Galileuszowe księżyce Jowisza: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 00:32, 16 gru 2018

Galileuszowe księżyce Jowisza – cztery największe księżyce Jowisza, z których trzy zostały odkryte przez Galileusza 7 stycznia 1610, a czwarty, Ganimedes, 11 stycznia przy pomocy skonstruowanej przez niego lunety. Uważa się, że księżyce te zaobserwował niezależnie, w tym samym czasie, niemiecki astronom Simon Marius.

Nazwy

Księżyce noszą nazwy (w kolejności od planety): Io, Europa, Ganimedes i Kallisto. Zostały one zaproponowane przez Mariusa, Galileusz nazywał je „gwiazdami medycejskimi” (Sidera Medicea), na cześć rodu Medyceuszy. Dziś używane nazwy pochodzą od imion kochanek (i kochanka) Zeusa, greckiego odpowiednika boga Jupitera, czyli Jowisza: Io, Europy, Ganimedesa i Kallisto.

Na podstawie swoich obserwacji Galileusz uznał, że księżyce krążą wokół Jowisza. Odkrycie to wspierało heliocentryczną teorię Kopernika, pokazując że nie wszystkie ciała niebieskie krążą wokół Ziemi.

Rezonans orbitalny

Księżyce galileuszowe pozostają wobec siebie w rezonansie orbitalnym (4:2:1). Na cztery obiegi Io wokół Jowisza przypadają dwa obiegi Europy i jeden Ganimedesa. Dodatkowo Kallisto znajduje się w rezonansie (3:7) z Ganimedesem. Efektem tego rezonansu jest wymuszona eliptyczność orbity i deformacje pływowe generujące energię cieplną wewnątrz satelitów.

Parametry fizyczne księżyców galileuszowych

W kolejności rosnącej odległości od Jowisza, zdjęcia nie są w skali.

Numer	Nazwa	Jasność^[1]	Średnica^[1] [km]	Półoś wielka^[1] [tys. km]	Okres obiegu^[1] [dni]	Mimośród orbity	Nachylenie orbity	Rok odkrycia^[1]
I	Io	5,0	3643	421,8	1,77	0,0041	0,036	1610
II	Europa	5,3	3122	671,1	3,55	0,0094	0,467	1610
III	Ganimedes	4,6	5262	1 070,4	7,16	0,0011	0,172	1610
IV	Kallisto	5,7	4821	1 882,7	16,69	0,0074	0,307	1610

Prawie do końca XIX wieku uważano, że Jowisz ma tylko cztery księżyce. Dopiero w 1892 amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył piąty księżyc – Amalteę, krążącą bliżej Jowisza niż księżyce galileuszowe. W grudniu 2018 znanych było 79 satelitów planety, w większości bardzo małych^[2].

Zobacz też

księżyce Jowisza – lista satelitów planety
galileoskop

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Scott S. Sheppard: Jupiter's Known Satellites. [w:] The Satellite and Moon Page [on-line]. [dostęp 2015-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-23)]. (ang.).
↑ How Many Solar System Bodies. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Overview: Jupiter Moons. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).

[sheppard-1] Scott S. Sheppard: Jupiter's Known Satellites. [w:] The Satellite and Moon Page [on-line]. [dostęp 2015-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-23)]. (ang.).

[2] How Many Solar System Bodies. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).

[1]

[2]

@@ Linia 10: / Linia 10: @@
 [[Plik:Galilean moon Laplace resonance animation.gif|thumb|left|365px|Rezonans orbitalny księżyców galileuszowych.]]
 Księżyce galileuszowe pozostają wobec siebie w [[rezonans orbitalny|rezonansie orbitalnym]] (4:2:1). Na cztery obiegi Io wokół Jowisza przypadają dwa obiegi Europy i jeden Ganimedesa. Dodatkowo Kallisto znajduje się w rezonansie (3:7) z Ganimedesem. Efektem tego rezonansu jest wymuszona eliptyczność orbity i deformacje pływowe generujące energię cieplną wewnątrz satelitów.{{clear}}
-== Parametry fizyczne księżyców galileuszowych<small>{{r|sheppard}}</small> ==
+== Parametry fizyczne księżyców galileuszowych ==
 ''W kolejności rosnącej odległości od Jowisza, zdjęcia nie są w skali.''
 {| class="wikitable sortable"
@@ Linia 17: / Linia 17: @@
 ! Nazwa
 ! class="unsortable" |Zdjęcie
-! [[wielkość gwiazdowa|Jasność]]
+! [[wielkość gwiazdowa|Jasność]]{{r|sheppard}}
-! Średnica<br />[km]
+! Średnica{{r|sheppard}}<br />[km]
-! [[Półoś wielka]]<br />[tys. km]
+! [[Półoś wielka]]{{r|sheppard}}<br />[tys. km]
-! Okres obiegu<br />[dni]
+! Okres obiegu{{r|sheppard}}<br />[dni]
 ! [[Ekscentryczność (fizyka)|Mimośród]] orbity
 ! Nachylenie orbity
-! Rok odkrycia
+! Rok odkrycia{{r|sheppard}}
 |- align="center"
 | I || [[Io (księżyc)|Io]] || [[Plik:Io, moon of Jupiter, NASA.jpg|100px]] || 5,0 || 3643 || 421,8 || 1,77 || 0,0041 || 0,036 || 1610
@@ Linia 34: / Linia 34: @@
 |}
-Prawie do końca XIX wieku uważano, że Jowisz ma tylko cztery księżyce. Dopiero w 1892 amerykański astronom [[Edward Emerson Barnard]] odkrył piąty księżyc – [[Amaltea (księżyc)|Amalteę]], krążącą bliżej Jowisza niż księżyce galileuszowe. Obecnie (czerwiec 2017) znanych jest 69 satelitów planety, w większości bardzo małych.
+Prawie do końca XIX wieku uważano, że Jowisz ma tylko cztery księżyce. Dopiero w 1892 amerykański astronom [[Edward Emerson Barnard]] odkrył piąty księżyc – [[Amaltea (księżyc)|Amalteę]], krążącą bliżej Jowisza niż księżyce galileuszowe. W grudniu 2018 znanych było 79 satelitów planety, w większości bardzo małych<ref>{{cytuj stronę | url = http://ssd.jpl.nasa.gov/?body_count | tytuł = How Many Solar System Bodies | język = en |data dostępu=2018-12-15}}</ref>.
 == Zobacz też ==
-* [[Lista naturalnych satelitów Jowisza|księżyce Jowisza]] – lista obecnie znanych satelitów planety
+* [[księżyce Jowisza]] – lista satelitów planety
-* [[Galileoskop]]
+* [[galileoskop]]
 == Przypisy ==
 {{Przypisy|
-<ref name="sheppard">{{Cytuj stronę | url = http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jupsatdata.html | tytuł = Jupiter's Known Satellites | nazwisko = Sheppard | imię = Scott S. | praca = The Satellite and Moon Page | język = en | data dostępu = 2015-02-18}}</ref>
+<ref name="sheppard">{{Cytuj stronę | url = http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jupsatdata.html | tytuł = Jupiter's Known Satellites | nazwisko = Sheppard | imię = Scott S. | praca = The Satellite and Moon Page | język = en | data dostępu = 2015-02-18 | archiwum = http://web.archive.org/web/20170923200411/http://home.dtm.ciw.edu:80/users/sheppard/satellites/jupsatdata.html | zarchiwizowano = 2017-09-23}}</ref>
 }}
 == Linki zewnętrzne ==
-* {{Cytuj stronę | url = http://solarsystem.nasa.gov/planets/jupiter/sats | tytuł = Księżyce Jowisza | praca = Solar System Exploration | opublikowany = NASA | język = en | data dostępu = 2016-02-05}}
+* {{Cytuj stronę | url = https://solarsystem.nasa.gov/moons/jupiter-moons/overview | tytuł = Overview: Jupiter Moons | praca = Solar System Exploration | opublikowany = NASA | język = en | data dostępu = 2018-12-15}}
 {{księżyce Jowisza}}

Grupa Amaltei (4)	Metis Adrastea Amaltea Tebe
Księżyce galileuszowe (4)	Io Europa Ganimedes Kallisto
(1)	Temisto
Grupa Himalii (9)	Leda Himalia Ersa S/2018 J 2 Pandia Lizytea Elara S/2011 J 3 Dia
Grupa Karpo (2)	S/2018 J 4 Karpo
(1)	Valetudo
Grupa Ananke (26)	Euporie Jowisz LV Jowisz LII S/2003 J 16 S/2003 J 2 Jowisz LXVIII Jowisz LIV Jowisz LXIV S/2021 J 1 Euanthe Orthosie Thyone S/2022 J 3 Mneme Harpalyke Hermippe Praxidike Thelxinoe S/2021 J 2 Eufeme Helike Jokasta Ananke Jowisz LXX S/2021 J 3 S/2003 J 12
Grupa Karme (30)	S/2022 J 1 S/2016 J 3 Jowisz LXXII S/2022 J 2 Jowisz LXI S/2018 J 3 S/2021 J 5 S/2003 J 10 Arche S/2021 J 4 Pasithee Herse S/2003 J 24 Chaldene Kale Isonoe Aitne Jowisz LXVI Jowisz LXIX Erinome Jowisz LXIII Jowisz LI Taygete Karme S/2021 J 6 Kalyke Eukelade Eirene Kallichore S/2003 J 9
Grupa Pazyfae (18)	S/2003 J 4 Jowisz LXVII Filofrosyne Eurydome Autonoe Jowisz LVI Sponde Jowisz LIX Pazyfae S/2016 J 4 Megaclite Sinope Hegemone Aoede Callirrhoe Cyllene Kore S/2003 J 23