Plac Wolności w Bydgoszczy

Plac Wolności
{{{nazwa oryginalna}}}
	{{{jednostki}}}
	; {{{opis zdjęcia}}}
Państwo	Polska
Miejscowość	{{{miejscowość}}}
Poprzednie nazwy	{{{poprzednie nazwy}}}
	Plan
	[[Plik:{{{plan}}}\|240x240px\|alt=Plan przebiegu ulicy\|]]
	Położenie na mapie Bydgoszczy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:landmark}
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 8 wrz 2014, była oparta na tej wersji.

Plac Wolności w Bydgoszczy – plac położony w Bydgoszczy w Śródmieściu, przylegający do ul. Gdańskiej i parku im. Kazimierza Wielkiego.

Charakterystyka

Plac Wolności stanowi reprezentacyjny salon bydgoskiego Śródmieścia, ubogacony przez neostylowe kamienice, zabytkowy kościół, pomniki i zieleń. Plac pełni funkcje rekreacyjne oraz jest miejscem, na którym odbywają się uroczystości podczas świąt państwowych z udziałem władz samorządowych i wojska.

Historia

Teren placu był dawniej częścią XVII-wiecznego ogrodu klasztornego sióstr Klarysek, podobnie jak dzisiejszy park Kazimierza Wielkiego. W 1835 roku bydgoskie Towarzystwo Upiększania Miasta założyło po wschodniej stronie ul. Gdańskiej szkółkę drzew, w której uprawiano okazy przeznaczone do zadrzewiania ulic^[1]. W 1854 r. wytyczono pierwszy, jeszcze niezbyt duży plac zwany Placem Armatnim (niem. Kannonenplatz). W 1859 r. plac został powiększony od strony południowej oraz obsadzony zielenią oraz drzewami przez generała majora Helmuta Carla Christiana von Weltzien, który sfinansował całe przedsięwzięcie. W 1860 r. plac został nazwany jego imieniem (niem. Weltzienplatz). Szkółka drzew na placu funkcjonowała jeszcze przez kilkanaście lat, była jednak stopniowo pomniejszana o wydzielane z niej działki budowlane, na których wzniesiono czynszowe kamienice, gmach szkoły oraz kościół.

Pierwotnie duży, prostokątny plac przecięty był drogami, które dzieliły go na cztery kwartały. W 1873 r. południową część placu wydzielono dla budowy kościoła ewangelickiego pw. św. Piotra i Pawła^[1]. Z kolei w 1893 r. na środku placu ustawiono pomnik cesarza Wilhelma I na koniu (w 1920 r. przeniesiony do Międzyrzecza)^[1]. Później w 1904 r. na granicy placu z parkiem Miejskim (obecnie parkiem im. Kazimierza Wielkiego) powstała monumentalna fontanna-rzeźba Potop. Przez 40 lat była najatrakcyjniejszą rzeźbą miasta i symbolem Śródmieścia Bydgoszczy^[1].

W okresie międzywojennym plac Wolności należał do najbardziej urokliwych i zadbanych miejsc w Bydgoszczy. Ozdabiano go dywanami z kwiatów. W 1938 r. wygląd placu uległ zmianie po przebudowie dokonanej według projektu inż. Stefana Pietrzaka. Teren przylegający do ul. Gdańskiej przekształcono na parking, a dalsza część uzyskała formę zieleńca łączącego się z parkiem im. Kazimierza Wielkiego^[1].

W 1945 r. na środku placu stanął pomnik Wolności według projektu arch. Jana Kossowskiego ku czci żołnierzy radzieckich i polskich – wyzwolicieli miasta z hitlerowskiej okupacji. Monument przetrwał do czasów dzisiejszych, gdyż nie zrealizowano planów budowy okazałego pomnika Armii Czerwonej w miejscu kościoła św. Piotra i Pawła, bądź też na placu Teatralnym. Pomnik przebudowano w 1991 r. umieszczając tablicę o treści: „Civitas Bydgostiensis Libera”, a w 1995 r. brązową płaskorzeźbę (proj. Aleksander Dętkoś). Monument upamiętnia walkę Polaków o niepodległość oraz powrót Bydgoszczy do Polski 20 stycznia 1920 r.

Zabudowa

Plac Wolności od strony północnej otacza pierzeja wielkomiejskich kamienic, od południa zabytkowy neoromański kościół oraz najstarszy miejski park. Natomiast od zachodu graniczy z reprezentacyjną ulicą Gdańską. Od 2004 r. trwają prace przygotowawcze, które mają doprowadzić do odtworzenia fontanny Potop w historycznym kształcie. W latach 2009-2010 dokonano rewitalizacji placu poprzez wymianę nawierzchni alejek oraz konserwację zieleni.

Ważniejsze obiekty

Obiekt	Lata budowy	Styl arch.	Nr rej. zab.	Uwagi	Zdjęcie
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła	1872-1878	eklektyzm, neogotyk	A/62 z 5.10.1971	Wzniesiony według projektu berlińskiego architekta Friedricha Adlera. W latach 1878-1945 zbór ewangelicko-unijny; w 1945 r. przekazany do użytku katolikom; od 1946 r. jest kościołem parafialnym; W ołtarzu głównym znajduje się obraz Niepokalane Poczęcie NMP (1850), autorstwa Maksymiliana Piotrowskiego, pochodzący z dawnego kościoła pojezuickiego.
Kamienica Plac Wolności 1	1896-1898	eklektyzm, neobarok	A/243 z 20.10.1990	Jedno z najlepiej ocenianych dzieł Józefa Święcickiego, ikona architektury Bydgoszczy przełomu wieków. Budynek słynie z bogatego wystroju elewacji oraz wyszukanych form architektonicznych. Naroże stanowi wieża zwieńczona baniastym hełmem.
Kamienica Plac Wolności 3	1905	historyzm, secesja	A/257/1 z 6.05.1991	Kamienica wzniesiona według projektu architekta Fritza Weidnera, o wystroju secesyjnym. Dekoracja przedstawia m.in. maski kobiece i wizerunki sowy.
Kamienica Plac Wolności 5	1880-1890	eklektyzm	A/278/1 z 1.10.1991	Kamienica o wystroju eklektycznym.
Kamienica Plac Wolności 7	1939	modernizm		Kamienica wzniesiona według projektu bydgoskiego architekta Jana Kossowskiego. Jest przykładem polskiego modernizmu z okresu międzywojennego. Pierwszym właścicielem budynku był projektant wnętrz i mebli Jakub Hechliński, m.in. autor wystroju kamienicy Carla Meinhardta. Elewacja obłożona jest piaskowcem, a parter przeszklony pierwotnie dla potrzeb salonu samochodowego Chevroleta. W okresie PRL w miejscu po salonie mieściła się kawiarnia "Magnolia". Urodził się tu ks. Wacław Gieburowski, dyrygent Poznańskiego Chóru Katedralnego.
I Liceum Ogólnokształcące	1876-1877	klasycyzm	A/264/1 z 28.05.1991	Gmach szkolny zbudowany na siedzibę Niemieckiego Królewskiego Gimnazjum według projektu R. Oueissnera. W latach 1904-1905 przedłużono boczne skrzydło. W 1920 roku szkołę przekształcono na Państwowe Liceum Klasyczne, w 1938 roku na Państwowe Liceum i Gimnazjum, a po II wojnie światowej w I Liceum Ogólnokształcące w Bydgoszczy. Budynek w kształcie litery „L”, dwupiętrowy, zryzalitowany, mieszczący reprezentacyjne sale.
pomnik Wolności	1945	funkcjonalizm		Pomnik ku czci poległych żołnierzy radzieckich i polskich w czasie walk o wyzwolenie miasta w styczniu 1945 r., oraz upamiętniający powrót Bydgoszczy do Polski 20 stycznia 1920 r. Wzniesiony według projektu Jana Kossowskiego jako Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej. Był w zamierzeniu obiektem tymczasowym, do czasu budowy godniejszego obiektu, do czego jednak nie doszło. W 1990 r. przemianowano go na Pomnik Wolności^[2]
Fontanna Potop	1904	klasycyzm		Jedna z najoryginalniejszych rzeźb w kraju, ozdoba Bydgoszczy w okresie międzywojennym. Powstała w 1904 r., jej autorem był berliński rzeźbiarz Ferdinand Lepcke, również autor bydgoskiej Łuczniczki. Trzyelementowa rzeźba przedstawiała ludzi i zwierzęta próbujące ratować się z biblijnego potopu. Oblewana była wodą z tryskającej fontanny, a jej wysokość dochodziła do 6 m. W 1943 r. hitlerowcy przetopili ją na cele wojenne. Począwszy od 2004 r. rzeźba jest rekonstruowana.

Galeria

Kamienica Święcickiego
Wieża
Secesyjny wystrój kamienicy nr 3
Uroczystości na pl. Wolności
Zrekonstruowane do 2013 r. fragmenty Fontanny Potop
Potop na tle kościoła św. Piotra i Pawła
Dawne Gimnazjum Królewskie

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny. Bydgoszcz 2003
↑ Błażejewski Krzysztof: Niewdzięczni bydgoszczanie. [w.] Kalendarz Bydgoski 2007

Zobacz też

Bibliografia

Daria Bręczewska-Kulesza, Bogna Derkowska-Kostkowska, A. Wysocka, [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny. Bydgoszcz 2003
Jerzy Derenda. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
Jerzy Derenda. Bydgoszcz w blasku symboli – tom II z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008
Iwona Jastrzębska-Puzowska: Od miasteczka do metropolii. Rozwój architektoniczny i urbanistyczny Bydgoszczy w latach 1850-1920
Marek Romaniuk: Pomnik konny cesarza Wilhelma I w Bydgoszczy. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 4. Bydgoszcz 1999
Janusz Umiński: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 1996
Dawid Urbański: Plac Wolności. [w:] Kalendarz Bydgoski 2012

Szablon:Ulice i place Bydgoszczy

Północna pierzeja placu Wolności

[JPI-1] Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny. Bydgoszcz 2003

[2] Błażejewski Krzysztof: Niewdzięczni bydgoszczanie. [w.] Kalendarz Bydgoski 2007

[1]

[2]

Pierzeja zachodnia (od południa)	kamienica pod nr 5 (Muzeum Farmacji) kamienica pod nr 9 Dom Towarowy Jedynak Pomnik „Wędrowiec” kamienica pod nr 17 kamienica pod nr 27 kamienica pod nr 31 kamienica pod nr 33 kamienica pod nr 35 Ławeczka Mariana Rejewskiego kamienica pod nr 51 kamienica pod nr 63 kamienica pod nr 67 kamienica pod nr 71 kamienica pod nr 75 kamienica pod nr 79 kamienica pod nr 81 kamienica pod nr 91 kamienica pod nr 93 kamienica pod nr 95 kamienica pod nr 101 kamienica pod nr 113 willa pod nr 119 kamienica pod nr 127 Stadion im. Zdzisława Krzyszkowiaka (Galeria Sportu Bydgoskiego) Leśny Park Kultury i Wypoczynku
Pierzeja wschodnia (od południa)	Kościół Klarysek Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego kamienica pod nr 10 (Klub Mózg) Hotel Pod Orłem kamienica pod nr 16 Pomorski Dom Sztuki Plac Wolności kamienica pod nr 22 kamienica pod nr 28 kamienica pod nr 30 kamienica pod nr 34 kamienica pod nr 36 kamienica pod nr 42 willa pod nr 48 willa pod nr 50 Kaplica sióstr Klarysek kamienica pod nr 60 kamienica pod nr 62 kamienice pod nr 66-68 willa pod nr 84 kamienica pod nr 86 willa pod nr 88-90 kamienice pod nr 92-94 kamienica pod nr 96 kamienica pod nr 130 w Bydgoszczy Gmach Szkoły Wojennej Stacja wodociągów Las Gdański
Obiekty wspólne	Dom Mody Drukarnia Kościół św. Piotra i Pawła Park Kazimierza Wielkiego Pomorskie Muzeum Wojskowe
Obiekty nieistniejące	Kościół św. Ducha
Imprezy	Święto ulicy Gdańskiej