze” (39), 2018, s. 53–66 .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Korczak w bazie IMDb (ang.)
- Korczak w bazie Filmweb
- Korczak w bazie filmpolski.pl
- Zdjęcia z filmu Korczak w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
|
- Polskie filmy z 1990 roku
- Brytyjskie filmy biograficzne
- Polskie filmy o Holocauście
- Filmy w reżyserii Andrzeja Wajdy
- Polskie filmy czarno-białe
- Niemieckie filmy biograficzne
- Polskie filmy biograficzne
- Polskie filmy zgłoszone do rywalizacji o Oscara w kategorii filmu nieanglojęzycznego
- Niemieckie filmy z 1990 roku
- Brytyjskie filmy z 1990 roku
- Brytyjskie filmy czarno-białe
- Niemieckie filmy czarno-białe
- Niemieckie filmy o Holocauście
- Brytyjskie filmy o Holocauście
- Janusz Korczak
- Filmy kręcone w Łodzi
- Filmy kręcone w Warszawie