Więcbork (gmina)

Więcbork
	gmina miejsko-wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	sępoleński
TERC	0413043
Burmistrz	Waldemar Kuszewski
Powierzchnia	235,71 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 13 361
• gęstość	56,6 os./km²
Nr kierunkowy	52
Tablice rejestracyjne	CSE
	Adres urzędu:ul. Mickiewicza 22; 89-410 Więcbork
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	21
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Więcbork
	Położenie na mapie Polski Więcbork
	53°21′N 17°30′E/53,354167 17,492778
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Więcbork – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Siedzibą władz gminy jest miasto Więcbork.

Według danych z 6 czerwca 2008 gminę zamieszkiwało 13 507 osób, w tym miasto Więcbork 5973 osoby^[2].

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002 gmina Więcbork ma obszar 235,71 km², w tym^[3]:

użytki rolne: 61%
użytki leśne: 26%

Obszar gminy stanowi 29,8% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 marca 2007^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	13 434	100	6953	50,3	6481	49,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	55,4		27,9		27,5

Piramida wieku mieszkańców gminy Więcbork w 2014 roku^[1]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zarejestrowane zabytki nieruchome w gminie^[4]:

kościół ewangelicki, obecnie parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbe z 1778 roku w Pęperzynie, nr A/833 z 08.12.1997 roku
zespół kościelny parafii pod wezwaniem Świętej Trójcy w Runowie Krajeńskim, obejmujący: kościół z 1606 roku; cmentarz przykościelny; ogrodzenie z bramkami z XVII w., nr A/146/1-3 z 1.04.2004 roku
cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX w. w Runowie Krajeńskim, nr A/320/1 z 29.05.1992 roku
zespół pałacowy z drugiej połowy XIX w. w Runowie Krajeńskim, obejmujący: ruiny pałacu z 1860; park, nr 108/A z 26.04.1984 roku
zespół pałacowy Rodu Konkel z drugiej połowy XIX w. w Suchorączku, obejmujący: pałac o cechach neoklasycystycznych z 1853; park; zabudowania gospodarcze, nr 131/A z 15.12.1984 roku
zespół kościelny parafii pod wezwaniem św. Katarzyny, przy ul. 27 Stycznia 47 w Sypniewie, obejmujący: drewniany kościół z 1781 roku o wystroju barokowym; cmentarz przykościelny z pierwszej połowy XIX w.; kostnicę z końca XIX w.; metalowe ogrodzenie, nr A/779/1-3 z 29.05.1992 roku
zespół pałacowy w Sypniewie, obejmujący: eklektyczny pałac z trzeciego ćwierćwiecza XIX w. (była siedziba Loży Masońskiej); park z drugiej połowy XIX w.; palmiarnię, obecnie dom mieszkalny z 1900; gorzelnię z końca XIX w.; spichrz z końca XIX w.; stajnię, obecnie magazyn z końca XIX w.; grobowiec marmurowo – granitowy z kopułą otoczoną czterema granitowymi filarami, rodziny Wilkensów, nr A/291/1-7 z 26.11.1991 roku
kościół parafii pod wezwaniem św. Szymona i Judy z lat 1772-1778 w Więcborku wybudowany przez Aleksandra Hilarego Potulickiego, nr A/314 z 19.03.1930 roku. Wnętrze rokokowo-klasycystyczne. W kościele znajdują się groby i epitafia książąt i hrabiów Potulickich z Więcborka. Kościół otacza cmentarz parafialny, po którym zostały tylko dwa groby przy krzyżu misyjnym przed świątynią.
zespół cmentarny parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Boskiej w Więcborku, obejmujący: cmentarz z pierwszej połowy XIX w.; kaplicę cmentarną z 1707 roku, nr A/313/1-2 z 29.05.1992 roku.

Zabytki niezarejestrowane:

Więcbork (miasto) – sanktuaryjny kościół parafialny w Więcborku z cudownym obrazem Matki Boskiej Królowej Więcborskiej z 1778 r.
Runowo Krajeńskie – organistówka z końca XVIII w.
Runowo-Młyn – Pałac myśliwski prezydenta RP wraz z leśnym parkiem, znany z częstych pobytów w latach 30. minionego stulecia prezydenta RP Ignacego Mościckiego obiekt z XIX w. otoczony wokół lasami obecnie własność prywatna. źródło strona 46,96 Więcbork Na Starej Fotografii z 2002 r. ISBN 83-915830-2-3
Witunia – skansen pszczelarski "Pasieka Krajeńska" Haliny i Józefa Bondarczyków.
Zakrzewska Osada – stanowisko archeologiczne cmentarzysko sprzed 2500 lat i osada sprzed ok. 5000 lat. Badania od kilku lat prowadzi Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy.
Zamek Książąt i Hrabiów Zebrzydowskich w Więcborku z 1556 r. a następnie własność rodu Książąt i Hrabiów Potulickich z Więcborka obecnie zachowały się tylko fundamenty zamku.
Kościół Parafialny w Zabartowie pod wezwaniem Świętego Jakuba Większego Ap. z 1865-1866 r.
Kaplica grobowa na cmentarzu grzebalnym w Sypniewie mur. ok. 1900 r.
Młyn wodny i elektrownia wodna z XIX w. w Runowie, Młyn na rzece Orla, która w tym miejscu ma swój wodospad.
Leśniczówka myśliwska w Adamowie z XIX w.
Budynek Klasztoru Misjonarzy Ewangelickich w Wituni z XIX w.
Dworek we wsi Runowo Młyn z XVIII w. przy wodospadzie rzeki Orla
Młyn zbożowy w Sypniewie z XVIII w.
Młyn zbożowy w Więcborku z XVIII w.
Gorzelnia w Sypniewie z XIX w.
Dworek i Gorzelnia w Jastrzębcu z XIX w.
Gorzelnia w Runowie z XVIII w.
Kaplica Mauzoleum w Obozie Koncentracyjnym w Karolewie z XX w.
Leśniczówka w Runowie siedziba Nadleśnictwa w Runowie z XIX w.
Zabudowa architektoniczna domów wsi Runowo z XVII i XVIII w.
Zabudowa architektoniczna domów wsi Sypniewo z XVIII i XIX w.
Leśniczówka Prezydenta Ignacego Mościckiego w Stebionku na pograniczu gminy Więcbork. źródło strona 90 Więcbork Na Starej Fotografii z 2002 r. ISBN 83-915830-2-3
Dworzec kolejowy i węzłowa stacja kolejowa PKP w Więcborku z wieżą ciśnień z XIX w.
Dworzec kolejowy i stacja PKP w Sypniewie z XIX w.
Dworzec kolejowy i stacja PKP w Zakrzewku z XIX w.
Dworzec kolejowy i stacja PKP w Dorotowie z XIX w.
Dworzec kolejowy i stacja PKP w Borzyszkowie z XIX w.
Dworzec kolejowy i stacja PKP w Pęperzynie z XIX w.
Magistrat Więcborski na Rynku i przyległe domy Więcborskiego Rynku z XVIII-XX w., wraz z średniowiecznym układem urbanistycznym
Tereny Grodu Więcborskiego przy plaży miejskiej w Więcborku miejsce wykopalisk archeologicznych z lat 60. minionego stulecia.
Sąd i Areszt w Więcborku z XIX w.
Kościół Ewangelicki w Więcborku na ul. Rybackiej z XIX w.
Kościół Ewangelicka Augsburski w Więcborku z XVIII przerobiony w latach 70. XX w. na Miejski Dom Kultury.
Klasztor z kaplicą Sióstr Diakonistek w Więcborku z XIX w., przerobiony po wojnie na szkoły średnie, a obecnie i wyższą w Więcborku.
Stary Klasztor Sióstr Franciszkanek w Więcborku z XIX w.
Pierwsza Szkoła Powszechna w Więcborku przy ul. gen J. Hallera z XVIII w.
Zabytkowy dom z muru pruskiego przy ul. Wyzwolenia jeden z najstarszych domów w Więcborku
Kaplica cmentarna z 1787 r. na cmentarzu parafialnym w Więcborku wybudowana przez hr.Potulickiego.
Kaplica – grobowiec rodziny Konkel z XIX w. na cmentarzu ewangelicko-katolickim w Więcborku
Cegielnia z XIX w. w Dalkowie
Budynek i strzelnica Królewskiego Bractwa Strzeleckiego w Więcborku z 1732 r. otoczona 11 ha. parkiem leśnym na wzgórzu św. Katarzyny w Więcborku.
Pałac Książąt i Hrabiów Potulickich w Więcborku z XIX w. przerobiony w latach 70. minionego stulecia na szpital miejski w Więcborku.
Fundamenty i fragmenty ogrodzenia Więcborskiej Synagogi z XIX w., do dziś zachowały się dom i biuro Rabina oraz Kantora.
Rybakówka i Dworek przyległa do Więcborskiego Zamku Zebrzydowskich przy ul.Potulickich z XVII w.
Pozostałości po więcborskim Browarze i wytwórni wód gazowanych z XVI w. przy ul. Mickiewicza w Więcborku.
Drewniany Budynek Straży Pożarnej w Więcborku z XVIII w.
Leśniczówka z XIX w. w Runowie Krajewskim.
Ponad 700-letni Cmentarz Parafialny w Więcborku.

Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]

W gminie Więcbork jest prawie czterdzieści jezior otoczonych lasami i wzgórzami morenowymi. Największe z nich to Jezioro Więcborskie. Cały teren jest objęty ochroną prawną, gdyż działa tu Krajeński Park Krajobrazowy. Przez gminę przepływają rzeki Orla, która w Runowo-Młyn ma swój wodospad, oraz rzeki Rokitka, Jelonek, Łobżonka, Jeleń, Lubcza. Najwyższym wzniesieniem gminy jest Góra św. Katarzyny o wysokości bezwzględnej 190 m n.p.m.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Przez obszar miasta i gminy Więcbork przebiegają trzy drogi wojewódzkie: Droga wojewódzka nr 242 Więcbork – Łobżenica – Wyrzysk. Droga wojewódzka nr 189 Jastrowie – Złotów – Więcbork. Droga wojewódzka nr 241 Nakło nad Notecią – Mrocza – Więcbork – Sępólno Krajeńskie – Tuchola. Przez Miasto i Gminę Więcbork przebiegają dwie linie kolejowe PKP Piła – Złotów – Więcbork – Świecie – Grudziądz oraz Oleśnica – Nakło nad Notecią – Więcbork – Chojnice.

Miejsca kultu[edytuj | edytuj kod]

Kościół rzymskokatolicki w Runowie Krajeńskim pod wezwaniem Trójcy Świętej z 1606-1607
Kościół rzymskokatolicki w Sypniewie pod wezwaniem Świętej Katarzyny z 1781 r.
Kościół rzymskokatolicki w Pęperzynie pod wezwaniem Świętego Maksymiliana Kolbe z 1778
Kościół rzymskokatolicki w Zabartowie pod wezwaniem św. Jakuba Większego Ap. z 1865-1866 r.

Cmentarze[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz Parafialny w Sypniewie
Cmentarz Parafialny w Runowie Krajeńskim
Cmentarz Parafialny w Pęperzynie
Cmentarz Parafialny w Zabartowie
Cmentarz Żydowski w Wituni
Cmentarz Parafialny w Więcborku
Cmentarz Ewangelicki w Więcborku
Cmentarz Komunalny w Więcborku

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Technikum Rolnicze w Sypniewie
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Rolnicza w Sypniewie
Szkoła Podstawowa w Sypniewie
Szkoła Podstawowa w Runowie Krajeńskim
Szkoła Podstawowa w Jastrzębcu
Szkoła Podstawowa w Pęperzynie
Szkoła Podstawowa w Zakrzewku
Szkoła Podstawowa w Więcborku

Sport[edytuj | edytuj kod]

Grom Więcbork – piłka nożna, klasa A
Gwiazda Sypniewo – piłka nożna, klasa B
Huragan Witunia
Liga Obrony Kraju z siedzibą w Więcborku
Kurkowe Bractwo Strzeleckie z siedzibą w Więcborku
Ludowe Zespoły Sportowe

Organizacje pozarządowe[edytuj | edytuj kod]

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Łobżenica, Mrocza, Sępólno Krajeńskie, Sośno, Zakrzewo, Złotów, Lipka

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Więcbork w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Baza demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stan na dzień 31 grudnia 2011 roku, s. 73. [dostęp 2012-02-24].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Oficjalna strona UMiG

[populacja2016-1] Gmina Więcbork w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa2-2] Baza demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[autonazwa1-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[4] Rejestr zabytków nieruchomych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stan na dzień 31 grudnia 2011 roku, s. 73. [dostęp 2012-02-24].

[1]

[2]

[3]

[4]

Miasto	Więcbork
Wsie	Borzyszkowo Czarmuń Dalkowo Górowatki Jastrzębiec Jeleń Katarzyniec Lubcza Młynki Nowy Dwór Pęperzyn Puszcza Runowo Krajeńskie Suchorączek Sypniewo Śmiłowo Witunia Zabartowo Zakrzewek Zakrzewska Osada Zgniłka
Kolonie	Adamowo Dorotowo Frydrychowo Runowo-Kolonia Wilcze Jary Wymysłowo
Osady	Karolewo Klarynowo Łukowo Werski Most
Osady leśne	Adamowo-Leśnictwo Chłopigozd-Gajówka Chłopigozd-Leśnictwo Czarmuń Sypniewo-Leśnictwo
Części miasta	Kempingi Korea Ogrody Plebanka
Części wsi	Dąbie Dwanaście Apostołów Na Bagnach Na Czarmuń Na Klarynowo Na Lubczę Na Zabartowo Nad Jeziorem Nowy Świat Pod Lasem (Dalkowo) Pod Lasem (Zakrzewek) Pod Młyn Runowo-Młyn Wybudowanie Lewe Wybudowanie Prawe Za Torem Zabartowo-Kolonia Zabartowo-Wybudowania Zakrzewska Kolonia Zakrzewskie Wybudowania
Kolonia wsi	Klementynowo

Miasta	Kamień Krajeński Sępólno Krajeńskie Więcbork
Gminy miejsko-wiejskie	Kamień Krajeński Sępólno Krajeńskie Więcbork
Gminy wiejskie	Sośno

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (II RP) (1920–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta (← 1920–75)	Kamień Krajeński Sępólno Krajeńskie* Więcbork
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Kamień (Krajeński) (1934–54 i 1973–75) Sępólno (Krajeńskie) (1934–54 i 1973–75) Sośno (1940–45 i 1973–75) Sypniewo (1934–54) Wałdowo (1934–54) Wielowicz (1934–40 i 1945–54) Więcbork (1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)	Droździenica (← 1955–57 →) Kamień (1954–72) Lubcza (1954–59) Lutowo (1954–68) Mała Cerkwica (1954–68) Olszewka (1954–59) Pęperzyn (1954–68) Piaseczno (1954–59) Runowo Krajeńskie (1954–71) Sępólno Krajeńskie (1959–72) Sośno (1954–72) Sypniewo (1954–72) Śmiłowo (1954–59) Wałdowo (1954–72) Wąwelno (← 1961–72) Wielowicz (1954–68) Więcbork (1959–72) Witunia (1954–59) Zboże (1954–58)
Legenda	* przez krótki czas w 1920 – Kamień ** za II RP jako Kamień Pomorski *** za II RP jako Sępolno Kraińskie