Szopowate
| Procyonidae | |||||
| J.E. Gray, 1825[1] | |||||
 Przedstawiciele rodziny szopowatych (Procyonidae) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina |
szopowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Procyon Storr, 1780 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Szopowate[28][29] (Procyonidae) – rodzina ssaków łożyskowych z podrzędu psokształtnych (Caniformia) w obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora). W zapisie kopalnym są znane od oligocenu.
Występowanie i biotop[edytuj | edytuj kod]
Szopowate są ssakami Nowego Świata – występują w Ameryce Północnej i Południowej – od południowej Kanady po południową Argentynę[30][31]. Zajmują różne siedliska – od obszarów pustynnych przez różne typy lasów po mokradła, tereny rolnicze i zurbanizowane. Preferują tereny zalesione.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Do tej rodziny należą zwierzęta małe lub średnie, zwykle z długim ogonem i o szerokim pysku, o tępym uzębieniu przystosowanym do rozdrabniania różnorodnego pokarmu. Pysk wydłużony, krótszy niż u psowatych, ale dłuższy niż u kotowatych. Uszy krótkie, sterczące. Ubarwienie szare lub brązowe, u niektórych kontrastowe w części twarzowej głowy, z ciemnymi i jasnymi pierścieniami na ogonie. Szopowate są stopochodne, ich kończyny mają po pięć palców zakończonych krótkimi, zakrzywionymi pazurami.
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 36-42 | = | 3 | 1 | 3-4 | 2 |
| 3 | 1 | 3-4 | 2-3 | ||
Są zwierzętami wszystkożernymi, żywiącymi się pokarmem pochodzenia roślinnego i zwierzęcego włącznie z małymi ssakami i ptakami. Niektóre gatunki żyją w grupach rodzinnych, inne w parach, a samce ostronosów prowadzą samotniczy tryb życia. Większość szopowatych jest aktywna w nocy. Wszystkie potrafią wspinać się po drzewach, często szukają tam schronienia przed drapieżnikami. Ze względu na cenne futro są często obiektem polowań.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Większość badaczy wyróżnia dwie podrodziny szopowatych: Procyoninae (szopy) i Potosinae. Badania Klausa-Petera Koepfliego i in. wykazały trzy linie rozwojowe szopowatych[32].
Klasyfikacja (rodzaje występujące współcześnie) na podstawie Illustrated Checklist of the Mammals of the World (2020), All the Mammals of the World (2023) i Mammal Diversity Database (2023)[30][33][34][28]:
- Potos É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1795 – kinkażu – jedynym przedstawicielem jest Potos flavus (von Schreber, 1774) – kinkażu żółty
- Bassaricyon J.A. Allen, 1876 – olingo
- Nasua Storr, 1780 – ostronos
- Bassariscus Coues, 1887 – szopik
- Procyon Storr, 1780 – szop
Początkowo do rodziny szopowatych zaliczano występującą w Azji pandkę rudą i pandę wielką, obecnie klasyfikowane odpowiednio w rodzinach pandkowatych i niedźwiedziowatych.
Opisano również rodzaje wymarłe[35]:
- Angustictis Wolsan, 1993[36] – jedynym przedstawicielem był Angustictis mayri (Dehm, 1950)
- Arctonasua Baskin, 1982[37]
- Bavarictis Mödden, 1991[38] – jedynym przedstawicielem był Bavarictis gaimersheimensis Mödden, 1991
- Bassaricyonoides Baskin & Morea, 2003[26]
- Broiliana Dehm, 1950[39]
- Chapalmalania Ameghino, 1908[40]
- Cyonasua Ameghino, 1885[41]
- Edaphocyon J.A. Wilson, 1960[42]
- Paranasua Baskin, 1982[43] – jedynym przedstawicielem był Paranasua biradica Baskin, 1982
- Parapotos Baskin, 2003[44] – jedynym przedstawicielem był Parapotos tedfordi Baskin, 2003
- Probassariscus J.C. Merriam, 1911[45] – jedynym przedstawicielem był Probassariscus matthewi J.C. Merriam, 1911
- Protoprocyon Linares, 1982[46] – jedynym przedstawicielem był Protoprocyon savagei Linares, 1982
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Cercoleptes Illiger, 1811 (= Potos É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1795).
- ↑ a b Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Potos É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1795.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Nasua Storr, 1780.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Bassaris H. Lichtenstein, 1831 (= Bassariscus Coues, 1887).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Bassaricyon J.A. Allen, 1876.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Bassariscus Coues, 1887.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Broiliana Dehm, 1950.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 339, 1825. (ang.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte: Saggio d’una distribuzione metodica degli animali vertebrati a sangue freddo. Rome: Antonio Boulzaler, 1832, s. 68. (wł.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 110, 1838. (łac.).
- ↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 272. (fr.).
- ↑ a b Ch.L. Bonaparte: Conspectus systematum Mastozoölogiae, Ornithologiae, Herpetologiae et Amphibiologiae, Ichthyologiae. Wyd. Editio altera reformata. Lugdini Batavorum: E. J. Brill, 1850, s. tabela. (łac.).
- ↑ C.D. Degland: Catalogue au Museum d’histoire Naturelle de la Ville de Lille. Cz. 1: Mammifères. Lille: L. Danel, 1854, s. 45. (fr.).
- ↑ S.F. Baird: Mammals. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 8. Cz. 1: General report upon the zoology of the several Pacific Railroad routes. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 206. (ang.).
- ↑ Gray 1864 ↓, s. 678.
- ↑ Gray 1864 ↓, s. 706.
- ↑ Gray 1869 ↓, s. 238.
- ↑ Gray 1869 ↓, s. 242.
- ↑ Gray 1869 ↓, s. 245.
- ↑ Gray 1869 ↓, s. 246.
- ↑ a b Gill 1872 ↓, s. 6, 67.
- ↑ Gill 1872 ↓, s. 7.
- ↑ J.A. Allen. Description of a new generic type (Bassaricyon) of Procyonidae from Costa Rica. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 28, s. 23, 1876. (ang.).
- ↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. Ordre des carnivores. „Bulletin de la Société d’Études scientifiques d’Angers”. Quatorzième année (Supplément a l’année 1884), s. 27, 1885. (fr.).
- ↑ E. Coues. Bassariscus, a new generic name in mammalogy. „Science”. 9, s. 516, 1887. (ang.).
- ↑ F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Actas de la Academia Nacional de Ciencias de la República Argentina en Córdoba”. 6, s. 312, 1889. (hiszp.).
- ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Quinquennale Supplementum. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 183. (łac.).
- ↑ N. Hollister. The genera and subgenera of raccoons and their allies. „Proceedings of the United States National Museum”. 49, s. 144, 1915. (ang.).
- ↑ R.I. Pocock. The External Characters and Classification of the Procyonidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1921 (2), s. 421, 1921. (ang.).
- ↑ Dehm 1950 ↓, s. 109 (przypis).
- ↑ G. de Beaumont. Essai sur la position taxonomique des genres Alopecocyon Viret et Simoeyon Wagner (Carnivora). „Eclogae Geologicae Helvetiae”. 57 (2), s. 835, 1964. (fr.).
- ↑ R.H. Tedford. Relationship of pinnipeds to other carnivores (Mammalia). „Systematic Zoology”. 25 (4), s. 372, 1976. DOI: 10.2307/2412511. (ang.).
- ↑ a b Baskin 2003 ↓, s. 127.
- ↑ Baskin 2003 ↓, s. 137.
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 163-165. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 354, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 462–464. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Procyonidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-25].
- ↑ Klaus-Peter Koepfli i inni, Phylogeny of the Procyonidae (Mammalia: Carnivora): Molecules, morphology and the Great American Interchange, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 43 (3), 2007, s. 1076–1095, DOI: 10.1016/j.ympev.2006.10.003 (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 692–693. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-22]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Procyonidae Gray, 1825, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
- ↑ M. Wolsan. Phylogeny and classification of early European Mustelida (Mammalia: Carnivora). „Acta Theriologica”. 38 (4), s. 372, 1993. (ang.).
- ↑ Baskin 1982 ↓, s. 72.
- ↑ C. Mödden. Bavarictis gaimersheimensis n. gen. n. sp., ein früher Mustelide aus der oberoligozänen Spaltenfüllung Gaimersheim bei Ingolstadt. „Mitteilungen der Bayerischen Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie”. 31, s. 128, 1991. (niem.).
- ↑ Dehm 1950 ↓, s. 80.
- ↑ F. Ameghino. Las formaciones sedimentarias de la región litoral de Mar del Plata y Chapalmalán. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 10, s. 424, 1908. (hiszp.).
- ↑ F. Ameghino. Nuevos restos de mamíferos fósiles oligocenos recogidos por el profesor Pedro Scalabrini y pertenecientes al Museo Provincial de la Ciudad de Paraná. „Boletin de la Academia Nacional de Ciencias en Córdoba, República Argentina”. 8 (1), s. 19, 1885. (hiszp.).
- ↑ J.A. Wilson. Miocene carnivores, Texas coastal plain. „Journal of Paleontology”. 34 (5), s. 988, 1960. JSTOR: 1301024. (ang.).
- ↑ Baskin 1982 ↓, s. 84.
- ↑ Baskin 2003 ↓, s. 135.
- ↑ J.C. Merriam. Tertiary mammal beds of Virgin Valley and Thousand Creek in northwestern Nevada: Part II. Vertebrate faunas. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geology”. 6, s. 246, 1911. (ang.).
- ↑ O.J. Linares. Tres nuevos carnívoros prociónidos fósiles del Mioceno de Norte y Sudamérica. „Ameghiniana”. 38 (3–4), s. 116, 1982. (hiszp.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J.E. Gray. A Revision of the Genera and Species of Ursine Animals (Ursidæ), founded on the Collection in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 677–709, 1864. (ang.).
- J.E. Gray: Catalogue of carnivorous, pachydermatous, and edentate Mammalia in the British museum. London: Printed by order of the Trustees, 1869, s. 1–398. (ang.).
- T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 1–98, 1872. (ang.).
- R. Dehm. Die Raubtiere aus dem Mittel-Miocän (Burdigalium) von Wintershof-West bei Eichstätt in Bayern. „Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse”. Neue Folge. 58, s. 1–141, 1950. (niem.).
- K. Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- J.A. Baskin. Tertiary Procyoninae (Mammalia: Carnivora) of North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 2 (1), s. 71–93, 1982. DOI: 10.1080/02724634.1982.10011919. (ang.).
- J.A. Baskin. Chapter. 6. New procyonines from the Hemingfordian and Barstovian of the Gulf Coast and Nevada, including the first fossil record of the Potosini. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 279, s. 125–146, 2003. (ang.).
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 146. ISBN 83-01-14344-4.
- P. Myers: Procyonidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-29]. (ang.).