Ulica Gołębia w Poznaniu
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||
 Widok od ul. Szkolnej, w tle widoczna Fara | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
215 m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
 52°24′23,4″N 16°56′02,9″E/52,406510 16,934140
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Gołębia – ulica znajdująca się w południowej części Starego Miasta, na osiedlu Stare Miasto w Poznaniu.
Przebieg[edytuj | edytuj kod]
Swój bieg zaczyna przy Placu Kolegiackim, a kończy na skrzyżowaniu z ulicą Szkolną, przy szpitalu. Na całej długości jest wybrukowana. Na jej początku, po południowej pierzei wznosi się budynek kolegium jezuickiego i budynek fary poznańskiej. Pod numerem 2 mieści się siedziba Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków[1].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa ulicy, którą Zbigniew Zakrzewski określał jako nader przyjemną architektonicznie (była popularna wśród malarzy), prawdopodobnie wzięła się od stad gołębi, które chętnie obsiadały zarówno kościół farny, jak i jego okolice, w tym kolegium jezuickie. Przypuszczenie to wysunął historyk Artur Kronthal[2].
Historia i obiekty[edytuj | edytuj kod]
W późnym średniowieczu istniał przy ulicy niewielki, gotycki kościół i szpital pod wezwaniem św. Stanisława, do którego z czasem dostawiono hospicjum dla ubogich księży. W latach 1571–1572 teren został przekazany jezuitom na budowę kolegium[3].
Z urbanistycznego punktu widzenia trakt definiowany jest przez barokowe budynki fary i kolegium jezuickiego (architekci: Bartłomiej Wąsowski, autor fasady farnej i Jan Catenazzi[3]), wzniesione w drugiej połowie XVI wieku dzięki inicjatywie biskupa Adama Konarskiego. Zabudowania te były na tyle obszerne, że konieczne było przesunięcie fragmentu murów miejskich i ulokowanie części gmachów po ich zewnętrznej stronie[3]. Budynki te stanowiły istotne centrum życia umysłowego i kulturalnego, w szczególności muzycznego i teatralnego, I Rzeczypospolitej. Rektorem uczelni był m.in. ksiądz Jakub Wujek. W XVIII wieku zabudowania jezuickie rozbudowano. W dobie Księstwa Warszawskiego funkcjonowała w nim Szkoła Departamentowa (Lycee), której kontynuacją było Gimnazjum św. Marii Magdaleny, w 1858 wyprowadzone do nowego budynku na Garbarach. Dominantą ulicy jest wysoka wieża farna, którą wzniesiono w 1737[2]. Po przeciwnej stronie ulicy znajdują się, zbudowane przez Bartłomieja Wąsowskiego, obiekty Szkoły Baletowej, które dawniej również przynależały do zespołu jezuickiego. Rozbudowywano je w wiekach XVII i XVIII, tak że ostatecznie zajęły cały kwartał. Schody i dziedziniec wzorowany był na rzymskim kościele San Carlo alle Quattro Fontane. W budynku działał pierwszy w mieście zawodowy teatr, którego enterprenerem był Wojciech Bogusławski[3]. W budynkach kolegialnych działało też pierwsze w Poznaniu laboratorium fizyczne[4]. W 1810, na narożniku ulicy Wrocławskiej, działała najstarsza w mieście pensja i szkoła dla dziewcząt prowadzona przez Szczepana Trimaila[5]. W okresie zaboru pruskiego, a także okupacji niemieckiej ulica nosiła nazwę Taubenstrasse[6][7][8].
Kamienica przy ul. Gołębiej 2, stanowiąca siedzibę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, ozdobiona jest gotyckim portalem z XVI wieku (odkryto go w latach 60. XX wieku). Na narożniku ul. Wrocławskiej stoi XV-wieczna kamienica nazywana Palazzo Rosso. W jej miejscu istniała kiedyś osada wczesnośredniowieczna[9]. Inne cenne budynki przy ulicy, to zlokalizowane pod numerem: 3 (z lat 1869–1871), 4–4a (z lat 70. XIX wieku), 6 (z 1866 autorstwa zapewne Gustava Schultza) i 7 (z lat 70. XIX wieku)[10].
Przed II wojną światową ulicę zamieszkiwali głównie drobni rzemieślnicy i emeryci. W 1923 z gmachu Szkoły Budowlanej na Rybakach, do kolegium jezuickiego wprowadziła się Szkoła Sztuki Zdobniczej, gdzie wykładali m.in. Szczęsny Detloff, Wiktor Gosieniecki, Józef Kostrzewski, Kazimierz Ulatowski i Marcin Rożek. Prace uczniów wyróżniono w 1925 na międzynarodowej wystawie sztuki w Paryżu[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Zabudowania pojezuickie jako determinanta urbanistyczna ulicy -
-
Dziedziniec Szkoły Baletowej
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej. wosoz.ibip.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-23)]..
- ↑ a b c Magdalena Mrugalska-Banaszak (red.), Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Cz. 2, W zasięgu hejnału, Poznań: Wydawnictwo Kwartet, 2006, s. 106–108, ISBN 83-60069-25-5, OCLC 749727476 [dostęp 2020-12-01].
- ↑ a b c d Jerzy Borwiński, Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, wyd. 1, Poznań: Wyd. Miejskie, 2003, s. 133–141, ISBN 83-87847-92-5, OCLC 54072453 [dostęp 2020-12-01].
- ↑ Włodzimierz Łęcki, Poznań. Przewodnik po zabytkach i osobliwościach miasta dla przybyszów z dalszych i bliższych stron, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, [cop. 2010], s. 137, ISBN 978-83-7506-466-7, OCLC 751217966 [dostęp 2020-12-01].
- ↑ Lech Trzeciakowski, W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Poznań: Wyd. Poznańskie, 1987, s. 347, ISBN 83-210-0540-3, OCLC 26084207 [dostęp 2020-12-03].
- ↑ Plan Miasta Poznania z 1907r. [online], stareplanymiast.pl [dostęp 2020-12-02].
- ↑ Najstarsze plany Poznania do 1938 roku | Archiwum Państwowe w Poznaniu [online], CYRYL – Cyfrowe Repozytorium Lokalne [dostęp 2020-12-02] (pol.).
- ↑ Okupacyjne plany Poznania | 1939–1944 | Archiwum Państwowe w Poznaniu [online], CYRYL – Cyfrowe Repozytorium Lokalne [dostęp 2020-12-02] (pol.).
- ↑ Marta Tylenda, Kamienica przy narożniku ulic Gołębiej i Wrocławskiej jak nowa, w: Gazeta Wyborcza, 21.3.2008, s. 4.
- ↑ Joanna Bielawska-Pałczyńska, Poznań. Spis zabytków architektury, Poznań: Urząd Miasta, 2004, s. 102, ISBN 83-89525-07-0, OCLC 750015628 [dostęp 2020-12-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jacek Y. Łuczak: Spacerownik Poznański. Warszawa: Agora, 2010. ISBN 978-83-268-0055-9.
