Ignacy Łukasiewicz

Ignacy Łukasiewicz
Data i miejsce urodzenia	8 lub 23 marca 1822 Zaduszniki
Data i miejsce śmierci	7 stycznia 1882 Chorkówka
Multimedia w Wikimedia Commons
Ignacy Łukasiewicz w Wikicytatach

Pomnik Łukasiewicza w Gorlicach przy ul. Kościuszki

Tablica pamiątkowa w Gorlicach

Tablica pamiątkowa w Jaśle

Tablica pamiątkowa w Rzeszowie

Miejsce zapalenia pierwszej na świecie ulicznej lampy naftowej w Gorlicach

Jan Józef Ignacy Łukasiewicz (ur. 8 lub 23 marca 1822 w Zadusznikach, zm. 7 stycznia 1882 w Chorkówce) – polski chemik, farmaceuta i przedsiębiorca, wynalazca lampy naftowej, twórca przemysłu naftowego; rewolucjonista i działacz niepodległościowy. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Łada.

Jako pierwszy na świecie wykorzystał na skalę przemysłową korzyści jakie daje ropa naftowa. Bardzo sprawny organizator, z czasem dorobił się na ropie naftowej dużego majątku. Był również wielkim społecznikiem. Propagował zakładanie sadów, budowę dróg i mostów, szkół, szpitali itd., finansując wiele inicjatyw z własnej kieszeni, walczył z biedą i alkoholizmem w regionie, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne.

Mawiano o nim, że wszystkie drogi w Zachodniej Małopolsce brukowane były guldenami Łukasiewicza.^{[potrzebne źródło]} Szeregowi pracownicy nazywali go ojcem Ignacym.^{[potrzebne źródło]} Dążył do rozwoju rodzącego się tam przemysłu naftowego nie skupiając go całkowicie w swoich rękach, lecz namawiając i pomagając w tworzeniu również innych firm.

Biografia

• 1822 - Zaduszniki (powiat mielecki): Ignacy Łukasiewicz urodził się w szlacheckiej rodzinie inteligenckiej. Syn Józefa (zm. 1836) - posesora, żołnierza Kościuszki, zubożałego szlachcica herbu Łada, dzierżawcy folwarku - i Apolonii z Świetlików. Miał czworo rodzeństwa: dwie siostry - Marię i Emilię i dwóch braci - Aleksandra i Franciszka.
• 1830 - rodzina Łukasiewiczów przeniosła się do Rzeszowa.
• 1832-1836 - Rzeszów: nauka w popijarskim gimnazjum, gdzie ukończył 4 klasy. W ciągu tych lat nauczył się łaciny i języka niemieckiego, co ułatwiło mu późniejsze lektury. Zła sytuacja finansowa rodziny nie pozwalała na dalszą edukację i zmusiła go do przedwczesnego rozpoczęcia pracy.
• 1836-1840 - praktyka w aptece Antoniego Swobody w Łańcucie. Była to nie tylko praca, ale przede wszystkich kontynuacja nauki w zakresie chemii i farmacji.
• 1837-1840 - udział w organizacjach demokratyczno-niepodległościowych, w końcu Łukasiewicz został zarejestrowany przez władze jako politycznie podejrzany.
• 1840 - zdany egzamin tyrocynalny i awans na pomocnika aptekarskiego.
• 1840-1846 - Rzeszów: pomocnik aptekarski u Edwarda Hübla. Przez kilka następnych lat poświęcił się nauce zawodu.
• 1845 - po nawiązaniu znajomości z Edwardem Dembowskim został zaprzysiężony jako agent Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego na Rzeszów - była to organizacja o podobnym charakterze jak poprzednie, ale tym razem Łukasiewicz działał już bardzo aktywnie.
• 1846, 19 lutego - aresztowany razem ze współpracownikami. Aresztowanie uniemożliwiło wybuch powstania w Rzeszowie (patrz: powstanie krakowskie). Następnie został osadzony we Lwowie.
• 1847, 27 grudnia - po rocznym dochodzeniu zwolniony z więzienia z braku dowodów, pozostał jednak pod stałą obserwacją i miał zakaz opuszczania Lwowa. Łukasiewicz zaprzestał działalności konspiracyjnej.
• 1848-1852 - w sierpniu 1848 podjął pracę w aptece "Pod Złotą Gwiazdą", której właścicielem był Piotr Mikolasch. Dzięki jego wstawiennictwu dostał zgodę na opuszczenie miasta i rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zdał wszystkie egzaminy z wyjątkiem farmakognozji, co uniemożliwiło mu otrzymanie dyplomu. Dyplom magistra farmacji uzyskał na Uniwersytecie Wiedeńskim 30 lipca 1852 r.

Wnętrze apteki Mikolascha we Lwowie, w której pracował Ignacy Łukasiewicz

• 1852 - powrót do Lwowa i apteki Mikolascha. W laboratorium przy aptece, na zlecenie Mikolascha, on oraz drugi asystent - Jan Zeh - prowadzili badania nad destylacją ropy naftowej. Z czasem Mikolasch wycofał się z badań, nie widząc praktycznego zastosowania nowych destylatów jako lekarstw.
• 1853 - na przełomie roku 1852/1853 Łukasiewicz i Jan Zeh otrzymali naftę metodą frakcjonowanej destylacji. Łukasiewicz starał się potem znaleźć dla nafty zastosowanie praktyczne. Stosowane do tej pory lampy oliwne nie nadawały się do nafty i wymagały przekonstruowania. Pierwsza skonstruowana przez Łukasiewicza lampa rozświetliła wystawę apteki.
• 1853, 31 lipca - symboliczna, oficjalna data narodzin przemysłu naftowego. Po raz pierwszy zastosowano w praktyce oświetlenie naftowe podczas pilnej nocnej operacji w szpitalu powszechnym na lwowskim Łyczakowie.
• 1854 - na początku roku Łukasiewicz przeniósł się do Gorlic, aby być bliżej terenów roponośnych. W tym roku w gorlickiej dzielnicy Zawodzie na skrzyżowaniu ulic Węgierskiej i Kościuszki zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa. Ropę naftową eksploatowano tam już od dawna, wykorzystując ją do różnych celów gospodarczych, jak np. lekarstwo dla bydła lub smar. Rozpoczął pracę w miejscowej aptece Jana Tomaszewicza. Jednocześnie zaczął z okolicznymi właścicielami terenów roponośnych zakładać pierwsze spółki i kopalnie ropy, które powstały w następnych latach w rejonie Gorlic, Jasła i Krosna.
• 1854 - założył pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna (spółka naftowa Trzecieski-Łukasiewicz); kopalnia jest czynna do dzisiaj.
• 1857 - Klęczany koło Nowego Sącza: Łukasiewicz otwiera rafinerię. Z ropy produkował naftę, smary, oleje smarne i asfalt.
• 1858 - przenosiny z Gorlic do Jasła (prowadził aptekę w domu na północnej pierzei Rynku).
• 1859 - śmierć córki Marianny. Przenosiny do Polanki pod Krosnem, gdzie po spłonięciu rafinerii założył kolejną.
• 1863 - wspierał finansowo powstanie styczniowe, a później pomagał popowstaniowym uchodźcom.
• 1865 - pod Krosnem kupił wieś Chorkówka i przyległy folwark Leśniówka. W Chorkówce założył nowoczesną rafinerię.

Grób Honoraty i Ignacego Łukasiewicza na cmentarzu w Zręcinie

• 1868-1881- Łukasiewicz zainicjował powstanie kilku kopalni nafty w Beskidzie Dukielskim (Ropianka, Wilsznia, Smereczne) i w Gorlickiem (Ropa, Wójtowa), w Bóbrce otworzył leczniczy zakład kąpielowy jodowo-bromowy, w Chorkówce kaplicę dla miejscowej ludności, a w miejscowości Zręcin (pod Chorkówką) ufundował ze swoim wspólnikiem Klobassą kościół w stylu neogotyckim. Pod koniec życia został wybrany do Sejmu Galicyjskiego.
• 1873 papież Pius IX za działalność charytatywną nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył go Orderem Św. Grzegorza.
• 1877 - Łukasiewicz zorganizował we Lwowie kongres naftowy, a następnie założył w Gorlicach Krajowe Towarzystwo Naftowe.
• 1882, 7 stycznia - śmierć z powodu ciężkiego zapalenia płuc. Został pochowany na cmentarzu w Zręcinie.

Pomniki i inne formy upamiętnienia

• Bóbrka (powiat krośnieński)
  • Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza
  • popiersie Łukasiewicza na cokole, stojące na skwerze przed domem, w którym mieszkał, autor: Władysław Kandefer.
• Chorkówka (powiat krośnieński) – pomnik wzniesiony w 1979 r.
• Gorlice
  • ul. Legionów, jedna z postaci Pomnika Tysiąclecia z 1968 r.
  • ul. Wyszyńskiego, przed wejściem do Zespołu Szkół Nr 1, dawne Technikum Mechaniczne
  • ul. Kościuszki
  • skrzyżowanie ul. Węgierskiej i Kościuszki, pomnik w miejscu zapalenia pierwszej na świecie ulicznej lampy naftowej
  • Rynek, tablica na budynku ratusza, ławka z postacią Łukasiewicza trzymającą lampę na naftową
• Jasło
  • Rynek, tablica pamiątkowa gdzie prowadził aptekę
  • ul. Lwowska, pomnik/obelisk upamiętniający powstanie w Ulaszowicach (obecnie dzielnica Jasła) pierwszej na świecie rafinerii ropy naftowej
• Kraków – ul. Lubicz, przed budynkiem "NAFTA" w którym znajdują się różne instytucje związane z górnictwem naftowym, a obok Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa – popiersie takie samo jak w Bóbrce, autor: Władysław Kandefer.
• Krosno – plac Konstytucji 3 Maja - figura całej postaci, wyciągnięta prawa ręka, w której w niektórych miał trzymać lampę naftową (niepotwierdzone z zamysłem twórcy), pomnik wzniesiono w 1932 r., autor: Jan Raszka.
• Lwów – ul. Ormiańska, pomnik przedstawiający Łukasiewicza wychylającego się z okna i wskazującego na pomnik swojego współpracownika, Jana Zeha, z ukraińskim tekstem określającym uczczonego jako "Galicjanina"
• Płock – róg al. Kobylińskiego i ul. Łukasiewicza. Pomnik postawiony jest na cokole. Łukasiewicz stoi na ziemi i opiera się o rurę (aluzja do ropy). W ręku zaś trzyma swoje dzieło – lampę naftową. Po zmierzchu rzuca ona delikatne światło. Naprzeciw pomnika znajduje się Zespół Szkół Centrum Edukacji im. Ignacego Łukasiewicza.
• Poznań – skwer Ignacego Łukasiewicza. Ławeczka Ignacego Łukasiewicza.
• Rzeszów - Politechnika Rzeszowska
• Warszawa - ul. Bora Komorowskiego
• Zielona Góra – ul. Bohaterów Westerplatte.

Imię Ignacego Łukasiewicza nosi również Politechnika Rzeszowska, a także szkoła podstawowa w Padwi Narodowej (gmina w której urodził się Ignacy Łukasiewicz).

Moneta z wizerunkiem Łukasiewicza

W 1983 roku wyemitowano miedzioniklową monetę obiegową o nominale 50 zł z umieszczonym na rewersie wizerunkiem Ignacego Łukasiewicza według projektu A. Jarnuszkiewicz i S. Wątróbska-Frindt w nakładzie 611 700 sztuk. W roku 2003 wizerunek Łukasiewicza (według projektu R. Nowakowskiej) znalazł się na kolejnych monetach, tym razem na kolekcjonerskich: złotej i srebrnej o nazwie „150-lecie narodzin przemysłu naftowego i gazowniczego” wybitych w nakładach odpowiednio 2100 i 43 000 sztuk. Oprócz portretu Łukasiewicza zamieszczono na nich również datę „31 VII 1853”.

W roku 2009 powstał telewizyjny film dokumentalny o Łukasiewiczu Rozjaśnić mrok.

Zobacz też

• Szlak naftowy
• Filip Walter
• Abraham Pineo Gesner

Bibliografia

• Ludwik Tomanek: Ignacy Łukasiewicz twórca przemysłu naftowego w Polsce, wielki inicjator - wielki jałmużnik.. Miejsce Piastowe: Komitet Uczczenia Pamięci Ignacego Łukasiewicza, 1928.

Linki zewnętrzne

• Halina Czajkowska: Łukasiewicz, Ignacy. Polonia Life. [dostęp 2012-10-25].
• Pierwsza w świecie lampa naftowa. Ministerstwo Spraw Zagranicznych. [dostęp 2012-10-25 (strona archiwalna z serwisu WayBack Machine)].
• http://www.bobrka.pl/