Tachikawa Ki-9

Tachikawa Ki-9
	; Były japoński Ki-9 na lotnisku w Korei Południowej w 1951
	Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	Tachikawa Aircraft Company Limited
Typ	samolot szkolno-treningowy
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej
Załoga	2
	Historia
Data oblotu	7 stycznia 1935
Lata produkcji	1935–1945
Wycofanie ze służby	1945 (Japonia), 195? (Korea Południowa)
Liczba egz.	2618
	Dane techniczne
Napęd	silnik gwiazdowy Hitachi Ha-13a
Moc	350 KM
	Wymiary
Rozpiętość	10,32 m
Długość	7,52 m
Wysokość	3,0 m
Powierzchnia nośna	24,5 m²
	Masa
Własna	1015 kg
Startowa	1425 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	240 k/h
Prędkość przelotowa	150 km/h
Pułap praktyczny	5800 m
Długotrwałość lotu	3,5 h
	Dane operacyjne
	Użytkownicy
	Cesarska Armia Japonii, Tajskie Siły Lotnicze, Indonezyjskie Siły Powietrzne, Siły Powietrzne Republiki Chińskiej, Siły Powietrzne Republiki Korei
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tachikawa Ki-9 (Samolot Armii Wzór 95 Szkolenia Pośredniego Model A, 九五式一型練習機, Kyūgo-shiki ichigata renshuki, amerykański oznaczenie kodowe Spruce) – japoński samolot szkolno-treningowy służący do szkolenia podstawowego i pośredniego. Samolot wszedł do służby w 1935 i służył do końca wojny, używany był także jako samolot łącznikowy, planowano także jego użycie do ataków kamikaze.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1933 w Tachikawa zaprojektowano samolot Tachikawa R-5 napędzany silnikiem ADC Cirrus IV, który był prywatną inicjatywą tej firmy^[1]. Samolot został przekazany Cesarskiej Armii Japońskiej, gdzie uznano, że jest on zbyt mały^[1]. W marcu 1934 konstruktorzy Tachikawa zostali zaproszeni do szkoły lotniczej Armii w Tokorozawa, gdzie przedyskutowano, jakie są wymagania stawiane przez samolotem szkolnym zaprojektowanym dla Armii^[1]. Miesiąc później Koku Hombo (ministerstwo ds. lotnictwa) nakazało Takachiwie zaprojektowanie samolotu, który mógłby służyć zarówno do treningu podstawowego, jak i pośredniego, w zależności od jego użycia miał być wyposażony w różne silniki^[1]. Wersja do szkolenia pośredniego miała być napędzana silnikiem Hitachi Ha-13a o mocy 350 KM, a wersja do szkolenia podstawowego miała otrzymać silnik Nakajima NZ (150 KM)^[1]. W wersji do szkolenia pośredniego samolot miał być wyposażony do nauki lotu na przyrządach, w wersji szkolenia podstawowego samolot nie miał być wyposażony w żadne oprzyrządowanie poza najbardziej niezbędnym^[1]. Dodatkowo wymagano, aby w wersji szkolenia pośredniego samolot mógł wykonywać akrobacje do 12 g, prędkość maksymalna miała wynosić przynajmniej 220 km/h i samolot miał przebywać w powietrzu przynajmniej 2,5 godziny^[1].

Inżynierowie Tachikawa nie chcieli przyjąć warunków Koku Hombo na zaprojektowania jednego samolotu z dwoma tak różnymi silnikami, ale Ministerstwo zwrócił uwagę, że podobne samoloty powstały już w Polsce oraz Szwecji i nalegało, aby samolot został zaprojektowany właśnie w taki sposób^[1].

Głównym projektantem samolotu został Ryokichi Endo^[1].

Pierwsze trzy prototypy zostały ukończone pod koniec 1934, samolot z silnikiem Ha-13a odbył pierwszy lot 7 stycznia 1935^[1]. W czasie oblatywania odkryto, że stery samolotu były dość ciężkie, środek ciężkości był przesunięty zbytnio do przodu, a amortyzatory głównego podwozia były zbyt twarde^[1]. Po niewielkich modyfikacjach samolot ponownie wzbił się w powietrze 9 stycznia, w czasie tego lotu sprawdzono charakterystykę przeciągnięcia po czym samolot został dostarczony do Tokorozawy^[1].

Po testach Armii, do produkcji weszła tylko wersja napędzana silnikiem o większej mocy^[2]. W późniejszym czasie samolot został nieco zmodyfikowany, był nieco lżejszy, miał trochę skrócony kadłub i silniejsze podwozie, ta wersja otrzymała oznaczenia Ki-9 KAI (Samolot Armii Typ 95 Szkolenia Pośredniego Model B)^[2].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Tachikawa Ki-9 był dwupłatowym, dwumiejscowym, jednosilnikowym samolotem szkolenia podstawowego i pośredniego^[3]. Wewnętrzna konstrukcja kadłuba, powierzchni nośnych i sterowych była stalowa, kryta płótnem^[3]. Instruktor i uczeń siedzieli w otwartych kokpitach w układzie tandem (jeden za drugim)^[3], w wersji do łącznikowej, do przewozu oficerów obydwa kokpity były w pełni zamknięte^[4]. W wersji do nauki lotu na przyrządach tylny kokpit ucznia mógł być całkowicie zasłonięty nieprzepuszczającym światła materiałem^[4]. Samolot miał podwozie klasyczne, stałe, z kołem ogonowym^[3].

Napęd samolotów (z wyjątkiem trzeciego prototypu) stanowił 9-cylindrowy, chłodzony powietrzem silnik gwiazdowy typu Hitachi Ha-13a o mocy 350 KM z dwupłatowym, drewnianym śmigłem (wszystkie samoloty z wyjątkiem trzeciego prototypu)^[3]. Trzeci prototyp napędzany był 7-cylindrowym, chłodzonym powietrzem silnikiem gwiazdowym Nakajima NZ o mocy 150 KM^[3].

Masa własna samolotu wynosiła 1015 kg, a masa startowa 1425 kg^[3]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 10,32 m, długość 7,52 m, a wysokość 3,0 m, powierzchnia skrzydeł wynosiła 24,5 m²^[3].

Prędkość maksymalna samolotu wynosiła 240 km/h, prędkość przelotowa 150 km/h, długotrwałość lotu wynosiła do 3,5 godziny^[3].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Ki-9 używane były do szkolenia podstawowego i pośredniego^[1]^[5]^[6]. W końcowym okresie wojny uczyli się na nim latać między innymi piloci kamikaze^[6]. Szkolenie pilotów kamikaze polegało wyłącznie na nauce startu i lotu nurkowego, ponieważ nie oczekiwano, że powrócą oni z ataku na nieprzyjaciela – samolotem zawsze lądował instruktor. Po ukończeniu szkolenia podstawowego piloci kamikaze zazwyczaj kontynuowali szkolenie na innych typach samolotów^[6].

Same Ki-9 zostały także przygotowane do ataków kamikaze na siły amerykańskie, które miały dokonać inwazji na Japonię^[7]. Ich uzbrojeniem były dwie stukilogramowe bomby umieszczone pod kadłubem^[7], dodatkowo na w tylnym kokpicie umieszczano dwustulitrową beczkę z benzyną^[8].

Samolot używany był przez Armię Japońską do końca wojny, w czasie wojny używane były także przez Tajskie Siły Lotnicze (gdzie były używane jeszcze do 1949^[9]) oraz siły powietrzne marionetkowych państw azjatyckich pod kontrolą japońską^[2]. Po wojnie weszły na wyposażenie Indonezyjskich Sił Powietrznych^[2]^[10], a także Sił Powietrznych Republiki Chińskiej i Republiki Korei.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 246.
↑ ^a ^b ^c ^d René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 247.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 248.
↑ ^a ^b Frank Joseph: The Axis Air Forces. s. 263.
↑ Frank Joseph: The Axis Air Forces. s. 261.
↑ ^a ^b ^c Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II. s. 11.
↑ ^a ^b Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II. s. 56.
↑ Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II. s. 306.
↑ Harold Skaarup: RCAF War Prize Flights, German and Japanese Warbird Survivors. s. 37.
↑ Harold Skaarup: RCAF War Prize Flights, German and Japanese Warbird Survivors. s. 36.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. Londyn: Putnam, 1979. ISBN 0-370-30251-6.
Frank Joseph: The Axis Air Forces : Flying In Support of the German Luftwaffe. Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2012. ISBN 978-0-313-39590-1.
Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II: A Complete History of Japanese Suicide Strikes on American Ships, by Aircraft and Other Means. McFarland, 2012. ISBN 978-0786473038.
Harold Skaarup: RCAF War Prize Flights, German and Japanese Warbird Survivors. iUniverse, Inc.. ISBN 978-0-595-39602-3.

[Francillon246-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 246.

[Francillon247-2] René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 247.

[Francillon248-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 248.

[Joseph263-4] Frank Joseph: The Axis Air Forces. s. 263.

[Joseph261-5] Frank Joseph: The Axis Air Forces. s. 261.

[Rielly11-6] Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II. s. 11.

[Rielly56-7] Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II. s. 56.

[Rielly306-8] Robin L. Rielly: Kamikaze Attacks of World War II. s. 306.

[Skaarup37-9] Harold Skaarup: RCAF War Prize Flights, German and Japanese Warbird Survivors. s. 37.

[Skaarup36-10] Harold Skaarup: RCAF War Prize Flights, German and Japanese Warbird Survivors. s. 36.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Samoloty myśliwskie	Ki-10 Ki-27 Ki-43 Ki-44 Ki-45 Ki-61 Ki-64 Ki-84 Ki-93 Ki-100 Ki-102 Ki-109
Samoloty bombowe	Ki-21 Ki-30 Ki-32 Ki-48 Ki-49 Ki-51 Ki-66 Ki-67
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	Ki-15 Ki-46 Ki-36 Ki-76 Ki-70
Samoloty transportowe	Ki-34 Ki-54 Ki-56 Ki-57 Ki-105 DC-2
Samoloty szkolno-treningowe	Ki-9 Ki-17 Ki-55
Samoloty kamikaze	Ki-115 Ki-167
Szybowce	Ku-1 Ku-2 Ku-3 Ku-4 Ku-5 Ku-6 Ku-7 Ku-8 Ku-9 Ku-10 Ku-11 Ku-12 Ku-13 Ku-14
Konstrukcje prototypowe i doświadczalne	Ki-19 Ki-58 Ki-60 Ki-62/Ki-63 Ki-68 Ki-74 Ki-78 Ki-82 Ki-83 Ki-85 Ki-87 Ki-88 Ki-91 Ki-94-I Ki-94 II Ki-96 Ki-98 Ki-105 Ki-108 Ki-119 Ki-162 Ki-200 Ki-201 Ki-202 Ta-go Z
Inne	System oznaczeń samolotów Cesarskiej Armii Japońskiej Lista oznaczeń Kitai