Andrzej Trzebicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Andrzej Trzebicki
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

23 listopada 1607
Trzebiczna

Data i miejsce śmierci

28 grudnia 1679
Kielce

Biskup przemyski
Okres sprawowania

od 1654-12-12 12 grudnia 1654(dts) do 1658-03-02 2 marca 1658(dts)

Biskup krakowski
Okres sprawowania

od 1658-03-02 2 marca 1658(dts) do 1679-12-28 28 grudnia 1679(dts)

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Nominacja biskupia

12 grudnia 1654, 1658-03-02 2 marca 1658(dts)

Sakra biskupia

21 września 1655

Multimedia w Wikimedia Commons
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

21 września 1655

Andrzej Zawisz Trzebicki herbu Łabędź (ur. 23 listopada 1607 we wsi Trzebiczna koło Sieradza, zm. 28 grudnia 1679 w Kielcach) – mianowany biskupem krakowskim w 1657 roku, biskup przemyski w 1654 roku, podkanclerzy koronny, prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1653-1659[1], kanonik krakowski, opat czerwiński w latach 1653-1657[2], w 1674 pełnił funkcję interreksa w zastępstwie prymasa.

Jako senator wziął udział w sejmach: 1654 (II), 1655, 1659, 1661, 1662, 1664/1665, 1665, 1666 (I), 1666 (II), 1667, 1668 (I), 1668 (II), 1668 (III), 1669 (I), 1669 (II), 1670 (I), 1670 (II), 1672 (I), 1673, 1674 (I), 1674 (II), 1676 i 1677 roku[3].

Był synem Marcina – kasztelana wieluńskiego i Katarzyny Rożniatowskiej herbu Ostoja. Kształcił się w kolegium jezuitów w Kaliszu, następnie na studiach filozoficznych w kolegium jezuickim w Krakowie. Główne studia teologiczne odbył w Rzymie, święcenia kapłańskie przyjął po powrocie do Polski. Jego pierwszą pracą jako kapłana była funkcja proboszcza parafii Prochy w diecezji płockiej. W 1633 został kanonikiem kapituły płockiej. Jednocześnie uzyskał doktorat z teologii obojga praw.

30 kwietnia 1642 wygłosił mowę w katedrze płockiej na przywitanie króla Władysława IV Wazy z rodziną. Od tego momentu jego kariera nabrała rozpędu. 30 maja 1642 został kanonikiem gnieźnieńskim, a w 1644 kanonikiem kapituły katedralnej w Krakowie. W okresie bezkrólewia w 1648 kierował kancelarią prymasa, a od króla Jana Kazimierza w 1653 roku przyjął urząd podkanclerzego koronnego.

12 grudnia 1654 decyzją papieża Innocentego X został biskupem przemyskim. Sakrę biskupią przyjął w kościele Jezuitów w Krakowie 21 września 1655. Opóźnienie spowodowane było wojną ze Szwecją. W czasie "potopu szwedzkiego" towarzyszył królowi Janowi Kazimierzowi, również na wygnaniu na Śląsku. Był zwolennikiem wypędzenia braci polskich z Polski, do czego doprowadził na sejmie w 1658.

14 lipca 1657 umarł w Raciborzu biskup krakowski Piotr Gembicki. Król Jan Kazimierz w liście do Stolicy Apostolskiej zaproponował na stanowisko biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego. Propozycja królewska została pozytywnie rozpatrzona i 2 marca 1658 papież Aleksander VII zwolnił Trzebickiego z funkcji biskupa przemyskiego, powołując równocześnie do Krakowa. 3 listopada 1658 Andrzej Trzebicki odbył ingres do katedry wawelskiej.

Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy[4]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym[5]. Po abdykacji Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku, popierał do polskiej korony kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza[6]. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa krakowskiego[7].

Jako biskup krakowski przeprowadził wielką lustrację dóbr biskupstwa krakowskiego, odbudował zniszczenia po wojnie ze Szwecją, wspierał, zwłaszcza finansowo, Arcybractwo Miłosierdzia i założył pierwszy w Polsce szpital dla obłąkanych, tzw. "Dom pod Łabędziem" (ul. Szpitalna 13). W katedrze dopilnował dokończenia budowy kaplicy Wazów, wyremontował wieżę zegarową i prezbiterium. Katedrze ofiarował bardzo cenną serię gobelinów, kielichy oraz wypełniając testament poprzednika, zamówił w Gdańsku nowy relikwiarz dla świętego Stanisława. Relikwie świętego złożono w nim w 1671 r. Biskup sprowadził i pochował w podziemiach kaplicy rodzinnej zmarłego po abdykacji we Francji Jana Kazimierza. Po śmierci króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego uczestniczył w przygotowaniach wyboru nowego króla. Z powodu obłożnej choroby interrexa, został wyznaczony do przeprowadzenia w jego zastępstwie elekcji. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 15 stycznia 1674 roku na sejmie konwokacyjnym[8]. W 1674 roku był elektorem Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego[9], podpisał jego pacta conventa[10]. Kilka dni po śmierci prymasa Kazimierza Floriana Czartoryskiego ogłosił królem Jana III Sobieskiego, chociaż był jego przeciwnikiem[11]. Precedens ten sprawił, że biskup Trzebicki rościł sobie pretensje do sprawowania kompetencji prymasowskich, w tym prawa do koronacji królewskiej. Gdy wybrano nowego arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Olszowskiego, obaj duchowni weszli w ostry konflikt, który zakończyła dopiero interwencja papieska.

Pomnik nagrobny bp. Andrzeja Trzebickiego w kościele pw. świętych Piotra i Pawła w Krakowie
Sarkofag z prochami bp. Andrzeja Trzebickiego w krypcie kościoła pw. świętych Piotra i Pawła w Krakowie

Zaczął poważnie chorować pod koniec 1679, jeszcze w Boże Narodzenie odprawił mszę świętą. Zmarł 28 grudnia 1679 w Kielcach. Po mszy w katedrze wawelskiej został pochowany 29 stycznia 1680 w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie. Zgodnie z ostatnią wolą przekazano również klasztorowi OO Jezuitów ogromną bibliotekę biskupa (Spłonęła w ogromnym pożarze, jaki wybuchł w klasztorze 26 lipca 1719). Siostrzeniec biskupa – dziekan krakowski Kasper Cieński ufundował wujowi barokowy pomnik z czarnego marmuru dębnickiego, uzupełnionego białym w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie i nieco skromniejszy, również marmurowy, w katedrze wawelskiej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.
  2. ↑ Henryk Folwarski, Poczet opatów kanoników regularnych w Czerwińsku, w: Nasza Przeszłość, t. VI, 1957, s. 80.
  3. ↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 160.
  4. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
  5. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 497.
  6. ↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 316.
  7. ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. A3.
  8. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 129.
  9. ↑ Suffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielkiego Xięstwá Litewskiego, zgodnie na Naiaśnieyszego Jana Trzeciego Obránego Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęćiá Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mázowieckiego, Zmudzkiego, Inflantskiego, Smolenskiego, Kijowskiego, Wołhynskiego, Podolskiego, Podláskiego, y Czerniechowskiego Dáne między Wárszawą á Wolą / Dnia Dwudziestego pierwszego Máiá / Roku 1674, [b.n.s.]
  10. ↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey Między Warszawą a Wolą, przez opisane Artykuły do samego tylko Aktu Elekcyey należące, uchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego Tysiąc Szesc Set Siedmdziesiat Czwartego, dnia Dwudziestego Miesiaca Kwietnia., s. 28.
  11. ↑ Marek Borucki, Jak w dawnej Polsce królów obierano. Warszawa 1976, s.194.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Adam Przyboś, Michał Rożek Biskup krakowski Andrzej Trzebicki, PWN, Warszawa - Kraków 1989
  • Andrzej Trzebicki w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Biskupi przemyscy
Biskupi diecezjalni
Biskupi pomocniczy
Biskupi krakowscy
Biskupi diecezjalni
Biskupi pomocniczy
Interreksi I Rzeczypospolitej
Podkanclerze koronni
Coat of Arms of Polish-Lithuanian Commonwealth
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Trzebicki&oldid=68532164”