Wilkowór tasmański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wilkowór tasmański
Thylacinus cynocephalus
(G.P. Harris, 1808)[1]
Ilustracja
Wilkowory tasmańskie w waszyngtońskim zoo
(ok. 1904)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

niełazokształtne

Rodzina

wilkoworowate

Rodzaj

wilkowór

Gatunek

wilkowór tasmański

Synonimy
  • Didelphis cynocephalus Harris, 1808[1]
  • Thylacinus Harrisii Temminck, 1824[2]
  • Thylacinus striatus Burnett, 1830[3]
  • Dasyurus Lucocephalus Grant, 1831[4]
  • Thylacinus spelaeus R. Owen, 1845[5]
  • Thylacinus communis Anonim, 1859[6]
  • Thylacinus breviceps Krefft, 1868[7]
  • Thylacinus major R. Owen, 1877[8]
  • Thylacinus rostralis De Vis, 1893[9]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10]

Zasięg występowania
Mapa występowania
historyczny zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kompilacja filmów przedstawiających wilki workowate w niewoli (1911, 1928, 1933)

Wilkowór tasmański[11], wilk workowaty[12], wilk tasmański[12] (Thylacinus cynocephalus) – wymarły gatunek ssaka z rodziny wilkoworowatych (Thylacinidae), największy drapieżny torbacz czasów współczesnych. Pierwotnie występował na terenach Australii i Nowej Gwinei, w czasach historycznych został wyparty wyłącznie do terenów Tasmanii, gdzie wyginął w XX wieku. Był ostatnim przedstawicielem rodzaju Thylacinus.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1808 roku australijski odkrywca i przyrodnik George Prideaux Robert Harris nadając mu nazwę Didelphis cynocephalus[1]. Miejsce typowe to Tasmania, Australia[13][14]. Holotyp prawdopodobnie już nie istnieje[15][16].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[13].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Thylacinus: gr. θυλαξ thulax, θυλακος thulakos „wór”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[17].
  • cynocephalus: gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies” [18]; κεφαλος -kephalos „-głowy”, od κεφαλη kephalē „głowa” [19].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

W czasach przedhistorycznych występował na Tasmanii oraz całym obszarze Australii i także Nowej Gwinei. Wraz z przybyciem osadników do Australii i sprowadzeniem przez nich psów dingo obszar jego występowania skurczył się wyłącznie do Tasmanii[20].

Wyginięcie[edytuj | edytuj kod]

Ostatni znany osobnik, Benjamin (1933)
Ostatnie znane nagranie Benjamina (1935)
Mapa rzekomych spotkań populacji na Tasmanii, w latach 1936 – 1980. Czarna kropka – 1, czerwona kropka – 5
Mapa niepotwierdzonych śladów bytności wilkowora w południowo-zachodniej Australii

Po przybyciu Europejczyków na Tasmanię uznany za szkodnika i bardzo intensywnie tępiony. Ostatni osobnik na wolności widziany w 1932 roku. Natomiast ostatni znany osobnik (samiec), nazywany Benjamin, padł w 1936 w zoo w Hobart. Od tego czasu (szczególnie od lat 80.) pewne niepotwierdzone ślady bytności zwierzęcia (takie jak zeznania świadków, niewyraźne tropy czy niewyraźne zdjęcia) dały asumpt teoriom, że odosobniona populacja przeżyła w niedostępnych, górskich rejonach Tasmanii jeszcze co najmniej do lat 60. XX wieku. Utworzenie na znacznych obszarach ścisłego rezerwatu oraz liczne ekspedycje nie przyniosły jednak żadnego pewnego dowodu przetrwania wilkowora tasmańskiego. W 1986 roku gatunek został uznany przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody za wymarły. W latach późniejszych w odludnych regionach wyspy znajdowano tropy mogące należeć do tego zwierzęcia, nie widziano jednak nigdy samych zwierząt. Wymieranie w kontynentalnej Australii było prawdopodobnie spowodowane wieloma czynnikami, w tym rosnącą populacją ludzką, potencjalną konkurencją z dingo australijskim (Canis familiaris dingo) oraz wzrostem częstotliwości pożarów buszu w wyniku zmian klimatycznych[13][21]. Na Tasmanii presja łowiecka ze strony rolników i łowców nagród była główną przyczyną jego tam wyginięcia[13][21].

Klonowanie[edytuj | edytuj kod]

Od 2002 roku podejmuje się próby sklonowania wilkowora tasmańskiego na podstawie materiału genetycznego pobranego z tkanek zakonserwowanych zwierząt. Jako że w większości przypadków tkanki zostały zakonserwowane w formalinie, która zdegenerowała DNA, największe nadzieje pokładano w jedynym egzemplarzu zakonserwowanego w alkoholu szczenięcia. Pozyskany materiał okazał się jednak na tyle rozczłonkowany, że niemożliwym było ustalenie liczby chromosomów, a tym bardziej – zrekonstruowanie genomu wilkowora. Również próby pozyskania DNA z włosów (zachowanych w skórach) nie dały satysfakcjonujących rezultatów[22].

W maju 2008 australijsko-amerykański zespół naukowców poinformował o wyizolowaniu i wszczepieniu do embrionu myszy fragmentu genomu wilkowora tasmańskiego. Wyizolowany fragment należy do genu Col2A1 i odpowiada za tworzenie tkanki chrzęstnej. Genetycy dołączyli do niego fragment kodujący niebieski barwnik, w efekcie obserwacji zauważono aktywność genu i obecność niebieskiego barwnika[23].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 85,1–118,1 cm (średnio 108,6 cm), długość ogona 33,1–61 cm (średnio 53,4 cm); masa ciała 15–35 kg (czasami do 45 kg)[20]. Ubarwienie płowe, z 13–19 poprzecznymi pręgami. Uzębienie typowe dla drapieżników (duże kły, silne łamacze). Żuchwa połączona z kośćmi skroniowymi bardzo ruchomymi stawami, pozwalającymi na rozwarcie pyska pod kątem 120°, co jest największym rozwarciem pyska wśród znanych ssaków[24].

Tryb życia i pokarm[edytuj | edytuj kod]

Zwierzę nocne, polowało m.in. na kangury i wombaty. Wcześniej do jego potencjalnych ofiar zaliczano także owce, ale według obecnie przyjmowanej teorii opublikowanej na łamach Zoological Society of London’s Journal of Zoology wilkowór tasmański był za mały, by polować na te zwierzęta. Rekonstrukcja szczęki zwierzęcia pokazuje, że miała ona siłę nacisku zbyt małą do zabicia owcy[25]. Samica rodziła 2–4 młodych, torba otwarta tylko w okresie wychowywania młodych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c G.P. Harris. Description of two new Species of Didelphis from Van Diemen’s Land. „Transactions of the Linnean Society of London”. 9, s. 174, 1808. (ang.). 
  2. ↑ C.J. Temminck: Monographies de Mammalogie, ou description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans lens différens musées de l’Europe. Cz. 1. Amsterdam: Chez G. Dufour, 1827, s. 23–24. (fr.).
  3. ↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature, and Art”. 28, s. 351, 1830. (ang.). 
  4. ↑ J. Grant. Notice of the Van Diemen’s Land tiger. „Gleanings in Science”. 3 (30), s. 177, 1831. (ang.). 
  5. ↑ R. Owen: Descriptive and illustrated catalogue of the fossil organic remains of Mammalia and Aves contained in the Museum of the Royal College of Surgeons of England. London: Richard and John E. Taylor, 1845–1865, s. 335. (ang.).
  6. ↑ Anonim: Genus Thylacinus, Temm.. W: Anonim: Descriptive catalogue of the specimens of natural history in spirit contained in the Museum of the Royal college of surgeons of England. Vertebrata: Pisces, Reptilia, Aves, Mammalia. London: Taylor and Francis, 1859, s. 147. (ang.).
  7. ↑ J.L.G. Krefft. Description of a new species of thylacine (Thylacinus breviceps). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 2, s. 297, 1868. (ang.). 
  8. ↑ R. Owen: Researches on the fossil remains of the extinct mammals of Australia: with a notice of the extinct marsupials of England. Cz. 1: Text. London: J. Erxleben, 1877, s. 106, 107. (ang.).
  9. ↑ Ch.W. De Vis. A thylacine of the earlier nototherian period in Queensland. „Abstracts of the Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 1893, s. v, 1893. (ang.). 
  10. ↑ A.A. Burbidge, J. Woinarski, Thylacinus cynocephalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-24] (ang.).
  11. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  12. ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 416, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  13. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  14. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Thylacinus cynocephalus (G. P. Harris, 1808). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-23]. (ang.).
  15. ↑ G.H.H. Tate. On the anatomy and classification of the Dasyuridae (Marsupialia). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 88, s. 119, 1947. (ang.). 
  16. ↑ F. de Beaufort. Catalogue des types de mammifères du Muséum national d'Histoire naturelle, Paris. VI. Monotremata. — VII. Marsupialia. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e Série. 38 (5), s. 523, 1966. (fr.). 
  17. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 678, 1904. (ang.). 
  18. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 66.
  19. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 44.
  20. ↑ a b K. Helgen & E. Veatch: Recently Extinct Marsupials and Monotremes. W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 27. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  21. ↑ a b Appendix 1: Extinct species. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 697. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  22. ↑ Radosław Kożuszek. Wskrzesić króla Tasmanii. „Wiedza i Życie”. 2022 (7), s. 55. POLITYKA Sp. z o.o. SKA. ISSN 0137-8929. 
  23. ↑ Informacja w Gazecie Wyborczej, dodatek Nauka.
  24. ↑ Extinct Thylacine May Live Again. Discovery Channel, 2003-10-21. [dostęp 2012-10-28]. Cytat: Their jaws could open 120 degrees, wider than any other known mammal
  25. ↑ Thylacine exonerated – jaws couldn’t kill sheep. cfzaustralia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-11)]..

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wilkowór_tasmański&oldid=71022766”