Andrzej Trzebicki

Andrzej Trzebicki
Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	1607-11-2323 listopada 1607 Trzebiczna
Data i miejsce śmierci	1679-12-2828 grudnia 1679 Kielce
biskup przemyski
Okres sprawowania	od 1654-12-1212 grudnia 1654 do 1658-03-022 marca 1658
biskup krakowski
Okres sprawowania	od 1658-03-022 marca 1658 do 1679-12-2828 grudnia 1679
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	1654-12-1212 grudnia 1654, 1658-03-022 marca 1658
Sakra biskupia	1655-09-2121 września 1655

Andrzej Zawisz Trzebicki herbu Łabędź (ur. 23 listopada 1607 we wsi Trzebiczna koło Sieradza, zm. 28 grudnia 1679 w Kielcach) – biskup krakowski i przemyski, podkanclerzy koronny, w 1674 pełnił funkcję interreksa w zastępstwie prymasa.

Był synem Marcina – kasztelana wieluńskiego i Katarzyny Rożniatowskiej herbu Ostoja. Kształcił się w kolegium jezuickim w Kaliszu, następnie na studiach filozoficznych w kolegium jezuickim w Krakowie. Główne studia teologiczne odbył w Rzymie, święcenia kapłańskie przyjął po powrocie do Polski. Jego pierwszą pracą jako kapłana była funkcja proboszcza parafii Prochy w diecezji płockiej. W 1633 został kanonikiem kapituły płockiej. Jednocześnie uzyskał doktorat z teologii obojga praw.

30 kwietnia 1642 wygłosił mowę w katedrze płockiej na przywitanie króla Władysława IV Wazy z rodziną. Od tego momentu jego kariera nabrała rozpędu. 30 maja 1642 został kanonikiem gnieźnieńskim, a w 1644 kanonikiem kapituły katedralnej w Krakowie. W okresie bezkrólewia w 1648 kierował kancelarią prymasa, a od króla Jana Kazimierza w 1652 przyjął urząd podkanclerzego koronnego.

12 grudnia 1654 decyzją papieża Innocentego X został biskupem przemyskim. Sakrę biskupią przyjął w kościele Jezuitów w Krakowie 21 września 1655. Opóźnienie spowodowane było wojną ze Szwecją. W czasie "potopu szwedzkiego" towarzyszył królowi Janowi Kazimierzowi, również na wygnaniu na Śląsku. Był zwolennikiem wypędzenia arian z Polski, do czego doprowadził na sejmie w 1658.

14 lipca 1657 umarł w Raciborzu biskup krakowski Piotr Gembicki. Król Jan Kazimierz w liście do Stolicy Apostolskiej zaproponował na stanowisko biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego. Propozycja królewska została pozytywnie rozpatrzona i 2 marca 1658 papież Aleksander VII zwolnił Trzebickiego z funkcji biskupa przemyskiego, powołując równocześnie do Krakowa. 3 listopada 1658 Andrzej Trzebicki odbył ingres do katedry wawelskiej.

Po abdykacji Jana II Kazimierza w 1668 roku, popierał do polskiej korony kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa krakowskiego.

Jako biskup krakowski przeprowadził wielką lustrację dóbr biskupstwa krakowskiego, odbudował zniszczenia po wojnie ze Szwecją, wspierał, zwłaszcza finansowo, Arcybractwo Miłosierdzia i założył pierwszy w Polsce szpital dla obłąkanych, tzw. "Dom pod Łabędziem" (ul. Szpitalna 13). W katedrze dopilnował dokończenia budowy Kaplicy Wazów, wyremontował wieżę zegarową i prezbiterium. Katedrze ofiarował bardzo cenną serię gobelinów, kielichy oraz wypełniając testament poprzednika, zamówił w Gdańsku nowy relikwiarz dla świętego Stanisława. Relikwie świętego złożono w nim w 1671 r. Biskup sprowadził i pochował w podziemiach kaplicy rodzinnej zmarłego po abdykacji we Francji Jana Kazimierza. Po śmierci króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego uczestniczył w przygotowaniach wyboru nowego króla. Z powodu obłożnej choroby interrexa, został wyznaczony do przeprowadzenia w jego zastępstwie elekcji. W 1674 roku był elektorem Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego. Kilka dni po śmierci prymasa Kazimierza Floriana Czartoryskiego ogłosił królem Jana III Sobieskiego. Precedens ten sprawił, że biskup Trzebicki rościł sobie pretensje do sprawowania kompetencji prymasowskich, w tym prawa do koronacji królewskiej. Gdy wybrano nowego arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Olszowskiego, obaj duchowni weszli w ostry konflikt, który zakończyła dopiero interwencja papieska.

Pomnik nagrobny bp. Andrzeja Trzebickiego w kościele pw. świętych Piotra i Pawła w Krakowie

Sarkofag z prochami bp. Andrzeja Trzebickiego w krypcie kościoła pw. świętych Piotra i Pawła w Krakowie

Zaczął poważnie chorować pod koniec 1679, jeszcze w Boże Narodzenie odprawił Mszę świętą. Zmarł 28 grudnia 1679 w Kielcach. Po Mszy w katedrze wawelskiej został pochowany 29 stycznia 1680 w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie. Zgodnie z ostatnią wolą przekazano również klasztorowi OO Jezuitów ogromną bibliotekę biskupa (Spłonęła w ogromnym pożarze, jaki wybuchł w klasztorze 26 lipca 1719). Siostrzeniec biskupa – dziekan krakowski Kasper Cieński ufundował wujowi barokowy pomnik z czarnego marmuru dębnickiego, uzupełnionego białym w kościele św. św. Piotra i Pawła i nieco skromniejszy, również marmurowy, w katedrze wawelskiej.

Bibliografia

Adam Przyboś, Michał Rożek Biskup krakowski Andrzej Trzebicki PWN Warszawa, Kraków 1989