Starożytna Macedonia: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.6.5) (Robot dodał sco:Macedon |
m r2.7.1) (Robot dodał de:Makedonien (antikes Königreich) |
||
Linia 158: | Linia 158: | ||
[[cy:Macedon]] |
[[cy:Macedon]] |
||
[[da:Makedonien i oldtiden]] |
[[da:Makedonien i oldtiden]] |
||
[[de:Makedonien (antikes Königreich)]] |
|||
[[et:Vana-Makedoonia]] |
[[et:Vana-Makedoonia]] |
||
[[el:Μακεδονικό βασίλειο]] |
[[el:Μακεδονικό βασίλειο]] |
Wersja z 14:56, 7 sty 2012
ok. 800 p.n.e. – 146 p.n.e. | |||
| |||
Stolica | |||
---|---|---|---|
Ustrój polityczny | |||
Głowa państwa |
król Perseusz Antygonida | ||
Wcielenie do Republiki rzymskiej | |||
Starożytna Macedonia – antyczne królestwo na Półwyspie Bałkańskim, którego historyczne centrum znajdowało się na terytorium obecnej północno-środkowej Grecji, a w miarę rozwoju terytorialnego objęło również część obszarów obecnej Republiki Macedonii i południowo-zachodniej Bułgarii.
Historia
Wczesne dzieje
Starożytni Macedończycy pochodzili z greckiego plemienia Dorów. W odróżnieniu od większości greckich państw Macedonia była monarchią. Odmienny ustrój państwowy oraz liczne antagonizmy z miastami-państwami greckimi, przyczyniły się do błędnego przeświadczenia o Macedończykach jako jedynie "spokrewnionych" z Grekami (teza Macedończyków jako barbarzyńców była szczególnie gorliwie rozprzestrzeniana przez Demostenesa, mówili oni jednak tym samym językiem co Grecy, byli dopuszczani do udziału w olimpiadzie, a sam Herodot twierdzi, iż pochodzili z plemienia Dorów). Jako założyciela państwa wymienia się Perdikkasa I (ok. 700 p.n.e.), jednak większe znaczenie uzyskała Macedonia dopiero pod rządami Archelaosa I (413-399 p.n.e.).
Czasy Filipa II i Aleksandra Wielkiego
- Osobny artykuł:
- Osobny artykuł:
Mocarstwową pozycję Macedonii ugruntował Filip II (panował w latach 359-336 p.n.e.), podporządkowując sobie Epir, podbijając m.in. znaczną część Tracji i niemal całą Grecję. Jego syn Aleksander Wielki przyłączył do królestwa ogromne imperium perskie.
Okres hellenistyczny
Wojny diadochów
- Osobny artykuł:
Po śmierci Aleksandra (323 p.n.e.) jego zdobycze zostały rozdzielone między wodzów macedońskiej armii (tzw. diadochów). Macedonia wraz z Grecją i krajami sąsiednimi przypadła Antypatrowi, który jednak zmarł w 319 p.n.e. wyznaczając na swego następce Polyperchona. Syn Antypatra, Kassander, niepogodzony z tą decyzją, sprzymierzył się z diadochami Antygonem, Ptolemeuszem i Lizymachem i w wyniku walk przejął władzę. W 316 p.n.e. rozkazał zamordować wdowę po Aleksandrze Wielkim Roksanę, a w 309 p.n.e. jej małoletniego syna Aleksandra IV. Po śmierci Kassandra w 298 p.n.e. rozgorzały walki o dominację w Grecji i Macedonii, toczone między Demetriosem, Lizymachem i Pyrrusem, królem Epiru. Po kilku zmianach na tronie i najeździe Galów Macedonia znalazła władcę w osobie Antygona Gonatasa, syna Demetriosa, wnuka Antygona Jednookiego.
Rządy Antygona Gonatasa
- Osobny artykuł:
Drogę Antygona Gonatasa na tron Macedonii ułatwiła panująca w kraju anarchia spowodowana najazdem Galów w 279 p.n.e. i słabą władzą[1]. Szeroko rozpropagował on swoje zwycięstwo nad Celtami pod Lizymachią w 277 p.n.e., a w 276 p.n.e. sięgnął po władzę w Macedonii i Tessalii. W 274 p.n.e. kraj najechał Pyrrus pokonując Antygona i zajmując Tessalię oraz znaczną część samej Macedonii. Później walki przeniosły się na Peloponez, gdzie w 272 p.n.e. Pyrrus zginął oblegając Argos, a jego armia poddała się Antygonowi. Zwycięstwo dało Gonatasowi kontrolę nad Grecją, utrzymywaną dzięki macedońskim garnizonom m.in. w Koryncie, Pireusie a od 270 p.n.e. w Chalkis na Eubei, którymi kierował brat króla, Krateros.
W 267 p.n.e. wybuchła tak zwana wojna chremonidejska . Ateny i Sparta, wsparte przez flotę Ptolemeusza II, zbuntowały się przeciwko macedońskiej hegemonii. Antygon Gonatas pokonał Spartan pod Koryntem w 265 p.n.e. i obległ Ateny które poddały się pod koniec 262 p.n.e.[2] Był to koniec politycznego znaczenia stolicy Attyki, jednak Macedonii wciąż zagrażał Egipt kontrolujący wyspy Morza Egejskiego i próbujący wpływać na bieg spraw w Grecji. Antygon sprzymierzył się z Antiochem II przeciwko Ptolemeuszowi II (tzw. II wojna syryjska) i w 255 p.n.e. odniósł zwycięstwo w morskiej bitwie w pobliżu Kos. Egipt utracił panowanie nad Morzem Egejskim i potwierdził dominującą rolę Macedonii w Grecji.
W 251 p.n.e. młody polityk Aratos zdobył władzę w Sykionie i przyłączył swoje miasto do niewielkiego Związku Achajskiego, umacniając pozycję tej organizacji w Grecji. Związek prowadził politykę antymacedońską (z poparciem Egiptu), w 243 p.n.e. udało się nawet Aratosowi zdobyć twierdzę Akrokorynt, gdzie stacjonował garnizon Antygona. Macedonia utraciła kontrolę nad drogą na Peloponez, a sukces Związku Achajskiego sprawił, że przyłączyły się do niego kolejne poleis.
Demetrios II i Antygon Doson
Antygon Gonatas zmarł w 239 p.n.e., tron Macedonii przejął jego syn Demetrios II, rozpoczynając panowanie od walk ze Związkiem Etolskim. Rozwiązało to ręce Związkowi Achajskiemu, który rozszerzał się na kolejne państwa. W 229 p.n.e. Demetrios II poległ w walce z Dardanami z północy, co wykorzystali Etolowie, zajmując Tessalię.
Sytuację opanował Antygon III Doson, który wzmocnił macedońskie wpływy w Grecji. Adoptował małoletniego syna Demetriosa II – późniejszego Filipa V. Zmarł w 221 p.n.e. po zwycięskiej bitwie z Dardanami.
Panowanie Filipa V
- Osobny artykuł:
W końcu III w. p.n.e. król Filip V sprzymierzył się z Hannibalem przeciwko Rzymowi. Tytus Kwinkcjusz Flamininus pobił Filipa w 197 p.n.e. pod Kynoskefalaj i zmusił do zrzeczenia się hegemonii nad Grecją.
Upadek państwa
W kolejnej wojnie Lucjusz Emiliusz Paulus Macedoński pokonał syna Filipa Perseusza pod Pydną (168 p.n.e.) i zdetronizował dynastię. Macedonia stała się rzymską prowincją.
Pod panowaniem rzymskim
Przy podziale państwa rzymskiego w 395 została przyłączona do cesarstwa wschodniego. Od VI w. na terenie Macedonii osiedlali się także Słowianie.
- Dalsze dzieje Macedonii zostały opisane w hasłach Historia Macedonii (regionu) i Macedonia (Grecja).
- ↑ Frank William Walbank: Świat hellenistyczny. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 57. ISBN 83-7255-151-0.
- ↑ Anna Świderkówna: Hellada królów. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 170.
Bibliografia
- J. Rzepka: Cheroneja. Warszawa: Wydawnictwo Attyka, 2011. ISBN 978-83-89487-45-2.
- J. Rzepka: Monarchia macedońska. Zgromadzenie i obywatelstwo u schyłku epoki klasycznej i w epoce hellenistycznej. Warszawa: Wydawnictwo Attyka, 2006.
- N.G.L. Hammond: Starożytna Macedonia, Początki, Dzieje, Instytucje,. Warszawa: PIW, 1999.
- Anna Świderkówna: Hellada królów. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
- Frank William Walbank: Świat hellenistyczny. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003. ISBN 83-7255-151-0.