Ignacy Łukasiewicz

Ignacy Łukasiewicz
Data i miejsce urodzenia	8 lub 23 marca 1822 Zaduszniki
Data i miejsce śmierci	7 stycznia 1882 Chorkówka

Pomnik Łukasiewicza w Gorlicach przy ul. Kościuszki

Tablica pamiątkowa w Gorlicach

Tablica pamiątkowa w Jaśle

Tablica pamiątkowa w Rzeszowie

Miejsce zapalenia pierwszej na świecie ulicznej lampy naftowej w Gorlicach

Jan Józef Ignacy Łukasiewicz (ur. 8 lub 23 marca 1822 w Zadusznikach, zm. 7 stycznia 1882 w Chorkówce) – polski farmaceuta i przedsiębiorca, wynalazca lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego w Europie, z zainteresowania chemik i fizyk; rewolucjonista i działacz niepodległościowy. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Łada.

Jako pierwszy na świecie wykorzystał na skalę przemysłową korzyści jakie daje ropa naftowa. Bardzo sprawny organizator, z czasem dorobił się na ropie naftowej dużego majątku. Był również wielkim społecznikiem. Propagował zakładanie sadów, budowę dróg i mostów, szkół, szpitali itd., finansując wiele inicjatyw z własnej kieszeni, walczył z biedą i alkoholizmem w regionie, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne.

Mawiano o nim, że wszystkie drogi w Zachodniej Małopolsce brukowane były guldenami Łukasiewicza.^{[potrzebne źródło]} Szeregowi pracownicy nazywali go ojcem Ignacym.^{[potrzebne źródło]} Dążył do rozwoju rodzącego się tam przemysłu naftowego nie skupiając go całkowicie w swoich rękach, lecz namawiając i pomagając w tworzeniu również innych firm.

Biografia

• 1822 – Zaduszniki (powiat mielecki): Ignacy Łukasiewicz urodził się w szlacheckiej rodzinie inteligenckiej. Syn Józefa (zm. 1836) – posesora, żołnierza Kościuszki, zubożałego szlachcica herbu Łada, dzierżawcy folwarku – i Apolonii z Świetlików. Miał czworo rodzeństwa: dwie siostry – Marię i Emilię i dwóch braci – Aleksandra i Franciszka.
• 1830 – rodzina Łukasiewiczów przeniosła się do Rzeszowa.
• 1832–1836 – Rzeszów: nauka w popijarskim gimnazjum, gdzie ukończył 4 klasy. W ciągu tych lat nauczył się łaciny i języka niemieckiego, co ułatwiło mu późniejsze lektury. Zła sytuacja finansowa rodziny nie pozwalała na dalszą edukację i zmusiła go do przedwczesnego rozpoczęcia pracy.
• 1836–1840 – praktyka w aptece Antoniego Swobody w Łańcucie. Była to nie tylko praca, ale przede wszystkich kontynuacja nauki w zakresie chemii i farmacji.
• 1837–1840 – udział w organizacjach demokratyczno-niepodległościowych, w końcu Łukasiewicz został zarejestrowany przez władze jako politycznie podejrzany.
• 1840 – zdany egzamin tyrocynalny i awans na pomocnika aptekarskiego.
• 1840–1846 – Rzeszów: pomocnik aptekarski u Edwarda Hübla. Przez kilka następnych lat poświęcił się nauce zawodu.
• 1845 – po nawiązaniu znajomości z Edwardem Dembowskim został zaprzysiężony jako agent Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego na Rzeszów – była to organizacja o podobnym charakterze jak poprzednie, ale tym razem Łukasiewicz działał już bardzo aktywnie.
• 1846, 19 lutego – aresztowany razem ze współpracownikami. Aresztowanie uniemożliwiło wybuch powstania w Rzeszowie (patrz: powstanie krakowskie). Następnie został osadzony we Lwowie.
• 1847, 27 grudnia – po rocznym dochodzeniu zwolniony z więzienia z braku dowodów, pozostał jednak pod stałą obserwacją i miał zakaz opuszczania Lwowa. Łukasiewicz zaprzestał działalności konspiracyjnej.
• 1848–1852 – w sierpniu 1848 podjął pracę w aptece "Pod Złotą Gwiazdą", której właścicielem był Piotr Mikolasch. Dzięki jego wstawiennictwu dostał zgodę na opuszczenie miasta i rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zdał wszystkie egzaminy z wyjątkiem farmakognozji, co uniemożliwiło mu otrzymanie dyplomu. Dyplom magistra farmacji uzyskał na Uniwersytecie Wiedeńskim 30 lipca 1852 r.

Wnętrze apteki Mikolascha we Lwowie, w której pracował Ignacy Łukasiewicz

• 1852 – powrót do Lwowa i apteki Mikolascha. W laboratorium przy aptece, na zlecenie Mikolascha, on oraz drugi asystent – Jan Zeh – prowadzili badania nad destylacją ropy naftowej. Z czasem Mikolasch wycofał się z badań, nie widząc praktycznego zastosowania nowych destylatów jako lekarstw.
• 1853 – na przełomie roku 1852/1853 Łukasiewicz i Jan Zeh otrzymali naftę metodą frakcjonowanej destylacji. Łukasiewicz starał się potem znaleźć dla nafty zastosowanie praktyczne. Stosowane do tej pory lampy oliwne nie nadawały się do nafty i wymagały przekonstruowania. Pierwsza skonstruowana przez Łukasiewicza lampa rozświetliła wystawę apteki.
• 1853, 31 lipca – symboliczna, oficjalna data narodzin przemysłu naftowego. Po raz pierwszy zastosowano w praktyce oświetlenie naftowe podczas pilnej nocnej operacji w szpitalu powszechnym na lwowskim Łyczakowie.
• 1854 – na początku roku Łukasiewicz przeniósł się do Gorlic, aby być bliżej terenów roponośnych. W tym roku w gorlickiej dzielnicy Zawodzie na skrzyżowaniu ulic Węgierskiej i Kościuszki zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa. Ropę naftową eksploatowano tam już od dawna, wykorzystując ją do różnych celów gospodarczych, jak np. lekarstwo dla bydła lub smar. Rozpoczął pracę w miejscowej aptece Jana Tomaszewicza. Jednocześnie zaczął z okolicznymi właścicielami terenów roponośnych zakładać pierwsze spółki i kopalnie ropy, które powstały w następnych latach w rejonie Gorlic, Jasła i Krosna.
• 1854 – założył pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna (spółka naftowa Trzecieski-Łukasiewicz); kopalnia jest czynna do dzisiaj.
• 1857 – Klęczany koło Nowego Sącza: Łukasiewicz otwiera rafinerię. Z ropy produkował naftę, smary, oleje smarne i asfalt.
• 1858 – przenosiny z Gorlic do Jasła (prowadził aptekę w domu na północnej pierzei Rynku).
• 1859 – śmierć córki Marianny. Przenosiny do Polanki pod Krosnem, gdzie po spłonięciu rafinerii założył kolejną.
• 1863 – wspierał finansowo powstanie styczniowe, a później pomagał popowstaniowym uchodźcom.
• 1865 – pod Krosnem kupił wieś Chorkówka i przyległy folwark Leśniówka. W Chorkówce założył nowoczesną rafinerię.

Grób Honoraty i Ignacego Łukasiewicza na cmentarzu w Zręcinie

• 1868–1881 – Łukasiewicz zainicjował powstanie kilku kopalni nafty w Beskidzie Dukielskim (Ropianka, Wilsznia, Smereczne) i w Gorlickiem (Ropa, Wójtowa), w Bóbrce otworzył leczniczy zakład kąpielowy jodowo-bromowy, w Chorkówce kaplicę dla miejscowej ludności, a w miejscowości Zręcin (pod Chorkówką) ufundował ze swoim wspólnikiem Klobassą kościół w stylu neogotyckim. Pod koniec życia został wybrany do Sejmu Galicyjskiego.
• 1873 papież Pius IX za działalność charytatywną nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył go Orderem Św. Grzegorza.
• 1877 – Łukasiewicz zorganizował we Lwowie kongres naftowy, a następnie założył w Gorlicach Krajowe Towarzystwo Naftowe.
• 1882, 7 stycznia – śmierć z powodu ciężkiego zapalenia płuc. Został pochowany na cmentarzu w Zręcinie.
• Synem Ignacego Łukasiewicza był Włodzimierz, specjalista chorób skórnych.

Pomniki i inne formy upamiętnienia

• Bóbrka (powiat krośnieński)
  • Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza
  • popiersie Łukasiewicza na cokole, stojące na skwerze przed domem, w którym mieszkał, autor: Władysław Kandefer.
• Chorkówka (powiat krośnieński) – pomnik wzniesiony w 1979 r.
• Gorlice
  • ul. Legionów, jedna z postaci Pomnika Tysiąclecia z 1968 r.
  • ul. Wyszyńskiego, przed wejściem do Zespołu Szkół Nr 1, dawne Technikum Mechaniczne
  • ul. Kościuszki
  • skrzyżowanie ul. Węgierskiej i Kościuszki, pomnik w miejscu zapalenia pierwszej na świecie ulicznej lampy naftowej
  • Rynek, tablica na budynku ratusza, ławka z postacią Łukasiewicza trzymającą lampę na naftową
• Jasło
  • Rynek, tablica pamiątkowa gdzie prowadził aptekę
  • ul. Lwowska, pomnik/obelisk upamiętniający powstanie w Ulaszowicach (obecnie dzielnica Jasła) pierwszej na świecie rafinerii ropy naftowej
• Kraków – ul. Lubicz, przed budynkiem "NAFTA" w którym znajdują się różne instytucje związane z górnictwem naftowym, a obok Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa – popiersie takie samo jak w Bóbrce, autor: Władysław Kandefer.
• Krosno – plac Konstytucji 3 Maja – figura całej postaci, wyciągnięta prawa ręka, w której w niektórych miał trzymać lampę naftową (niepotwierdzone z zamysłem twórcy), pomnik wzniesiono w 1932 r., autor: Jan Raszka.
• Lwów – ul. Ormiańska, pomnik przedstawiający Łukasiewicza wychylającego się z okna i wskazującego na pomnik swojego współpracownika, Jana Zeha, z ukraińskim tekstem określającym uczczonego jako "Galicjanina"
• Płock – róg al. Kobylińskiego i ul. Łukasiewicza. Pomnik postawiony jest na cokole. Łukasiewicz stoi na ziemi i opiera się o rurę (aluzja do ropy). W ręku zaś trzyma swoje dzieło – lampę naftową. Po zmierzchu rzuca ona delikatne światło. Naprzeciw pomnika znajduje się Zespół Szkół Centrum Edukacji im. Ignacego Łukasiewicza.
• Police - największa placówka oświatowa w mieście, nosi imię Ignacego Łukasiewicza, w zespole szkół popularnie zwanym „Białą” mieści się gimnazjum, szkoła średnia, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa. Imię, nadano szkole w roku 1979
• Poznań – skwer Ignacego Łukasiewicza. Ławeczka Ignacego Łukasiewicza.
• Rzeszów – Politechnika Rzeszowska
• Warszawa – ul. Bora Komorowskiego
• Zielona Góra – ul. Bohaterów Westerplatte.

Imię Ignacego Łukasiewicza nosi również Politechnika Rzeszowska, a także szkoła podstawowa w Padwi Narodowej (gmina w której urodził się Ignacy Łukasiewicz).

Moneta z wizerunkiem Łukasiewicza

W 1983 roku wyemitowano miedzioniklową monetę obiegową o nominale 50 zł z umieszczonym na rewersie wizerunkiem Ignacego Łukasiewicza według projektu A. Jarnuszkiewicz i S. Wątróbska-Frindt w nakładzie 611 700 sztuk. W roku 2003 wizerunek Łukasiewicza (według projektu R. Nowakowskiej) znalazł się na kolejnych monetach, tym razem na kolekcjonerskich: złotej i srebrnej o nazwie „150-lecie narodzin przemysłu naftowego i gazowniczego” wybitych w nakładach odpowiednio 2100 i 43 000 sztuk. Oprócz portretu Łukasiewicza zamieszczono na nich również datę „31 VII 1853”.

W roku 2009 powstał telewizyjny film dokumentalny o Łukasiewiczu Rozjaśnić mrok.

Zobacz też

• szlak naftowy
• Abraham Gesner

Bibliografia

• Ludwik Tomanek: Ignacy Łukasiewicz twórca przemysłu naftowego w Polsce, wielki inicjator – wielki jałmużnik.. Miejsce Piastowe: Komitet Uczczenia Pamięci Ignacego Łukasiewicza, 1928.

Linki zewnętrzne

• Halina Czajkowska: Łukasiewicz, Ignacy. Polonia Life. [dostęp 2012-10-25].
• Pierwsza w świecie lampa naftowa. Ministerstwo Spraw Zagranicznych. [dostęp 2012-10-25 (strona archiwalna z serwisu WayBack Machine)].
• http://www.bobrka.pl/