Powiat morąski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m robot poprawia: de:Powiat Morąski; zmiany kosmetyczne |
m drobne redakcyjne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Powiat infobox |
{{Powiat infobox |
||
| |
|nazwa_powiatu = morąski (do 1975) |
||
| |
|herb_powiat = |
||
| |
|flaga_powiat = |
||
| |
|mapa_woj_powiat = |
||
| |
|województwo = olsztyńskie |
||
| |
|stolica_powiat = Morąg |
||
| |
|starosta = |
||
| |
|powierzchnia_powiat = 1203 |
||
| |
|ludność_powiat = 51 400 |
||
| |
|rok = 1973 |
||
| |
|gęstość_powiat = 43 |
||
| |
|urbanizacja_powiat = |
||
| |
|tablice_rejestr = |
||
| |
|TERYT_powiat = |
||
| |
|powiat_mapa_gminy = |
||
| |
|liczba_gm_miejskich = – |
||
| |
|liczba_gm_miejsko-wiejskich = – |
||
| |
|liczba_gm_wiejskich = – |
||
| |
|adres_starostwa = |
||
| |
|kod_poczt_starostwa = |
||
| |
|tel_starostwa = |
||
| |
|fax_starostwa = |
||
| |
|mail_starostwa = |
||
| |
|strona_www_powiat = |
||
}} |
}} |
||
'''Powiat morąski''' – powiat istniejący do roku [[1975]] na terenie obecnych powiatów [[powiat ostródzki|ostródzkiego]], [[powiat iławski|iławskiego]] ([[województwo warmińsko-mazurskie|woj. warmińsko-mazurskie]]) i [[powiat sztumski|sztumskiego]] ([[województwo pomorskie|woj. pomorskie]]). Jego ośrodkiem administracyjnym był [[Morąg]]. W skład byłego powiatu oprócz Morąga wchodziły [[Zalewo]] i [[Miłakowo]] (wówczas wsie) oraz gminy [[gmina Małdyty|Małdyty]] i [[gmina Stary Dzierzgoń|Stary Dzierzgoń]]. Powiat wchodził w skład województwa [[województwo olsztyńskie|olsztyńskiego]]. |
'''Powiat morąski''' – powiat istniejący do roku [[1975]] na terenie obecnych powiatów [[powiat ostródzki|ostródzkiego]], [[powiat iławski|iławskiego]] ([[województwo warmińsko-mazurskie|woj. warmińsko-mazurskie]]) i [[powiat sztumski|sztumskiego]] ([[województwo pomorskie|woj. pomorskie]]). Jego ośrodkiem administracyjnym był [[Morąg]]. W skład byłego powiatu oprócz Morąga wchodziły [[Zalewo]] i [[Miłakowo]] (wówczas wsie) oraz gminy [[gmina Małdyty|Małdyty]] i [[gmina Stary Dzierzgoń|Stary Dzierzgoń]]. Powiat wchodził w skład województwa [[województwo olsztyńskie|olsztyńskiego]]. |
||
Po reformie administracyjnej w [[1975]] roku terytorium powiatu zostało podzielone przez nowe (mniejsze) [[województwo olsztyńskie]] oraz [[województwo elbląskie]]. |
Po reformie administracyjnej w [[1975]] roku terytorium powiatu zostało podzielone przez nowe (mniejsze) [[województwo olsztyńskie]] oraz [[województwo elbląskie]]. |
||
W związku z prowadzonymi w [[1998]] roku pracami nad [[ |
W związku z prowadzonymi w [[1998]] roku pracami nad [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|reformą administracyjną]] [[rada gminy|rada miejska]] w [[Morąg]]u zaproponowała utworzenie powiatu morąskiego, w granicach którego znalazłyby się gminy: [[gmina Morąg|Morąg]], [[gmina Łukta|Łukta]], [[gmina Małdyty|Małdyty]], [[gmina Miłakowo|Miłakowo]] z [[powiat ostródzki|powiatu ostródzkiego]] oraz gmina [[gmina Zalewo|Zalewo]] z [[powiat iławski|powiatu iławskiego]]. Wniosek ten nie znalazł jednak poparcia. Powiatu nie przywrócono a sam [[Morąg]] włączono do [[powiat ostródzki|powiatu ostródzkiego]]. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
W XVI wieku [[Prusy Górne]] stanowiły powiat Prus Książęcych, ze starostwami w: [[Pasłęk]]u, Miłakowie, Morągu, [[Przezmark (województwo warmińsko-mazurskie)|Przezmarku]], Kwidzynie, Prabutach, [[Szymbark (województwo warmińsko-mazurskie)|Szymbarku]], Iławie, Miłomłynie, Ostródzie, Olsztynku, Dąbrównie, Działdowie, Nidzicy i Szczytnie. Od północy graniczyły z Warmią, od zachodu z powiatem [[Natangia]]. |
W XVI wieku [[Prusy Górne]] stanowiły powiat Prus Książęcych, ze starostwami w: [[Pasłęk]]u, Miłakowie, Morągu, [[Przezmark (województwo warmińsko-mazurskie)|Przezmarku]], Kwidzynie, Prabutach, [[Szymbark (województwo warmińsko-mazurskie)|Szymbarku]], Iławie, Miłomłynie, Ostródzie, Olsztynku, Dąbrównie, Działdowie, Nidzicy i Szczytnie. Od północy graniczyły z Warmią, od zachodu z powiatem [[Natangia]]. |
||
W okresie późniejszym część starostw dawnych Prus Górnych znalazło się w prowincji [[Prusy Zachodnie]]. |
W okresie późniejszym część starostw dawnych Prus Górnych znalazło się w prowincji [[Prusy Zachodnie]]. Morąg i Pasłęk (powiat morąski) stanowiły zachodnią część [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]], graniczących z Prusami Zachodnimi i Warmią (od północy). W latach 1772-1807 powiat morąski zajmował większy obszar. W XX w. był już podzielony na dwie części – północną [[powiat pasłęcki]], i południowa – powiat morąski<ref>Mapy w: S. Achremczyk, ''Historia Warmii i Mazur'', Olsztyn 1997.</ref> |
||
W latach 1918-1939 (1944) powiat morąski należał do rejencji królewieckiej. Jako jeden z nielicznych powiatów |
W latach 1918-1939 (1944) powiat morąski należał do rejencji królewieckiej. Jako jeden z nielicznych powiatów [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] uniknął zniszczeń w czasie pierwszej wojny światowej (był jedynie punktem etapowym dla uciekinierów z terenów okupowanych lub objętych działaniami wojennymi). W 1925 r. powiat liczący 112 gmin (w tym 3 miasta: Morąg, [[Zalewo]], [[Miłakowo]]) zajmował obszar 1265 km², w tym 877 km² stanowiły użytki rolne. W 1910 roku w powiedzie odnotowano 51 396 mieszkańców, w 1925 – 53 892, a w 1939 56 255 osób<ref>''Morąg – z dziejów miasta i powiatu'', Pojezierze, Olsztyn 1973.</ref>. |
||
W 1945 roku, po włączeniu części dawnych Prus Wschodnich do Polski, zachowano dawne granice powiatu morąskiego (sprzed 1944 r.). W czerwcu 1945 r. starosta morąski dokonał podziału powiatu na 7 gmin (oraz miasto powiatowe Morąg): [[gmina Morąg|Morąg]], [[gmina Słonecznik|Słonecznik]], [[gmina Zalewo|Zalewo]], [[gmina Stary Dzierzgoń|Stary Dzierzgoń]] (przez pewien czas siedziba była w Starym Mieście), [[gmina Zajezierzyce|Zajezierzyce]], [[gmina Myślice|Myślice]] i [[gmina Miłakowo|Miłakowo]]. W 1946 r. wydzielono kolejne gminy: [[gmina Boreczno|Boreczno]], [[gmina Boguchwały|Boguchwały]], [[gmina Bramka|Bramka]] (siedziba mieściła się okresowo w Bogaczewie), natomiast siedzibę gminy Morąg przeniesiono do Królewa (powstała [[gmina Królewo]]). Podział na 190 gmin utrzymał się do 1954 r. Podział gmin na gromady ustabilizował się w 1948: w skład gmin wchodziło 108 gromad. W 1950 liczba gromad wzrosła do 116. |
W 1945 roku, po włączeniu części dawnych Prus Wschodnich do Polski, zachowano dawne granice powiatu morąskiego (sprzed 1944 r.). W czerwcu 1945 r. starosta morąski dokonał podziału powiatu na 7 gmin (oraz miasto powiatowe Morąg): [[gmina Morąg|Morąg]], [[gmina Słonecznik|Słonecznik]], [[gmina Zalewo|Zalewo]], [[gmina Stary Dzierzgoń|Stary Dzierzgoń]] (przez pewien czas siedziba była w Starym Mieście), [[gmina Zajezierzyce|Zajezierzyce]], [[gmina Myślice|Myślice]] i [[gmina Miłakowo|Miłakowo]]. W 1946 r. wydzielono kolejne gminy: [[gmina Boreczno|Boreczno]], [[gmina Boguchwały|Boguchwały]], [[gmina Bramka|Bramka]] (siedziba mieściła się okresowo w Bogaczewie), natomiast siedzibę gminy Morąg przeniesiono do Królewa (powstała [[gmina Królewo]]). Podział na 190 gmin utrzymał się do 1954 r. Podział gmin na gromady ustabilizował się w 1948: w skład gmin wchodziło 108 gromad. W 1950 liczba gromad wzrosła do 116. |
||
Zgodnie z ustawa z dnia 25 września 1954 r. (o reformie podziału administracyjnego), Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie podzieliła powiat morąski na 30 gromad: [[Bogaczewo (powiat ostródzki)|Bogaczewo]], [[Boguchwały]], Barty, Boreczno, Bramka, Brzydowo, Dobrocin, Dobrzyki, Janiki Wielkie, Jerzwałd, Jurki, Królewo, Książnik, Morąg, Liksajny, Lubochowo, Małdyty, [[Miłakowo]], [[Myślice]], Przezmark, Słonecznik, [[Stary Dzierzgoń]], Stare Miasto, [[Strużyna (województwo warmińsko-mazurskie)|Strużyna]], [[Szynowo]], [[Warkałki]], Włodowo, Wielki Dwór, [[Zalewo]], [[Żabi Róg]]. |
Zgodnie z ustawa z dnia 25 września 1954 r. (o reformie podziału administracyjnego), Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie podzieliła powiat morąski na 30 gromad: [[Bogaczewo (powiat ostródzki)|Bogaczewo]], [[Boguchwały]], Barty, Boreczno, Bramka, Brzydowo, Dobrocin, Dobrzyki, Janiki Wielkie, Jerzwałd, Jurki, Królewo, Książnik, Morąg, Liksajny, Lubochowo, Małdyty, [[Miłakowo]], [[Myślice]], Przezmark, Słonecznik, [[Stary Dzierzgoń]], Stare Miasto, [[Strużyna (województwo warmińsko-mazurskie)|Strużyna]], [[Szynowo]], [[Warkałki]], Włodowo, Wielki Dwór, [[Zalewo]], [[Żabi Róg]]. |
||
W 1957 r. w ramach łączenia zbyt małych jednostek administracyjnych zlikwidowano gromady: [[Brzydowo (powiat ostródzki)|Brzydowo]], [[Książnik]], [[Bogaczewo (powiat ostródzki)|Bogaczewo]], [[Bramka (województwo warmińsko-mazurskie)|Bramka]], [[Dobrzyki]], [[Dobrocin (województwo warmińsko-mazurskie)|Dobrocin]], [[Warkałki]], [[Barty]]. Na mocy rozporządzenia z dnia 29 listopada 1957 r. do powiatu morąskiego włączono gromadę Mostkowo z powiatu ostródzkiego. W 1959 r. zlikwidowano kolejne gromady (włączając do sąsiednich): [[Janiki Wielkie]], [[Liksajny]], [[Lubochowo]], [[Przezmark (województwo warmińsko-mazurskie)|Przezmark]], [[Stare Miasto (województwo warmińsko-mazurskie)|Stare Miasto]], [[Strużyna (województwo warmińsko-mazurskie)|Strużyna]], [[Włodowo]]. W 1961 roku wyłączono z powiatu morąskiego Mostkowo i ponownie włączono do powiatu ostródzkiego. Zlikwidowano także gromadę w [[Jerzwałd]]zie. |
W 1957 r. w ramach łączenia zbyt małych jednostek administracyjnych zlikwidowano gromady: [[Brzydowo (powiat ostródzki)|Brzydowo]], [[Książnik]], [[Bogaczewo (powiat ostródzki)|Bogaczewo]], [[Bramka (województwo warmińsko-mazurskie)|Bramka]], [[Dobrzyki]], [[Dobrocin (województwo warmińsko-mazurskie)|Dobrocin]], [[Warkałki]], [[Barty]]. Na mocy rozporządzenia z dnia 29 listopada 1957 r. do powiatu morąskiego włączono gromadę Mostkowo z powiatu ostródzkiego. W 1959 r. zlikwidowano kolejne gromady (włączając do sąsiednich): [[Janiki Wielkie]], [[Liksajny]], [[Lubochowo]], [[Przezmark (województwo warmińsko-mazurskie)|Przezmark]], [[Stare Miasto (województwo warmińsko-mazurskie)|Stare Miasto]], [[Strużyna (województwo warmińsko-mazurskie)|Strużyna]], [[Włodowo]]. W 1961 roku wyłączono z powiatu morąskiego Mostkowo i ponownie włączono do powiatu ostródzkiego. Zlikwidowano także gromadę w [[Jerzwałd]]zie. |
||
W 1967 r. zmieniono granice kilku gromad, m.in, wyłączając z gromady Małdyty część obszaru PGR Wenecja i włączono do gromady [[Słonecznik]]. W roku 1968 zniesiono gromady: [[Jurki (powiat ostródzki)|Jurki]], [[Wielki Dwór]]. |
W 1967 r. zmieniono granice kilku gromad, m.in., wyłączając z gromady Małdyty część obszaru PGR Wenecja i włączono do gromady [[Słonecznik]]. W roku 1968 zniesiono gromady: [[Jurki (powiat ostródzki)|Jurki]], [[Wielki Dwór]]. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
| Linia 50: | Linia 50: | ||
=== Bibliografia === |
=== Bibliografia === |
||
* |
* ''[[Morąg]] – z dziejów miasta i powiatu'', Pojezierze, Olsztyn 1973. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 18:27, 16 maj 2012
Szablon:Powiat infobox Powiat morąski – powiat istniejący do roku 1975 na terenie obecnych powiatów ostródzkiego, iławskiego (woj. warmińsko-mazurskie) i sztumskiego (woj. pomorskie). Jego ośrodkiem administracyjnym był Morąg. W skład byłego powiatu oprócz Morąga wchodziły Zalewo i Miłakowo (wówczas wsie) oraz gminy Małdyty i Stary Dzierzgoń. Powiat wchodził w skład województwa olsztyńskiego.
Po reformie administracyjnej w 1975 roku terytorium powiatu zostało podzielone przez nowe (mniejsze) województwo olsztyńskie oraz województwo elbląskie.
W związku z prowadzonymi w 1998 roku pracami nad reformą administracyjną rada miejska w Morągu zaproponowała utworzenie powiatu morąskiego, w granicach którego znalazłyby się gminy: Morąg, Łukta, Małdyty, Miłakowo z powiatu ostródzkiego oraz gmina Zalewo z powiatu iławskiego. Wniosek ten nie znalazł jednak poparcia. Powiatu nie przywrócono a sam Morąg włączono do powiatu ostródzkiego.
Historia
W XVI wieku Prusy Górne stanowiły powiat Prus Książęcych, ze starostwami w: Pasłęku, Miłakowie, Morągu, Przezmarku, Kwidzynie, Prabutach, Szymbarku, Iławie, Miłomłynie, Ostródzie, Olsztynku, Dąbrównie, Działdowie, Nidzicy i Szczytnie. Od północy graniczyły z Warmią, od zachodu z powiatem Natangia.
W okresie późniejszym część starostw dawnych Prus Górnych znalazło się w prowincji Prusy Zachodnie. Morąg i Pasłęk (powiat morąski) stanowiły zachodnią część Prus Wschodnich, graniczących z Prusami Zachodnimi i Warmią (od północy). W latach 1772-1807 powiat morąski zajmował większy obszar. W XX w. był już podzielony na dwie części – północną powiat pasłęcki, i południowa – powiat morąski[1]
W latach 1918-1939 (1944) powiat morąski należał do rejencji królewieckiej. Jako jeden z nielicznych powiatów Prus Wschodnich uniknął zniszczeń w czasie pierwszej wojny światowej (był jedynie punktem etapowym dla uciekinierów z terenów okupowanych lub objętych działaniami wojennymi). W 1925 r. powiat liczący 112 gmin (w tym 3 miasta: Morąg, Zalewo, Miłakowo) zajmował obszar 1265 km², w tym 877 km² stanowiły użytki rolne. W 1910 roku w powiedzie odnotowano 51 396 mieszkańców, w 1925 – 53 892, a w 1939 56 255 osób[2].
W 1945 roku, po włączeniu części dawnych Prus Wschodnich do Polski, zachowano dawne granice powiatu morąskiego (sprzed 1944 r.). W czerwcu 1945 r. starosta morąski dokonał podziału powiatu na 7 gmin (oraz miasto powiatowe Morąg): Morąg, Słonecznik, Zalewo, Stary Dzierzgoń (przez pewien czas siedziba była w Starym Mieście), Zajezierzyce, Myślice i Miłakowo. W 1946 r. wydzielono kolejne gminy: Boreczno, Boguchwały, Bramka (siedziba mieściła się okresowo w Bogaczewie), natomiast siedzibę gminy Morąg przeniesiono do Królewa (powstała gmina Królewo). Podział na 190 gmin utrzymał się do 1954 r. Podział gmin na gromady ustabilizował się w 1948: w skład gmin wchodziło 108 gromad. W 1950 liczba gromad wzrosła do 116.
Zgodnie z ustawa z dnia 25 września 1954 r. (o reformie podziału administracyjnego), Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie podzieliła powiat morąski na 30 gromad: Bogaczewo, Boguchwały, Barty, Boreczno, Bramka, Brzydowo, Dobrocin, Dobrzyki, Janiki Wielkie, Jerzwałd, Jurki, Królewo, Książnik, Morąg, Liksajny, Lubochowo, Małdyty, Miłakowo, Myślice, Przezmark, Słonecznik, Stary Dzierzgoń, Stare Miasto, Strużyna, Szynowo, Warkałki, Włodowo, Wielki Dwór, Zalewo, Żabi Róg.
W 1957 r. w ramach łączenia zbyt małych jednostek administracyjnych zlikwidowano gromady: Brzydowo, Książnik, Bogaczewo, Bramka, Dobrzyki, Dobrocin, Warkałki, Barty. Na mocy rozporządzenia z dnia 29 listopada 1957 r. do powiatu morąskiego włączono gromadę Mostkowo z powiatu ostródzkiego. W 1959 r. zlikwidowano kolejne gromady (włączając do sąsiednich): Janiki Wielkie, Liksajny, Lubochowo, Przezmark, Stare Miasto, Strużyna, Włodowo. W 1961 roku wyłączono z powiatu morąskiego Mostkowo i ponownie włączono do powiatu ostródzkiego. Zlikwidowano także gromadę w Jerzwałdzie.
W 1967 r. zmieniono granice kilku gromad, m.in., wyłączając z gromady Małdyty część obszaru PGR Wenecja i włączono do gromady Słonecznik. W roku 1968 zniesiono gromady: Jurki, Wielki Dwór.
Zobacz też
Bibliografia
- Morąg – z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973.