Stanisław Styrczula (oficer)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Styrczula
Ilustracja
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

4 maja 1894
Kościelisko

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

164 Pułk Piechoty

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
bitwa pod Mołotkowem
bitwa pod Rafajłową
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę
Multimedia w Wikimedia Commons
Kamień przy Dębie Pamięci honorującym Stanisława Styrczulę w Sanoku
Grób symboliczny Stanisława Styrczuli na Nowym Cmentarzu w Zakopanem

Stanisław Styrczula[1] (ur. 4 maja 1894 w Kościelisku, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 4 maja 1894 w Kościelisku, w rodzinie Andrzeja (1852–1919) i Reginy z Marusarzów (1856–1931)[2][3]. Ojciec był rolnikiem i muzykantem, a matka zajmowała się gospodarstwem i tkactwem artystycznym. Miał trzech braci: Jana (ur. 1876), Stanisława (1890–1892), Andrzeja (1891–1953) i dwie siostry: Antoninę (ur. 1883) i Agnieszkę (ur. 1885). Ukończył szkołę ludową w Kościelisku, następnie od 1907 do 1914 uczył się w Gimnazjum Męskim w Nowym Targu. Rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1913 należał do Drużyn Podhalańskich w Nowym Targu[4].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich 6 września 1914. Po przeszkoleniu w okolicach Zakopanego został przydzielony do 2 kompanii 3 pułku piechoty. Brał udział w całym szlaku bojowym jednostki walczącej na froncie karpackim (pod Mołotkowem, pod Rafajłową, pod Zieloną). Później przeniesiony do 4 pułku piechoty. W lipcu 1915 zdał wojenny egzamin dojrzałości, w tym samym roku był słuchaczem szkoły dla podchorążych, którą ukończył 27 lipca 1915. Następnie został przydzielony do III batalionu uzupełniającego, a w końcu listopada został przydzielony do nowo utworzonego 6 pułku piechoty. Razem z pułkiem został przydzielony do III Brygady Legionów Polskich. Brał udział w walkach nad Styrem i Stochodem na Wołyniu w latach 1916–1917, szedł na czele ataku pod stacją Maniewicze (za ten ostatni czyn bojowy został później odznaczony Orderem Virtuti Militari). W maju 1916 z wynikiem celującym ukończył Szkołę Chorążych Legionów i został awansowany do stopnia chorążego, a 1 stycznia 1917 został awansowany do stopnia podporucznika. 24 września 1917, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do armii austro-węgierskiej[5]. Służył w niej do 10 sierpnia 1918, w 8 Brygadzie Górskiej, Szkole Oficerów Rezerwy i 70 pułku piechoty[6].

W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego[7]. Służył w 25 pułku piechoty jako adiutant i dowódca kompanii[7]. 6 czerwca 1919, po ukończeniu kursu adiutantów sztabowych, został przydzielony z macierzystego pułku do Dowództwa 7 Dywizji Piechoty na stanowisko oficera sztabu[7][8]. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej[7]. Z dniem 15 lipca 1924 został przydzielony z Dowództwa 7 DP do 25 pp[9][10]. Pełnił obowiązki dowódcy batalionu, a 12 marca 1926 został zatwierdzony na stanowisku oficera przysposobienia wojskowego[7][11]. 3 maja 1926 prezydent RP nadał mu stopień majora ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1925 i 38. lokatą w korpusie oficerów piechoty[12]. W 1928 był komendantem obwodu Przysposobienia Wojskowego[13]. 5 listopada 1928 został przeniesiony do kadry oficerów piechoty z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi na stanowisko kierownika referatu[14]. 31 marca 1930 został przeniesiony do 74 pułku piechoty w Lublińcu na stanowisko dowódcy batalionu[15][16], a 9 września 1932 przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie na stanowisko wykładowcy[17][7]. Prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 10. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18][19]. Później został przeniesiony do 2 pułku strzelców podhalańskich w Sanoku na stanowisko I zastępcą dowódcy pułku[20][21].

27 sierpnia 1939, w czasie mobilizacji, został mianowany dowódcą rezerwowego 164 pułku piechoty[4]. Na jego czele walczył w kampanii wrześniowej pod Sandomierzem, Annopolem i Janowem Lubelskim[4]. 16 września 1939 ranny w nogę został odwieziony do szpitala w Janowie, a następnie został odesłany do szpitala we Lwowie[4][22]. Po agresji ZSRR na Polskę i zajęciu miasta przez najeźdźców sowieckich pułkownik w mundurze oficerskim opuścił szpital, po czym zaginął bez wieści[23]. Został aresztowany przez Sowietów i przewieziony do obozu w Starobielsku[24]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach[4]. Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[4].

Jego żoną była Janina, z domu Hoppe (w 1939 wybrana radną rady miejskiej w Sanoku[25]), z którą miał dwóch synów, Andrzeja (ur. 1929) i Kazimierza (ur. 1930). Prawnukiem Stanisława Styrczuli jest Kamil Zaradkiewicz[26][4].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Symboliczny grób Stanisława Styrczuli znajduje się w Kwaterze Legionistów na Nowym Cmentarzu w Zakopanem przy ul. Nowotarskiej. Ponadto jest wymieniony na tablicy pamiątkowej ofiar zbrodni katyńskiej umieszczonej w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie[4].

5 października 2007 Minister Obrony Narodowej awansował go pośmiertnie na stopień pułkownika[33]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[34][4].

18 kwietnia 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w tzw. Alei Katyńskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku zostało zasadzonych 21 Dębów Pamięci[35][36][37], w tym upamiętniający Stanisława Styrczulę (zasadzenia dokonał ppłk dypl. Piotr Skworzec)[38][39][a].

15 sierpnia 2011 poświęcono tablicę upamiętniającą Stanisława Styrczulę przy kościele św. Kazimierza parafii pod tym wezwaniem w rodzinnym Kościelisku[40][41].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tablica kamieniu pamiątkowym wymienia nazwisko Stryczula, zaś biogram na tablicy informacyjnej obok podaje formę Styrczula.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tomkowiak 1993 ↓, s. 203–204, tu błędnie „Stryczula”.
  2. ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
  3. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 133.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Bieliński i Rzadkowski 2020 ↓, s. 81.
  5. ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
  6. ↑ Kolekcja ↓, s. 3, 4.
  7. ↑ a b c d e f Kolekcja ↓, s. 4.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 91, 197, 407.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 67 z 17 lipca 1924, s. 388.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 184, 353.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 marca 1926. Dodatek „Obsada personalna przysposobienia wojskowego”, s. 4.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 3 maja 1926, s. 125.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 41, 178.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 337.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 105.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 28, 602.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 415.
  18. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 375.
  19. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 14.
  20. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 653.
  21. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 97. ISBN 978-83-903080-5-0.
  22. ↑ Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 13.
  23. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 110. ISBN 978-83-903080-5-0.
  24. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 349. ISBN 83-7001-294-9.
  25. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 46, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  26. ↑ Emilia Świętochowska: Kamil Zaradkiewicz kontra TK. Zagadkowa przemiana. gazetaprawna.pl, 2016-07-25. [dostęp 2016-11-12].
  27. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 31.
  28. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 364.
  30. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 24.
  31. ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387.
  32. ↑ Krzyże Zasługi dla wojskowych. „Przegląd Wieczorny”. Nr 179, s. 2, 6 sierpnia 1928. 
  33. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  34. ↑ LISTA OSÓB ZAMORDOWANYCH W KATYNIU, CHARKOWIE, TWERZE I MIEDNOJE MIANOWANYCH POŚMIERTNIE NA KOLEJNE STOPNIE. policja.pl. [dostęp 2014-04-09].
  35. ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 17.
  36. ↑ Krystyna Chowaniec. Uroczystości dnia Katyńskiego w Sanoku. „Góra Przemienienia”, s. 4-13, Nr 17 (299) z 26 kwietnia 2009. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  37. ↑ Marian Struś. Sanok nie zapomni. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, 6, Nr 17 (911) z 24 kwietnia 2009. 
  38. ↑ Uroczystości Dnia Katyńskiego w Sanoku. ko.rzeszow.pl. [dostęp 2013-02-23].
  39. ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 48. ISBN 978-83-931109-3-3.
  40. ↑ Zaproszenie na zjazd rodziny Maśniaków. watra.pl, 28 lipca 2011. [dostęp 2014-02-23].
  41. ↑ Pamięci płk Stanisława Styrczuli-Maśniaka. zakopianskibazar.pl, 2011. [dostęp 2014-02-23].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Styrczula_(oficer)&oldid=71002144”