LEW Hennigsdorf

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lokomotivbau Elektrotechnische Werke Hennigsdorf
LEW Hennigsdorf
Ilustracja
Państwo

 NRD

Siedziba

Hennigsdorf, Berlin

Data założenia

1947

Data likwidacji

1992 (przekształcenie w AEG Schienenfahrzeuge GmbH)

Położenie na mapie Berlina
Mapa konturowa Berlina, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Zakłady LEW”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zakłady LEW”
Ziemia52°37′34,39″N 13°12′46,44″E/52,626220 13,212900
Multimedia w Wikimedia Commons

VEB Lokomotivbau-Elektrotechnische Werke "Hans Beimler" Hennigsdorf (z niem. Państwowa Wytwórnia Lokomotyw Elektrycznych im. Hansa Beimlera w Hennigsdorfie, również LEW Hennigsdorf, LEW) – niemiecki producent taboru kolejowego istniejący w latach 1947–1992. Siedziba i główne fabryki zakładów znajdowały się w Hennigsdorfie we wschodnich Niemczech.

Fabryka pojazdów szynowych w podberlińskim Hennigsdorfie założona została w 1910 roku przez koncern AEG. Produkcję lokomotyw rozpoczęto w 1913 roku. W latach 30. XX wieku, zakłady przeszły w ręce Augusta Borsiga, zmieniając nazwę na Borsig Lokomotiv Werke GmbH. Parowozy Borsig produkowano do roku 1944. Po zakończeniu II wojny światowej, zakłady zostały upaństwowione, a głównymi produktami zakładów z Hennigsdorf były lokomotywy elektryczne dla NRD i państw byłego bloku wschodniego. Wtedy też powstała firma Lokomotivbau Elektrotechnische Werke (LEW).

Po zjednoczeniu Niemiec w roku 1990, fabryka powróciła do koncernu AEG, przekształcając się w AEG Schienenfahrzeuge GmbH. W 1996, w wyniku fuzji spółek ABB i Daimler AG, powstał Adtranz, który 5 lat później został sprzedany kanadyjskiemu przedsiębiorstwu Bombardier. Jeszcze za czasów Adtranz, zakończono produkcję lokomotyw, a rozpoczęto montaż elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W roku 1910 koncern AEG zakupił w podberlińskiej miejscowości Hennigsdorf 70 ha gruntów pod budowę zakładów ceramicznych. Trzy lata później AEG przeniósł z Berlina do Hennigsdorf swoje zakłady elektryczne. Produkowano tam m.in. wyroby porcelanowe, grzejniki olejowe i wózki akumulatorowe oraz inne urządzenia[1]. Między 1914 a 1918 rokiem hale produkcyjne przebudowano na potrzeby remontów i produkcji lokomotyw parowych[2].

Na przełomie lat 1920/1921 Rosenthal-Isolatoren GmbH (Rosenthal-Izalatory) wspólnie z Rosenthal & Co. AG utworzył w Hennigsdorf hutę stali[3]. W 1927 roku zakłady zbudowały pierwszy silnik parowy opalany pyłem węglowym[2].

W roku 1931 AEG połączył się z Borsigiem, który zbankrutował w czasie wielkiego kryzysu lat 20. i 30. XX stulecia[4]. Produkcja lokomotyw została przeniesiona z fabryki Borsiga w Tegel do wytwórni w Hennigsdorf[5]. Do 1935 AEG wykupił wszystkie akcje upadłej firmy, nabywając równocześnie prawa do nazwy Borsig[2]. Lokomotywy spod marki Borsig Lokomotiv Werke GmbH (Wytwórnia Lokomotyw Borsig), będącej własnością AEG, produkowano w Hennigsdorfie do 1944 roku[6].

W trakcie II wojny światowej zniszczeniu uległo 80% podberlińskiej fabryki[1]. Hennigsdorf, wraz z całą wschodnią częścią Niemiec znalazła się po wojnie pod kontrolą Związku Radzieckiego. W roku 1947 zakłady znacjonalizowano i utworzono VEM Vereinigung Volkseigener Betriebe des Elektro-Maschinenbaus – Lokomotivbau Elektrotechnische Werke Hennigsdorf (Osthavelland). Rok później rozpoczęto produkcję lokomotyw, a w 1951 roku zmieniono nazwę zakładów na VEB Lokomotivbau-Elektrotechnische Werke "Hans Beimler" (przedsiębiorstwo państwowe Elektrotechniczne Zakłady Budowy Lokomotyw im. Hansa Beimlera), w skrócie LEW[2].

Od początku lat 50. XX wieku, zakłady "Hans Beimler" produkowały wiele pojazdów szynowych – poza lokomotywami elektrycznymi i spalinowymi, wytwarzano tramwaje, kolejki dołowe oraz wagony, z których około 60% było eksportowanych[1], głównie do krajów socjalistycznych. W tym czasie powstały lokomotywy przemysłowe EL1, EL2 i EL3[7] oraz produkowana dla PKP lokomotywa serii E05 (EU20)[8]. W roku 1960 w fabryce po raz pierwszy zastosowano piece próżniowe do otrzymywania ultraczystych metali, stosowanych przy budowie taboru kolejowego. Od lat 60. zakłady rozpoczęły produkcję lokomotyw elektrycznych dla Deutsche Reichsbahn, m.in. E11 (BR 211), E42 (BR 242) (lata 60.), BR 250 (lata 70.), BR 143 (lata 80.)[2]. Produkowano też lokomotwy spalinowe: V60 (BR 106), V100 (BR 110), V105[1]. Do 1992 roku LEW Hennigsdorf wyprodukował 14 384 pojazdy szynowe[9].

Bombardier Hennigsdorf

Od połowy lat 80. LEW rozpoczął współpracę z wykupionymi przez Daimler-Benz zakładami AEG. W 1989 roku rozpoczęto eksport taboru poza kraje boku wschodniego – dla greckiego przewoźnika zbudowano SZT serii 601[10]. Rok później, LEW Hennigsdorf przekształcono z kombinatu w prywatne przedsiębiorstwo LEW Hennigsdorf GmbH i rozpoczęto starania o przejęcie zakładów przez AEG[11]. W listopadzie 1991, Urząd Powierniczy zgodził się na kupno przez AEG zakładów LEW Hennigsdorf GmbH pod warunkiem inwestycji w podberlińską fabrykę 600 milionów DM[10]. Od 1 stycznia 1992 zakłady zostały przemianowane na AEG Schienenfahrzeuge GmbH (AEG Pojazdy Szynowe sp.z.o.o), które podlegały działowi AEG Daimler Benz – AEG Bahnsysteme (AEG Systemy Kolejowe)[2][10][12]. Później AEG Bahnsysteme zostało podzielone na cztery działy – jeden w Ameryce Północnej i trzy w Europie: Nahverkehr (Ruch lokalny), Bahngesamtsysteme (Ogólne Systemy Kolejowe) i Fernverkehr (Ruch dalekobieżny), którego siedziba została ustanowiona w Hennigsdorfie[13].

W styczniu 1996 roku, AEG Schienenfahrzeuge GmbH została wcielona do nowo powstałej spółki ABB Transportation i AEG Bahnsysteme – ABB Daimler Benz Transportation (Adtranz)[14]. W 1998 roku produkcję lokomotyw przeniesiono z Hennigsdorfu do dawnej fabryki Henschela w Kassel[15]. Po wykupieniu Adtranzu przez Bombardiera w maju 2001 roku, zakłady w Hennigsdorfie stały się częścią Bombardier Transportation[16].

Pod marką Bombardier podberlińską fabrykę opuszczają spalinowe i elektryczne zespoły trakcyjne (podmiejskie, regionalne, dalekobieżne, w tym dużych prędkości), tramwaje, oraz wagony metra[17].

Produkowany tabor[edytuj | edytuj kod]

Lokomotywy elektryczne
E 04 (EU04)
E 05 (EU 20)
E 11/211
E 42/242
E 51/251
212/243
250
252
Lokomotywy spalinowe
V 60 D
V 100
DE I PA
DE II S
DE III M
65.10
Wybrane lokomotywy przemysłowe
EL 2
EL 3
EL 4
EL 5
EL 6
EL 8
EL 9
EL 16
EL 20
Elektryczne zespoły trakcyjne
ET 170
ET 270
ET 280
Spalinowy zespół trakcyjny DE-IC2000N
Wagony metra
Metro ET E (Berlin U-Bahn)
Metro ET G (Berlin U-Bahn)
EZT E.56 (EN56)
 Z tym tematem związana jest kategoria: Tabor kolejowy produkowany przez LEW.
Lokomotywy elektryczne
Oznaczenie
producenckie 		Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
E 04 PKP
E200, E04, EU04 		1954−1955 25 [8]
E 05 PKP
E05, EU20 		1955−1958 34 [8]
E 11
211 		DR: E 11, 211
DB: 109 		E 11: 1961−1963
211: 1970-1976 		E 11: 42
211: 53 		[18]
E 42
242 		DR: E 42, 242
DB: 142 		E 42: 1962-1970
242: 1970-1976 		E 42: 180
242: 112 		[19][20]
E 51
E 251 		DR: E 51, E 251, 251
DB: 171 		1965 15 [19][21][22]
E 211[a] DR: E 211 1967 1 [23]
143
243
112 (114)
212 		DR: 243, 212
DB: 143, 112 (114) 		143/243: 1984–1992[b]
112/212: 1990–1991[b] 		143/243: 682[c]
112 (114)/212: 133[c] 		[21][24]
250 DR: 250
DB: 155 		1974-1984 273 [21]
252 DR: 252
DB: 156 		1991 4 [21]
EL104 SNCFA/SNTF: 6CE 1972–1973 32 [25]
Lokomotywy spalinowe
Oznaczenie
producenckie 		Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
V 60.x DR: 104, 105, 106
DB: 344, 345, 346
ex-rosyjskie: 347
BDŽ: 52
ČD: 716 		1964-1982 2068 [26]
V 100.x DR: 110, 710
DB: 211, 212 (214, 714), 213
ČSD: 745
OnRail: DH 1004
ÖBB: 2048 		1966-1985 1145 [27]
V DE
DE I PA
DE II S
DE III M 		CPEF: DE I PA, 7760
CFS: DE II S, 3700
CM: DE III M, 3750 		1967-1968 DE I PA: 36
DE II S: 30
DE III M: 17 		[28][29]
Lokomotywy parowe
Oznaczenie
producenckie 		Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
65.10 DR: 65.10 1954 2 [30]
Lokomotywy przemysłowe/górnicze
Oznaczenie producenckie Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
EL1 1951-1980 692 [31]
EL2 1952-1988 1380 [7]
EL3 1951-1977 786 [32]
EL4 1960-1971 37 [potrzebny przypis]
EL5 1951-1982 740 [potrzebny przypis]
EL6 1951-1976 217 [potrzebny przypis]
EL8 1949–1970 915 [33]
EL9 1952-1989 1703 [potrzebny przypis]
EL10
EL10 MKW 		1952-1989 EL10: 111
EL10 MKW: 175 		[34]
EL11 1952-1966 80 [35]
EL12 1952-1983 ? ? [potrzebny przypis]
EL13 1971-1982 ? [potrzebny przypis]
EL14 1953-1958 15 [36]
EL15 1953-1973 70 [37]
EL16
ASF 		19??-1990 502 [38]
EL20
EL20 MKW 		1983–1985 EL20: 24
EL20 MKW: 48 		[39]
EL21 1981–1986 265 [40]
EL22 1987 4 [41]
Elektryczne zespoły trakcyjne
Oznaczenie
producenckie 		Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
ET 170[a] DR: 278 1959 4 dwuczłonowe zespoły [42]
ET 270 DR: 270
DB: 485/885 		1982–1992 wagony silnikowe: 166
wagony doczepne: 166 		[43][44]
ET 280[a] DR: 280 1972–1973 2 czteroczłonowe zespoły [43]
Spalinowe zespoły trakcyjne
Oznaczenie
producenckie 		Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
DE-IC2000N OSE: 520, 601 1989–1990 (1994)[b] 26 + (14)[d] [45][46]
Metro
Oznaczenie
producenckie 		Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
ET E[a] BVG: E I (prototyp) 1956–1957 2 [47]
ET G
ET GI
ET GII
ET GIII 		BVG: G (prototyp)
GI
GII
GI/1 		G: 1974
GI: 1978-1983
GII: 1983
GI/1: 1988−1989 		G: 4 (8 wagonów)
GI: 57 (114 wagonów)
GII: 10 (20 wagonów)
GI/1: 52 (104 wagony) 		[48]
Wyposażenie elektryczne
Producent pojazdu Oznaczenie
przewoźnika 		Lata produkcji Liczba
pojazdów 		Źródła
VEB Waggonbau Görlitz PKP: E.56, EN56 1954–1957 36 trójczłonowych EZT [49]
VEB Waggonbau Görlitz PKP: E.58, ED70 1958 2 czteroczłonowe EZT [50][51]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Pojazd prototypowy
  2. ↑ a b c Do 1994 roku przez AEG
  3. ↑ a b Wraz z wyprodukowanymi przez AEG
  4. ↑ 14 zespołów wyprodukowanych przez AEG

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d R. Rusak. 100 lat zakładów „Hans Beimler”. „Świat Kolei”. 4/2011, s. 10
  2. ↑ a b c d e f AEG Schienenfahrzeuge GmbH, ss. 7–8. W: Klara van Eyll, Renate Schwärzel: Deutsche Wirtschafts Archive: Nachweis historischer Quellen in Unternehmen, Körperschaften des Öffentlichen Rechts (Kammern) und Verbänden der Bundesrepublik Deutschland. Franz Steiner Verlag, 1994. (niem.).
  3. ↑ Die Geschichte Rosenthals: 1916-1930. Rosenthal GmbH www.rosenthal.de. [dostęp 2015-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-20)]. (niem.).
  4. ↑ A. Borsig Zentralverwaltung GmbH. landesarchiv-berlin.de. [dostęp 2013-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  5. ↑ Geschichte der BORSIG Gruppe. borsig.de. [dostęp 2015-02-04]. (niem.).
  6. ↑ Jens Merte: August Borsig Lokomotiv-Werke, Berlin. werkbahn.de. (niem.).
  7. ↑ a b Tomasz Gałka: EL2. locomotives.com.pl. [dostęp 2013-03-24]. (ang.).
  8. ↑ a b c E 1 bis 19. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  9. ↑ Jens Merte: Produktionzahlen. werkbahn.de. [dostęp 2013-03-25]. (niem.).
  10. ↑ a b c AEG übernimmt Schienenfahrzeugbereich von LEW. „Eisenbahn Illustrierte”, s. 15, styczeń 1992. (niem.). 
  11. ↑ Die Fabriken Hennigsdorf: 1910 bis 2001. lok-fabrik.de. [dostęp 2011-01-19]. (niem.).
  12. ↑ Gerd Flaig: Firmengeschichte der AEG 1984-2006. gerdflaug.de. [dostęp 2015-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-06)]. (niem.).
  13. ↑ Unser Ziel ist die Entwicklung einer Technologiefamilie, um unterschiedliche Anforderungen aus einem modularen Systemkonzept abdecken zu können. „Eisenbahn Illustrierte”, s. 14–18, luty 1993. (niem.). 
  14. ↑ Adtranz in brief. adtranz.com. [dostęp 2013-03-24]. (ang.).
  15. ↑ Bombardier-Loks aus Kassel. „Eisenbahn Kurier”, s. 36–41, październik 2004. (niem.). 
  16. ↑ Adtranz takeover completed. railwaygazette.com, czerwiec 2001. [dostęp 2013-03-24]. (ang.).
  17. ↑ Hennigsdorf, GERMANY. bombardier.com. [dostęp 2015-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-16)]. (ang.).
  18. ↑ Daniel Berg: Baureihe E 11. holzroller.de. [dostęp 2013-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-14)]. (niem.).
  19. ↑ a b E 40 bis 59. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  20. ↑ Daniel Berg: Baureihe E 42. holzroller.de. [dostęp 2013-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-14)]. (niem.).
  21. ↑ a b c d E 240 bis 259. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  22. ↑ Daniel Berg: Baureihe E 251. holzroller.de. [dostęp 2013-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-04)]. (niem.).
  23. ↑ E-Lokbau seit 1914. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-26]. (niem.).
  24. ↑ Online-Übersicht der Baureihen 112, 114, 143, 155, 156 und 755. br143.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  25. ↑ EL 104. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  26. ↑ Die V60 der Deutschen Reichsbahn > Geschichte. web179.webgo24-server13.de, 2012-12-31. [dostęp 2013-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-16)]. (niem.).
  27. ↑ Varianten. v100-online.de. [dostęp 2013-10-14]. (niem.).
  28. ↑ V DE. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  29. ↑ Locomotivas da Fepasa. vfco.brazilia.jor.br. [dostęp 2013-03-25]. (port.).
  30. ↑ BR 60 bis 80. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-26]. (niem.).
  31. ↑ EL 1. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  32. ↑ EL 3. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  33. ↑ EL 9. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  34. ↑ EL 10. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  35. ↑ EL 11 bis 12. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  36. ↑ EL 14. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  37. ↑ EL 15. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  38. ↑ EL 16. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  39. ↑ EL 20. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  40. ↑ EL 21. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  41. ↑ EL 22. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  42. ↑ Mario Walinowski: Die Baureihe 170. stadtschnellbahn-berlin.de. [dostęp 2015-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-19)]. (niem.).
  43. ↑ a b S-Bahnen. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  44. ↑ Olaf Hoell: S-Bahn Berlin: Baureihe 485. bahn-galerie.de. [dostęp 2013-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-30)]. (niem.).
  45. ↑ VT DE-IC 2000 N. lok-fabrik.de. [dostęp 2013-03-24]. (niem.).
  46. ↑ OSE trainsets. railfaneurope.net, 2012-06-04. [dostęp 2013-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-24)]. (ang.).
  47. ↑ Baureihe E I: (Baumuster). untergrundbahn.de. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-15)]. (niem.).
  48. ↑ Die Baureihe G. untergrundbahn.de. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-15)]. (niem.).
  49. ↑ Paweł Terczyński, Krzysztof Zintel. Zespoły trakcyjne serii EN56. „Świat Kolei”. 2/2011, s. 15
  50. ↑ Paweł Terczyński: Atlas lokomotyw 2007. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 88. ISBN 978-83-920757-7-6.
  51. ↑ Vierteiliger elektrischer schnelltriebwagenzug. [w:] VEB Waggonbau Görlitz [on-line]. deutschefotothek.de, 1970. s. 21. [dostęp 2013-03-28]. (niem.).
Pojazdy wyprodukowane przez LEW Hennigsdorf
Lokomotywy elektryczne
pasażerskie
towarowe
uniwersalne
przemysłowe
Lokomotywy spalinowe
 
Lokomotywy parowe
 
Elektryczne zespoły trakcyjne
własne
osprzęt elektryczny
Spalinowe zespoły trakcyjne
LEW/AEG
Wagony metra
 
  • Kursywą zaznaczono pojazdy prototypowe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=LEW_Hennigsdorf&oldid=71508511”