Andrzej Trzebicki
| ||
| ||
Kraj działania | ![]() | |
Data i miejsce urodzenia | 23 listopada 1607 Trzebiczna | |
Data i miejsce śmierci | 28 grudnia 1679 Kielce | |
biskup przemyski | ||
Okres sprawowania | od | 12 grudnia 1654 do 2 marca 1658|
biskup krakowski | ||
Okres sprawowania | od | 2 marca 1658 do 28 grudnia 1679|
Wyznanie | katolickie | |
Kościół | rzymskokatolicki | |
Nominacja biskupia | 12 grudnia 1654, 2 marca 1658 | |
Sakra biskupia | 21 września 1655 |
| |||||||||||||||
Data konsekracji | 21 września 1655 | ||||||||||||||
|
Andrzej Zawisz Trzebicki herbu Łabędź (ur. 23 listopada 1607 we wsi Trzebiczna koło Sieradza, zm. 28 grudnia 1679 w Kielcach) – mianowany biskupem krakowskim w 1657 roku, biskup przemyski w 1654 roku, podkanclerzy koronny, prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1653-1659[1], kanonik krakowski, opat czerwiński w latach 1653-1657[2], w 1674 pełnił funkcję interreksa w zastępstwie prymasa.
Jako senator wziął udział w sejmach: 1654 (II), 1655, 1659, 1661, 1662, 1664/1665, 1665, 1666 (I), 1666 (II), 1667, 1668 (I), 1668 (II), 1668 (III), 1669 (I), 1669 (II), 1670 (I), 1670 (II), 1672 (I), 1673, 1674 (I), 1674 (II), 1676 i 1677 roku[3].
Był synem Marcina – kasztelana wieluńskiego i Katarzyny Rożniatowskiej herbu Ostoja. Kształcił się w kolegium jezuitów w Kaliszu, następnie na studiach filozoficznych w kolegium jezuickim w Krakowie. Główne studia teologiczne odbył w Rzymie, święcenia kapłańskie przyjął po powrocie do Polski. Jego pierwszą pracą jako kapłana była funkcja proboszcza parafii Prochy w diecezji płockiej. W 1633 został kanonikiem kapituły płockiej. Jednocześnie uzyskał doktorat z teologii obojga praw.
30 kwietnia 1642 wygłosił mowę w katedrze płockiej na przywitanie króla Władysława IV Wazy z rodziną. Od tego momentu jego kariera nabrała rozpędu. 30 maja 1642 został kanonikiem gnieźnieńskim, a w 1644 kanonikiem kapituły katedralnej w Krakowie. W okresie bezkrólewia w 1648 kierował kancelarią prymasa, a od króla Jana Kazimierza w 1653 roku przyjął urząd podkanclerzego koronnego.
12 grudnia 1654 decyzją papieża Innocentego X został biskupem przemyskim. Sakrę biskupią przyjął w kościele Jezuitów w Krakowie 21 września 1655. Opóźnienie spowodowane było wojną ze Szwecją. W czasie "potopu szwedzkiego" towarzyszył królowi Janowi Kazimierzowi, również na wygnaniu na Śląsku. Był zwolennikiem wypędzenia braci polskich z Polski, do czego doprowadził na sejmie w 1658.
14 lipca 1657 umarł w Raciborzu biskup krakowski Piotr Gembicki. Król Jan Kazimierz w liście do Stolicy Apostolskiej zaproponował na stanowisko biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego. Propozycja królewska została pozytywnie rozpatrzona i 2 marca 1658 papież Aleksander VII zwolnił Trzebickiego z funkcji biskupa przemyskiego, powołując równocześnie do Krakowa. 3 listopada 1658 Andrzej Trzebicki odbył ingres do katedry wawelskiej.
Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy[4]. Po abdykacji Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku, popierał do polskiej korony kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza[5]. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa krakowskiego[6].
Jako biskup krakowski przeprowadził wielką lustrację dóbr biskupstwa krakowskiego, odbudował zniszczenia po wojnie ze Szwecją, wspierał, zwłaszcza finansowo, Arcybractwo Miłosierdzia i założył pierwszy w Polsce szpital dla obłąkanych, tzw. "Dom pod Łabędziem" (ul. Szpitalna 13). W katedrze dopilnował dokończenia budowy Kaplicy Wazów, wyremontował wieżę zegarową i prezbiterium. Katedrze ofiarował bardzo cenną serię gobelinów, kielichy oraz wypełniając testament poprzednika, zamówił w Gdańsku nowy relikwiarz dla świętego Stanisława. Relikwie świętego złożono w nim w 1671 r. Biskup sprowadził i pochował w podziemiach kaplicy rodzinnej zmarłego po abdykacji we Francji Jana Kazimierza. Po śmierci króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego uczestniczył w przygotowaniach wyboru nowego króla. Z powodu obłożnej choroby interrexa, został wyznaczony do przeprowadzenia w jego zastępstwie elekcji. W 1674 roku był elektorem Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego[7]. Kilka dni po śmierci prymasa Kazimierza Floriana Czartoryskiego ogłosił królem Jana III Sobieskiego, chociaż był jego przeciwnikiem[8]. Precedens ten sprawił, że biskup Trzebicki rościł sobie pretensje do sprawowania kompetencji prymasowskich, w tym prawa do koronacji królewskiej. Gdy wybrano nowego arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Olszowskiego, obaj duchowni weszli w ostry konflikt, który zakończyła dopiero interwencja papieska.
Zaczął poważnie chorować pod koniec 1679, jeszcze w Boże Narodzenie odprawił Mszę świętą. Zmarł 28 grudnia 1679 w Kielcach. Po Mszy w katedrze wawelskiej został pochowany 29 stycznia 1680 w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie. Zgodnie z ostatnią wolą przekazano również klasztorowi OO Jezuitów ogromną bibliotekę biskupa (Spłonęła w ogromnym pożarze, jaki wybuchł w klasztorze 26 lipca 1719). Siostrzeniec biskupa – dziekan krakowski Kasper Cieński ufundował wujowi barokowy pomnik z czarnego marmuru dębnickiego, uzupełnionego białym w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie i nieco skromniejszy, również marmurowy, w katedrze wawelskiej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.
- ↑ Henryk Folwarski, Poczet opatów kanoników regularnych w Czerwińsku, w: Nasza Przeszłość, t. VI, 1957, s. 80.
- ↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 160.
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
- ↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 316.
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. A3.
- ↑ Suffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielkiego Xięstwá Litewskiego, zgodnie na Naiaśnieyszego Jana Trzeciego Obránego Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęćiá Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mázowieckiego, Zmudzkiego, Inflantskiego, Smolenskiego, Kijowskiego, Wołhynskiego, Podolskiego, Podláskiego, y Czerniechowskiego Dáne między Wárszawą á Wolą / Dnia Dwudziestego pierwszego Máiá / Roku 1674, [b.n.s.]
- ↑ Marek Borucki, Jak w dawnej Polsce królów obierano. Warszawa 1976, s.194.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Adam Przyboś, Michał Rożek Biskup krakowski Andrzej Trzebicki PWN Warszawa, Kraków 1989
- Andrzej Trzebicki w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
|
|
|
- Absolwenci i studenci kolegiów jezuickich w I Rzeczypospolitej
- Elektorzy Jana III Sobieskiego
- Elektorzy Michała Korybuta Wiśniowieckiego
- Elektorzy władców Polski (województwo krakowskie)
- Interreksi
- Biskupi krakowscy
- Biskupi przemyscy (Kościół rzymskokatolicki)
- Duchowni diecezji krakowskiej (I Rzeczpospolita)
- Duchowni łacińskiej diecezji przemyskiej (I Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z Kielcami (I Rzeczpospolita)
- Podkanclerzowie koronni (duchowni)
- Prepozyci płockiej kapituły katedralnej
- Senatorowie duchowni I Rzeczypospolitej
- Senatorowie na sejmie 1655
- Senatorowie na sejmie 1659
- Senatorowie na sejmie 1661
- Senatorowie na sejmie 1662
- Senatorowie na sejmie 1664/1665
- Senatorowie na sejmie 1665
- Senatorowie na sejmie 1667
- Senatorowie na sejmie 1673
- Senatorowie na sejmie 1677
- Senatorowie na sejmie elekcyjnym 1669
- Senatorowie na sejmie elekcyjnym 1674
- Senatorowie na sejmie konwokacyjnym 1668
- Senatorowie na sejmie konwokacyjnym 1674
- Senatorowie na sejmie koronacyjnym 1669
- Senatorowie na sejmie koronacyjnym 1676
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym 1654
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym 1668
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym 1670
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym (abdykacyjnym) 1668
- Senatorowie na sejmie zwyczajnym 1666 (I)
- Senatorowie na sejmie zwyczajnym 1666 (II)
- Senatorowie na sejmie zwyczajnym 1670
- Senatorowie na sejmie zwyczajnym 1672
- Kanonicy gnieźnieńscy
- Kanonicy krakowskiej kapituły katedralnej
- Opaci czerwińscy
- Pochowani w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie
- Sygnatariusze aktu abdykacji Jana II Kazimierza Wazy 1668
- Trzebiccy herbu Łabędź
- Urodzeni w 1607
- Zmarli w 1679
- Absolwenci i studenci Kolegium Jezuitów w Kaliszu