Ośmiotysięcznik

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rozmieszczenie ośmiotysięczników
Zdjęcie pasma Himalajów z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
Mount Everest

Ośmiotysięcznik – popularne wśród himalaistów, jak również miłośników gór i geografów, określenie szczytu, którego wierzchołek wznosi się na 8000 lub więcej metrów nad poziom morza. Ze względu na zastosowane kryterium minimalnej deniwelacji względnej wynoszące minimum 500 metrów[1] przyjmuje się, że na Ziemi znajduje się czternaście głównych ośmiotysięczników – 10 w Himalajach i 4 w Karakorum. Wśród nich wyróżnia się pięć tak zwanych wysokich ośmiotysięczników, czyli Mount Everest, K2, Kanczendzonga, Lhotse i Makalu, mających ponad lub prawie 8500 metrów. Niezwykłe znaczenie 8000 metrów występuje tylko w układzie metrycznym miar. W anglosaskim układzie miar wysokości szczytów podaje się w stopach i wtedy pojawiają się dwudziesto- i dwudziestopięciotysięczniki.

Czternastkę ośmiotysięczników nazywa się czasem niezbyt precyzyjnie Koroną Himalajów; prawidłowo jest to Korona Himalajów i Karakorum. Nie należy jej mylić z Koroną Ziemi, którą stanowią najwyższe szczyty górskie poszczególnych kontynentów.

Zdobywanie ośmiotysięczników jest trudne, ryzykowne i długotrwałe ze względu na panujące tam warunki i konieczność aklimatyzacji. Na wysokości 8000 metrów ciśnienie atmosferyczne, i tym samym ciśnienie cząstkowe tlenu, jest znacznie niższe niż na poziomie morza. Powoduje to zmniejszenie gradientu między tętnicami a komórkami mięśniowymi, a więc upośledza dostarczanie tlenu do intensywnie pracującego organizmu. Obszary leżące powyżej 8000 m n.p.m. nazywane są strefą śmierci, gdyż człowiek nie jest w stanie przeżyć na tej wysokości dłużej niż kilka dni. Nawet wyrównywanie niedoboru tlenu w organizmie przez korzystanie z butli tlenowej nie pozwala na dłuższe przebywanie w strefie śmierci. Bardzo niskie ciśnienie przyczynia się bowiem do zmniejszenia zdolności przyłączania tlenu do hemoglobiny, co z kolei powoduje obrzęk płuc, a nawet obrzęk mózgu. Inne objawy choroby wysokościowej mogą pojawić się już znacznie niżej. Dodatkowo powyżej 8000 metrów organizm nie potrafi przyswajać pożywienia i jego bilans energetyczny jest ujemny. To wszystko spowodowało, że pierwsze wejście człowieka na wierzchołek szczytu ośmiotysięcznego miało miejsce dopiero w 1950 roku (Annapurna). Wcześniej jednak osiągano i przekraczano granicę ośmiu tysięcy metrów, na przykład podczas prób zdobycia Everestu przez wyprawy brytyjskie w latach 20. XX wieku.

Pierwsze wejścia[edytuj | edytuj kod]

Na jasnofioletowym tle oznaczono szczyty w Karakorum; pozostałe znajdują się w Himalajach.

Lp. Nazwa Wysokość
m n.p.m.
Pierwsze wejście Pierwsi zdobywcy Pierwsze wejście zimowe Pierwsi zdobywcy zimą
1 Mount Everest 8848[2][3] 1953-05-29 29 maja 1953(dts) Nowa Zelandia Edmund Hillary
Królestwo Nepalu Tenzing Norgay
1980-02-17 17 lutego 1980(dts) Krzysztof Wielicki
Leszek Cichy
2 K2 8611 1954-07-31 31 lipca 1954(dts) Włochy Achille Compagnoni
Włochy Lino Lacedelli
2021-01-16 16 stycznia 2021(dts) Wielka Brytania Nirmal Purja[4]
Nepal Gelje Sherpa
Nepal Mingma David Sherpa
Nepal Mingma Tenzi Sherpa
Nepal Dawa Tempa Sherpa
Nepal Pem Chhiri Sherpa
Nepal Mingma Gyalje Sherpa
Nepal Kili Pemba Sherpa
Nepal Dawa Tenjing Sherpa
Nepal Sona Sherpa[5]
3 Kanczendzonga 8586 1955-05-25 25 maja 1955(dts) Wielka Brytania George Band
Wielka Brytania Joe Brown
1986-01-11 11 stycznia 1986(dts) Polska Jerzy Kukuczka
Polska Krzysztof Wielicki
4 Lhotse 8516 1956-05-18 18 maja 1956(dts) Szwajcaria Fritz Luchsinger
Szwajcaria Ernst Reiss
1988-12-31 31 grudnia 1988(dts) Polska Krzysztof Wielicki
5 Makalu 8463 1955-05-15 15 maja 1955(dts) Lionel Terray
Jean Couzy
2009-02-09 9 lutego 2009(dts) Kazachstan Denis Urubko
Włochy Simone Moro
6 Czo Oju 8201 1954-10-19 19 października 1954(dts) Austria Sepp Joechler
Austria Herbert Tichy
Królestwo Nepalu Psan Dawa Lama
1985-02-12 12 lutego 1985(dts) Polska Maciej Berbeka
Polska Maciej Pawlikowski
7 Dhaulagiri 8167 1960-05-13 13 maja 1960(dts) Austria Kurt Diemberger
Austria Albin Schelbert
Królestwo Nepalu Nawang Dorje
Królestwo Nepalu Nima Dorje
Peter Diener
Szwajcaria Ernst Forrer
1985-01-21 21 stycznia 1985(dts) Polska Andrzej Czok
Polska Jerzy Kukuczka[6]
8 Manaslu 8156 1956-05-09 9 maja 1956(dts) Japonia Toshio Imanishi
Królestwo Nepalu Gyalzen Norbu
1984-01-12 12 stycznia 1984(dts) Polska Maciej Berbeka
Polska Ryszard Gajewski
9 Nanga Parbat 8126 1953-07-03 3 lipca 1953(dts) Austria Hermann Buhl 2016-02-26 26 lutego 2016(dts) Pakistan Muhammad Ali
Hiszpania Alex Txikon
Włochy Simone Moro[7]
10 Annapurna I 8091 1950-06-03 3 czerwca 1950(dts) Maurice Herzog
Louis Lachenal
1987-02-03 3 lutego 1987(dts) Polska Artur Hajzer
Polska Jerzy Kukuczka
11 Gaszerbrum I 8068 1958-07-05 5 lipca 1958(dts) Stany Zjednoczone Andrew Kauffman
Stany Zjednoczone Pete Schoening
2012-03-09 9 marca 2012(dts) Polska Adam Bielecki
Polska Janusz Gołąb
12 Broad Peak 8047 1957-06-09 9 czerwca 1957(dts) Austria Hermann Buhl
Austria Kurt Diemberger
Austria Marcus Schmuck
Austria Fritz Wintersteller
2013-03-05 5 marca 2013(dts) Polska Maciej Berbeka
Polska Adam Bielecki
Polska Tomasz Kowalski
Polska Artur Małek
13 Gaszerbrum II 8035 1956-07-07 7 lipca 1956(dts) Austria Joseph Larch
Austria Fritz Moravec
Austria Hans Willenpart
2011-02-02 2 lutego 2011(dts) Kazachstan Denis Urubko
Włochy Simone Moro
Stany Zjednoczone Cory Richards
14 Sziszapangma 8013 1964-05-02 2 maja 1964(dts) Xu Jing
Zhang Junyan
Wang Fuzhou
Wu Zongyue
Chen Shan
Sodnam Dorje
Cheng Tianliang
Migmar Zhaxi
Dorje
Yun Deng
2005-01-14 14 stycznia 2005(dts) Polska Piotr Morawski
Włochy Simone Moro

Pierwsze wejścia kobiet[edytuj | edytuj kod]

Lp. Nazwa Wysokość
m n.p.m.
Pierwsze wejście Pierwsze zdobywczynie Pierwsze wejście zimowe Pierwsze zdobywczynie zimą
1 Mount Everest 8848 16 maja 1975 Japonia Junko Tabei
2 K2 8611 23 czerwca 1986 Polska Wanda Rutkiewicz
Francja Liliane Barrard[a]
3 Kanczendzonga 8586 18 maja 1998 Wielka Brytania Ginette Harrison
4 Lhotse 8516 10 maja 1996 Francja Chantal Mauduit
5 Makalu 8463 18 maja 1990 Stany Zjednoczone Kitty Calhoun-Grissom
6 Czo Oju 8201 13 maja 1984 Czechosłowacja Věra Komárková
Czechosłowacja Dina Stěrbova
10 lutego 1993 Szwajcaria Marianne Chapuisat
7 Dhaulagiri 8167 6 maja 1982 Belgia Lutgaarde Vivijs
8 Manaslu 8156 4 maja 1974 Japonia Mieko Mori
Japonia Naoko Nakaseko
Japonia Masako Uchida
9 Nanga Parbat 8126 27 czerwca 1984 Francja Liliane Barrard 25 stycznia 2018 Francja Élisabeth Revol[8]
10 Annapurna I 8091 15 października 1978 Czechosłowacja Věra Komárková
Stany Zjednoczone Irene Miller
11 Gaszerbrum I 8068 27 lipca 1982 Francja Marie-José Valençot
12 Broad Peak 8047 30 czerwca 1983 Polska Krystyna Palmowska
13 Gaszerbrum II 8035 12 sierpnia 1975 Halina Krüger-Syrokomska
Anna Okopińska
14 Sziszapangma 8013 30 kwietnia 1981 Japonia Junko Tabei

Zdobywcy wszystkich głównych ośmiotysięczników[edytuj | edytuj kod]

Źródło: Zestawienie na 8000ers.com. [dostęp 2023-07-01].

Lp. Imię i nazwisko Okres Kraj Uwagi
1 Reinhold Messner 1970–1986 Włochy Włochy 6 nowych dróg, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych, 2 samotnie
2 Jerzy Kukuczka 1979–1987  Polska 11 nowych dróg, 4 zimowe, 1 ze wspomaganiem tlenem z butli, 1 samotnie[9]
3 Erhard Loretan 1982–1995  Szwajcaria 2 nowe drogi, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
4 Carlos Carsolio 1985–1996  Meksyk 3 nowe drogi, 1 z tlenem
5 Krzysztof Wielicki 1980–1996  Polska 2 nowe drogi, 3 zimowe, 1 z tlenem, 6 samotnie
6 Juanito Oiarzabal 1985–1999  Hiszpania 1 nowa droga; za pierwszym razem Mount Everest zdobył z dodatkowym tlenem (1993), za drugim bez (2001)
7 Sergio Martini 1983–2000 Włochy Włochy 2 z tlenem
8 Park Young-seok 1993–2001  Korea Południowa 1 zimowe, 5 z tlenem
9 Um Hong-gil 1988–2001  Korea Południowa 3 z tlenem
10 Alberto Iñurrategi 1991–2002  Hiszpania 1 nowa droga, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
11 Han Wang-yong(inne języki) 1994–2003  Korea Południowa 3 z tlenem
12 Ed Viesturs 1989–2005  Stany Zjednoczone wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
13 Silvio Mondinelli 1993–2007  Włochy wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
14 Iván Vallejo 1997–2008  Ekwador wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
15 Denis Urubko 2000–2009  Kazachstan 3 nowe drogi, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
16 Ralf Dujmovits 1990–2009  Niemcy 1 z tlenem
17 Veikka Gustafsson 1993–2009  Finlandia wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
18 Andrew Lock(inne języki) 1993–2009  Australia 1 z tlenem
19 João Garcia 1993–2010  Portugalia 1 nowa droga, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
20 Piotr Pustelnik 1990–2010  Polska 1 samotne[10], 1 nowa droga, 7 z tlenem[11]
21 Edurne Pasaban 2001–2010  Hiszpania pierwsza kobieta, 2 z tlenem
22 Abele Blanc(inne języki) 1992–2011  Włochy 1 z tlenem; za pierwszym razem Mount Everest zdobył z dodatkowym tlenem (1992), za drugim bez (2010)
23 Mingma Sherpa(inne języki) 2000–2011  Nepal 5 z tlenem
24 Gerlinde Kaltenbrunner 1998–2011  Austria druga kobieta, pierwsza kobieta bez użycia butli tlenowych
25 Vasilij Pivcov(inne języki) 2001–2011  Kazachstan 1 z tlenem; ostatni szczyt (K2) wspólnie z Żumajewem
25 Maksut Żumajew 2001–2011  Kazachstan bez użycia butli tlenowych; ostatni szczyt (K2) wspólnie z Piwcowem
27 Kim Jae-soo(inne języki) 1990–2011  Korea Południowa 5 z tlenem
28 Mario Luciano Panzeri(inne języki) 1988–2012  Włochy wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
29 Hirotaka Takeuchi(inne języki) 1995–2012  Japonia 3 z tlenem
30 Chhang Dawa Sherpa(inne języki) 2001–2013  Nepal
31 Kim Chang-ho(inne języki) 2005–2013  Korea Południowa wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
32 Jorge Egocheaga 2002–2014  Hiszpania
33 Radek Jaroš(inne języki) 1998–2014  Czechy
34-35 Nives Meroi[12] 1998–2017  Włochy wszystkie wejścia bez wspomagania tlenem z mężem Romano Benet
34-35 Romano Benet(inne języki)[12] 1998–2017  Włochy wszystkie wejścia bez wspomagania tlenem z żoną Nives Meroi
36 Peter Hámor[13] 1998–2017  Słowacja
37 Azim Gheychisaz(inne języki)[14] 2008–2017  Iran Kontrowersja – nie wszyscy uznają zdobycie przez niego Manaslu
38 Ferran Latorre(inne języki)[15] 1999–2017  Hiszpania
39 Òscar Cadiach(inne języki)[16] 1984–2017  Hiszpania wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
40 Kim Mi-gon[17][18][19] 2000–2018  Korea Południowa
41 Sanu Sherpa(inne języki)[20] 2006–2019  Nepal
42 Nirmal Purja[21] 2014–2019  Wielka Brytania[4] Pierwszy ośmiotysięcznik Dhaulagiri zdobył w 2014 roku[22]. W 2019 roku wszedł na szczyty wszystkich 14 ośmiotysięczników z użyciem butli tlenowych w rekordowym czasie 189 dni
43 Mingma Gyabu Sherpa[23][24] 2010–2019  Nepal
44 Kim Hong-bin 2006[25]–2021  Korea Południowa Jako pierwszy niepełnosprawny zdobył wszystkie 14 ośmiotysięczników. Zmarł podczas zejścia ze szczytu Broad Peak’u, który zdobył jako swój ostatni ośmiotysięcznik 18 lipca 2021 roku[26][27][28].
45 Nima Gyalzen Sherpa 2004–2022[29]  Nepal
46 Dong Hong Juan 2015–2023[30]  Chiny
47 Kristin Harila(inne języki) 2022–2023[31][32]  Norwegia 27 lipca 2023 himalaistka Kristin Harila z Norwegii oraz jej przewodnik Tenjen Lama Sherpa z Nepalu wspięli się na K2 i tym samym w 92 dni zdobyli 14 najwyższych szczytów świata[33].
48 Sophie Lavaud(inne języki) 2012–2023[34][35][36][37]  Szwajcaria
 Francja
 Kanada
49 Tunç Fındık(inne języki) 2001–2023[36][37]  Turcja
50 Tenjen Lama Sherpa(inne języki) 2016–2023[38][39][40][33]  Nepal 27 lipca 2023 himalaistka Kristin Harila z Norwegii oraz jej przewodnik Tenjen Lama Sherpa z Nepalu wspięli się na K2 i tym samym w 92 dni zdobyli 14 najwyższych szczytów świata[33].
51 Gelje Sherpa 2017–2023[41][42][43]  Nepal

W latach 1997–2010 Koreanka Oh Eun-sun zdobyła rzekomo wszystkie ośmiotysięczniki, jednak w grudniu 2010 roku wykazano, że wejście na Kanczendzongę w 2009 nie miało miejsca. Tym sposobem pierwszą kobietą (a 21. osobą) z Koroną Himalajów i Karakorum została Edurne Pasaban, zdobywając Sziszapangmę 17 maja 2010[44][45].

Polska Korona Himalajów i Karakorum kobiet[edytuj | edytuj kod]

K2 (drugi co do wysokości szczyt)

18 maja 2009, po wejściu Kingi Baranowskiej na Kanczendzongę, Polska została pierwszym krajem, którego przedstawicielki zdobyły wszystkie czternaście ośmiotysięczników[46].

Lp. Nazwa Imię i nazwisko Data zdobycia[46]
1. Gaszerbrum II Halina Krüger-Syrokomska
Anna Okopińska
12.08.1975
2. Mount Everest Wanda Rutkiewicz 16.10.1978
3. Broad Peak Krystyna Palmowska 30.06.1983
4. Nanga Parbat Anna Czerwińska
Krystyna Palmowska
Wanda Rutkiewicz
15.07.1985
5. K2 Wanda Rutkiewicz 23.06.1986
6. Sziszapangma Wanda Rutkiewicz 18.09.1987
7. Gaszerbrum I Ewa Panejko-Pankiewicz
Wanda Rutkiewicz
16.07.1990
8. Czo Oju Wanda Rutkiewicz 26.09.1991
9. Annapurna I Wanda Rutkiewicz 22.10.1991
10. Lhotse Anna Czerwińska 21.05.2001
11. Makalu Anna Czerwińska 25.05.2006
12. Dhaulagiri I Kinga Baranowska 01.05.2008
13. Manaslu Kinga Baranowska 05.10.2008
14. Kanczendzonga Kinga Baranowska 18.05.2009

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Weszła na szczyt 30 minut później. Zginęła w drodze powrotnej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Sześć nowych ośmiotysięczników? Gazeta Wyborcza 22.08.2013.
  2. Mount Everest, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  3. Obecnie podawane są trzy różne wysokości: 8844, 8848 i 8850 Ile ma naprawdę Mount Everest?. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-06)].
  4. a b Change of Particulars for Director. Companies House. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
  5. Climbers Make The First Winter Ascent of K2 and set World Record, skardu.pk, 16 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  6. Xexplorers web: ExWeb series: The meaning of winter in 8000+ climbing. mounteverest.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-07)].
  7. Stanęli na szczycie! Nanga Parbat zdobyta w zimie po raz pierwszy. national-geographic.pl. [dostęp 2016-02-29].
  8. Jaki dowód ma Eli Revol na zdobycie z Tomkiem Mackiewiczem Nanga Parbat? „Podstawą jest zaufanie”. PolskieRadio.pl Sport, 30.01.2018 [dostęp 2018-03-01].
  9. Jerzy Kukuczka (1948–1989). pza.org.pl. [dostęp 2021-12-03].
  10. Strona Piotra Pustelnika.
  11. Tlen a sprawa polska. [dostęp 2010-05-14].
  12. a b Vinicio Stefanello: Nives Meroi and Romano Benet summit Annapurna, their 14th 8000er. planetmountain.com, 11 maja 2017. [dostęp 2021-05-06]. (ang.).
  13. Peter Hámor zdobywcą Korony Himalajów i Karakorum. portalgorski.pl. [dostęp 2017-05-16].
  14. Korona Himalajów i Karakorum – Azim Gheychisaz. portalgorski.pl [dostęp 2018-11-26].
  15. Korona Himalajów i Karakorum – Ferrán Latorre. portalgorski.pl [dostęp 2018-11-26].
  16. Òscar Cadiach, desde el C1 tras bajar del Broad Peak: “Estuvimos 24 horas sin agua”. desnivel.com. [dostęp 2021-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-24)]. (hiszp.).
  17. Climber Kim Mi-gon Becomes 7th Korean to Conquer World's 14 Highest Peaks. 2018-07-15. [dostęp 2023-07-01]. (ang.).
  18. South Korean Climbs Nanga Parbat, Completes 8,000ers. 2018-07-12. [dostęp 2023-07-01]. (ang.).
  19. Sukces azjatyckiego zespołu na Nandze Parbat!. 2018-07-12. [dostęp 2023-07-01]. (pol.).
  20. Sanu Sherpa becomes third Nepali to complete 14 peaks as Sergi Mingote scales 7 mountains in 444 days. 2019-10-03. [dostęp 2021-02-27]. (ang.).
  21. 14 ośmiotysięczników w 189 dni. Nirmal ‘Nims’ Purja zdobył Shisha Pangmę. [dostęp 2019-10-29]. (pol.).
  22. The Himalayan Database, wiosna 2014. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
  23. “Mission Achieved” on Shishapangma for Nims Purja. adventureblog.net, 2019-10-29. [dostęp 2021-02-27]. (ang.).
  24. Youngest person to climb all 8,000-m mountains. [w:] Guinness World Records [on-line]. guinnessworldrecords.com, 2019-10-29. [dostęp 2021-02-27]. (ang.).
  25. Stefan Nestler: Kim Hong-bin: Without fingers on 13 eight-thousanders. [w:] Adventure Mountain [on-line]. 2019-07-10. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
  26. Kolejna tragedia na Broad Peak. Kim Hong-bin dokonał wyczynu i wpadł do szczeliny. [w:] Polskie Radio 24.pl [on-line]. 2021-07-20. [dostęp 2021-07-20].
  27. Munir Ahmed: South Korean missing after fall while scaling Pakistani peak. [w:] Times Union [on-line]. 2021-07-20. [dostęp 2021-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-20)]. (ang.).
  28. Fingerless Korean goes missing after achieving the feat of climbing all 14 Himalayan peaks. [w:] The Korea Times [on-line]. 2021-07-20. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
  29. Nima Gyalzen Sherpa becomes the 6th Nepali in the 14 Peaks club. everestchronicle.com, 2022-08-11. [dostęp 2022-08-18]. (ang.).
  30. Angela Benavides, Dong Hong Juan Climbs Shishapangma; May Be the First Woman to Summit all 14 8,000'ers » Explorersweb, explorersweb.com, 26 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-04] (ang.).
  31. Kristin Harila completes 14 peaks as she scales Cho Oyu, thehimalayantimes.com, 3 maja 2023 [dostęp 2023-05-04] (ang.).
  32. Kristin Harila domyka rekordowo Koronę. Norweżka staje na Cho Oyu, wspinanie.pl, 3 maja 2023 [dostęp 2023-05-04] (pol.).
  33. a b c Padł rekord. Norweżka w trzy miesiące zdobyła 14 najwyższych szczytów świata. rp.pl, 2023-07-27. [dostęp 2023-07-28]. (pol.).
  34. Sophie Lavaud, first French mountaineer to climb all the peaks over 8,000 m on the planet – Liberation, [w:] Time News [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  35. Sophie Lavaud becomes first French person to climb world’s highest peaks, [w:] RFI [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  36. a b Angela Benavides, Nanga Parbat Summits » Explorersweb, [w:] Explorersweb [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  37. a b A 17-year-old Nepali teenager scales the ‘Killer Mountain’, [w:] Everest Chronicle [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  38. Seven Summit Treks Tenjen Sherpa (Lama), [w:] Seven Summit Treks [online] [dostęp 2023-11-02] (ang.).
  39. Alan Arnette: K2 2023 Coverage: Kristin Harila gets K2 for her Last 8000er. alanarnette.com, 2023-07-27. [dostęp 2023-07-27]. (ang.).
  40. Kristin Harila, Tenjen Sherpa world's fastest to climb 14 peaks in 92 days. [w:] The Himalayan Times [on-line]. 2023-07-27. [dostęp 2023-07-27]. (ang.).
  41. Dream Wanderlust, After K2 in Winter, Gelje Sherpa (28) aims to become the youngest to climb all 14 8Ks, DreamWanderlust.com, 2021 [dostęp 2023-11-02] (ang.).
  42. Gelje Sherpa joins the 14 peak club with summit on Cho Oyu; Nima Rinji sets youngest climber record, everestchronicle.com, 6 października 2023 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
  43. Nepali and Pakistani Climbers Make History on Cho Oyu, whatthenepal.com data=2023-10-06 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
  44. ExWeb Oh Eun-Sun report, final: Edurne Pasaban takes the throne (ang.).
  45. Oh-Eun Sun traci pierwszeństwo, Edurne Pasaban na tronie.
  46. a b Kinga Baranowka* is making History. [dostęp 2009-05-20]. (ang.). *) literówka w oryginale.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]