Przemyśl (gmina wiejska)
49°47′N 22°46′E/49,783333 22,766667| gmina wiejska | |||||
 Granica polsko-ukraińska w Malhowicach | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
1813082 | ||||
| Wójt |
Marek Wasiewicz | ||||
| Powierzchnia |
108,42 km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
96,6 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
16 | ||||
| Kod pocztowy |
37-700,-733,-713 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
RPR | ||||
Adres urzędu: ul. Płk Borelowskiego 137-700 Przemyśl | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
| 49°47′N 22°46′E/49,783333 22,766667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Przemyśl – gmina wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim.
Siedziba gminy to Przemyśl, który jest oddzielnym miastem na prawach powiatu i nie wchodzi w skład gminy.
Na przestrzeni czasu gmina stniała w trzech odsłonach: 1942–1944, 1945–1954 i od 1973 (vide sekcja Historia).
Według danych z 30 czerwca 2004[4] gminę zamieszkiwało 9140 osób.
Historia
[edytuj | edytuj kod]1942–1944
[edytuj | edytuj kod]Gmina wiejska Przemyśl powstała po raz pierwszy w 1942 roku podczas okupacji hitlerowskiej, w Landkreis Przemysl w dystrykcie krakowskim w Generalnym Gubernatorstwie. Powstała na obszarze zniesionego radzieckiego rejonu przemyskiego, przejętego latem 1941 roku od ZSRR wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej. Obszar ten należał do 1939 roku do polskiego powiatu przemyskiego w województwie lwowskim[5] i obejmował części obszarów pięciu gmin zbiorowych, funkcjonujących w latach 1934–1939[6][7]:
- niereaktywowanej gminy Hermanowice (północna połowa[8]) – Darowice, Grochowce, Hermanowice, Kniażyce, Koniuszki, Łuczyce, Nehrybka, Pikulice, Sielec i Witoszyńce;
- niereaktywowanej gminy Prałkowce (wschodnia część[9]) – Kruhel Mały, Kruhel Wielki, Prałkowce i Tarnawce;
- reaktywowanej gminy Popowice (zachodni fragment[10]) – Hureczko, Krówniki i Przekopana;
- niereaktywowanej gminy Kuńkowce (środkowy fragment[11]) – Bełwin i Łętownia;
- niereaktywowanej gminy Żurawica (fragment[12]) – Wilcza.
Latem 1944, po zajęciu terenów na wschód od Sanu przez Armię Czerwoną, cały obszar gminy Przemyśl został ponownie włączony do ZSRR i reaktywowanego tam rejonu przemyskiego, gdzie gminę zniesiono (rejony radzieckie były podzielone na sielsowiety, nie gminy)[13].
1945–1954
[edytuj | edytuj kod]W marcu 1945, w wyniku wytyczenia granicy między ZSRR a Polską, około 2/3 rejonu przemyskiego włączono do Polski[13]. Obszar ten wszedł w skład reaktywowanego powiatu przemyskiego, który 8 sierpnia 1945 znalazł się w obrębie nowego województwa rzeszowskiego[14].
Mimo dekretu postulującego uchylenie wszelkich zmian administracyjnych wprowadzonych przez okupanta[15], władze polskie zdecydowały się na przywrócenie wiejskiej gminy Przemyśl, jednak o zmienionych granicach w porównaniu z jej odsłoną z lat 1942–1944:
- gromady Darowice, Kniażyce i Koniuszki weszły w skład nowo utworzonej gminy Fredropol;
- gromady Bełwin i Łętownia powróciły do reaktywowanej gminy Kuńkowce;
- gromadę Tarnawce włączono do nowo utworzonej gminy Krasiczyn;
- ponadto do gminy Przemyśl dołączono:
- gromadę Hurko – należącej podczas wojny do gminy Medyka, a przed wojną do gminy Popowice;
- gromadę Stanisławczyk – należącej podczas wojny do gminy Miżyniec, przed wojną do gminy Hermanowice.
Powojenny skład gminy Przemyśl objął zatem 16 gromad: Grochowce, Hermanowice, Hureczko, Hurko, Krówniki, Kruhel Mały, Kruhel Wielki, Łuczyce, Nehrybka, Pikulice, Prałkowce, Przekopana, Sielec, Stanisławczyk, Wilcza i Witoszyńce[16].
W maju 1948, w związku z korektą granic Polski z ZSRR[17]:
- do gminy Przemyśl włączono gromadę Rożubowice (Рожубовицька сільська рада) z radzieckiego rejonu niżankowickiego,
- natomiast nalężące do gminy Przemyśl gromady Hurko i Hureczko włączono do reaktywowanej gminy Medyka, po włączeniu do Polski zasadniczej części radzieckiego rejonu medyckiego z m.in. Medyką[18][19][20][17].
Ostatecznie gmina Przemyśl składała się (1 lipca 1952) z 15 gromad: Grochowce, Hermanowice, Krówniki, Kruhel Mały, Kruhel Wielki, Łuczyce, Nehrybka, Pikulice, Prałkowce, Przekopana, Rożubowice, Sielec, Stanisławczyk, Wilcza i Witoszyńce[21]. Gmina przetrwała do reformy gminnej w 1954 roku, kiedy to w miejsce gmin utworzono gromady (jednocześnie Kruhel Mały i Wilczą włączono do Przemyśla[22]).
Od 1973
[edytuj | edytuj kod]Gminę Przemyśl reaktywowano 1 stycznia 1973 w związku z kolejną reformą gminną o zmienionych granicach. W jej skład weszło 15 sołectw: Bełwin, Grochowce, Hermanowice, Krówniki, Kuńkowce, Łętownia, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice, Stanisławczyk, Ujkowice, Wapowce, Witoszyńce[23].
- W porównaniu ze stanem z 1954 roku nowa gmina Przemyśl objęła obszary należące do trzech gmin:
- prawie cały obszar dawnej gminy Przemyśl, oprócz Kruhla Wielkiego i Prałkowiec, które weszły w skład gminy Krasiczyn oraz bez miejscowości włączonych do Przemyśla w 1954 (Kruhel Mały i Wilcza[22]) i 1961 roku (Sielec i Przekopana[24]).
- Malhowice z dawnej gminy Fredropol;
- Bełwin, Kuńkowce i Łętownię z dawnej gminy Kuńkowce.
- W porównaniu ze stanem z 1939 roku nowa gmina Przemyśl objęła obszary należące przed wojną do trzech gmin:
- gminy Hermanowice – Grochowce, Hermanowice, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Pikulice, Stanisławczyk i Witoszyńce;
- gminy Kuńkowce – Bełwin, Kuńkowce, Łętownia, Ostrów i Wapowce;
- gminy Popowice – Krówniki i Rożubowice.
W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie przemyskim.
1 stycznia 1977 z gminy Przemyśl włączono do Przemyśla[25]:
- część wsi Krówniki (271 ha);
- część wsi Ostrów (188 ha);
- część wsi Pikulice (290 ha);
- część wsi Kuńkowce (31 ha).
Przynależność administracyjna miejscowości gminy Przemyśl w różnych latach
[edytuj | edytuj kod]Struktura powierzchni
[edytuj | edytuj kod]Według danych z roku 2002[26] gmina Przemyśl ma obszar 108,39 km², w tym:
- użytki rolne: 58%
- użytki leśne: 34%
Gmina stanowi 8,93% powierzchni powiatu.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 30 czerwca 2004[4]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 9140 | 100 | 4593 | 50,3 | 4547 | 49,7 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
84,3 | 42,4 | 42 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Przemyśl w 2014 roku[27].
Sołectwa
[edytuj | edytuj kod]W skład gminy wchodzą sołectwa: Bełwin, Grochowce, Hermanowice, Krówniki, Kuńkowce, Łętownia, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice, Stanisławczyk, Ujkowice, Wapowce, Witoszyńce[2].
Sąsiednie gminy
[edytuj | edytuj kod]Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Medyka, Przemyśl (miasto), Żurawica. Gmina sąsiaduje z Ukrainą.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 7 [dostęp 2022-01-25]
- ↑ a b Strona gminy, sołectwa. [dostęp 2015-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Rzeszowie
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 167.
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 107
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
- ↑ Południowa połowa gminy Hermanowice weszła w skład reaktywowanej gminy Niżankowice.
- ↑ Pozostałe gromady gminy Prałkowce weszły w skład reaktywowanej gminy Olszany.
- ↑ Pozostałe gromady gminy Popowice weszły w skład reaktywowanej gminy Popowice oraz częściowo gminy Medyka (tylko Hurko).
- ↑ Pozostałe gromady gminy Kuńkowce weszły w skład reaktywowanych gmin Krzywcza i Orzechowce oraz miasta Przemyśla.
- ↑ Pozostałe gromady gminy Żurawica weszły w skład nowej gminy Wyszatyce oraz miasta Przemyśla.
- ↑ a b 1944 рік в історії (history.org.ua)
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.
- ↑ a b УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР (15 травня 1948 р.) ПРО ЗМІНИ В АДМІНІСТРАТИВНО-ТЕРИТОРІАЛЬНОМУ ПОДІЛІ МЕДИКІВСЬКОГО, ДОБРОМИЛЬСЬКОГО, НИЖАНКОВИЦЬКОГО І МОСТИСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ.
- ↑ APP, PUR Przemyśl, sygn. 9, Odpis Ogólnego Ostatecznego Protokołu przebiegu granicy państwowej między Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, k. 11–12.
- ↑ Zapałowski, A. (2016). Granica w ogniu: 35." Przemyska" Komenda Odcinka WOP w działaniach przeciw OUN i UPA w latach 1945-1948. Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
- ↑ NBUV
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ a b Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41
- ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 46, poz. 247
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Przemyśl w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
