Sorkonos plamisty: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m usunięcie powiadomienia o propozycji CzyWiesza (Wikiprojekt:Czy wiesz/ekspozycje/2022-04-13) |
z Lawson&13 |
||
| Linia 53: | Linia 53: | ||
* ''Rhynchocyon cirnei reichardi'' <small>Reichenow, 1886</small>, |
* ''Rhynchocyon cirnei reichardi'' <small>Reichenow, 1886</small>, |
||
* ''Rhynchocyon cirnei shirensis'' <small>Corbert & Hanks, 1968</small>{{r|HMW}}. |
* ''Rhynchocyon cirnei shirensis'' <small>Corbert & Hanks, 1968</small>{{r|HMW}}. |
||
Badania genetyczne Lawsona ''et al.'' z 2013 potwierdziły odrębność [[sorkonos szarolicy|sorkonosa szarolicego]] od plamistego, niemniej na pewną ograniczoną [[introgresja|introgresję]] tego ostatniego z ''R. c. reichardi''. Otrzymano następujący [[kladogram]]{{r|Lawson&13}}: |
|||
{{Klad |
|||
|1.1 = ''[[Rhynchocyon cirnei]]'' |
|||
|1.2 = '''''Rhynchocyon udzungwensis''''' |
|||
}} |
|||
== Rozmieszczenie geograficzne == |
== Rozmieszczenie geograficzne == |
||
| Linia 83: | Linia 90: | ||
<ref name="Cichocki&">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 22| język = pl en}}</ref> |
<ref name="Cichocki&">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 22| język = pl en}}</ref> |
||
<ref name="iucn">{{IUCN |id = 19709 |nazwa = Rhynchocyon cirnei |autor = Hoffmann, M. 2020 |data dostępu = 2022-03-13}}</ref> |
<ref name="iucn">{{IUCN |id = 19709 |nazwa = Rhynchocyon cirnei |autor = Hoffmann, M. 2020 |data dostępu = 2022-03-13}}</ref> |
||
<ref name="Lawson&13">{{Cytuj | autor = Lawson LP, Vernesi C, Ricci S, Rovero F | tytuł = Evolutionary History of the Grey-Faced Sengi, Rhynchocyon udzungwensis, from Tanzania: A Molecular and Species Distribution Modelling Approach | url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0072506 | czasopismo = PLoS One | wolumin = 8 | numer = 8 | data = 2013 | s = e72506 | doi = 10.1371/journal.pone.0072506 | język = en}}</ref> |
|||
</references> |
</references> |
||
Wersja z 07:58, 11 sie 2022
| Rhynchocyon cirnei[1] | |||
| Peters, 1847 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sorkonos plamisty | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Sorkonos plamisty[3] (Rhynchocyon cirnei) – gatunek ssaka z rodziny ryjkonosowatych w rzędzie ryjkonosowych. Liczy 5 podgatunków. Występuje w Afryce. Żywi się stawonogami ściółki lasu bądź zarośli. Jest monogamiczny, samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode. Nie zagraża mu wyginięcie.
Genetyka
Genetyka sorkonosa plamistego nie została dobrze poznana. Nie wiadomo, ile chromosomów liczy jego kariotyp[4].
Budowa
Heritage podaje następujące wymiary zwierzęcia. Długość głowy i tułowia wynosi od 22,9 do 27,3 cm. Ogon mierzy od 19,6 do 24,9 cm. Ucho osiąga między 2,7 a 3,1 cm, a tylna stopa od 6,3 do 7,6 cm. Masa ciała zawiera się w przedziale od 320 do 450 g. Samice i samce nie różnią się wielkością[4].
Brązowa do kremowej głowa ma nieporośnięte włosiem uszy barwy płowej. Pysk jest długi i giętki. Otworów podniebiennych nie stwierdza się. W jamie ustnej znajdują się zęby, w tym niestały niewielki siekacz górny i dobrze rozwinięte górne kły, u samców dłuższe niż u samic[4]. Wzór zębowy przedstawia się następująco[4]:
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 34-36 | = | 0-1 | 1 | 4 | 2 |
| 3 | 1 | 4 | 2 | ||
.
Grzbiet sorkonosa plamistego, płowy do ciemnobrązowego, wpadający w odcienie pomarańczu, nosi po obu bokach podłużne linie, rozpoczynające się pośrodku grzbietu, a sięgające do nasady ogona. Po obu stronach występują 3 takie linie, przy czym te wyższe są lepiej wyrażone, ciągłe, te niższe zaś rozpadają się na szereg jaśniejszych i ciemniejszych plam. Po liniach tych można rozpoznać sorkonosa plamistego, aczkolwiek u niektórych podgatunków ciemniejsze ubarwienie okolicy zadu czyni linie słabo widocznymi. Jaśniejszy, białawy czy jasnożółty jest za to brzuch. Na klatce piersiowej samicy znajdują się sutki, nieobecne u samców. Para przednia uległa redukcji i nie występuje, obserwuje się natomiast parę środkową i tylną, podobnie jak u sorkonosa złotozadego. Nie występuje gruczoł piersiowy, natomiast gruczoły odbytowe (analne) rozwinięte są dobrze[4].
Ogon osiąga jakieś 0,9 długości ciała. W odcinku bliższym jest dość gruby, dystalnie coraz cieńszy. Prawie nie porastają go włosy, na końcu ma biały odcinek[4].
Kończyny przednie i tylne kończą się czterema palcami. Liczba ta wynika z zaniku kciuka i palucha. Również i piąty palec ręki rozwija się słabo, wspierany na tylko dwóch paliczkach[4].
Systematyka
Sorkonos plamisty należy do rodzaju sorkonos w podrodzinie Rhynchocyoninae w rodzinie ryjkonosowatych[4].
Gatunek opisany został przez Wilhelma Petersa w 1847. Autor podał jako miejsce typowe Quelimane w dystrykcie Bororo, w prowincji Zambezia w Mozambiku[4].
Wyróżnia się 5 podgatunków[4]:
- Rhynchocyon cirnei cirnei Peters, 1847 (podgatunek nominatywny),
- Rhynchocyon cirnei hendersoni Thomas, 1902,
- Rhynchocyon cirnei macrurus Günther, 1881,
- Rhynchocyon cirnei reichardi Reichenow, 1886,
- Rhynchocyon cirnei shirensis Corbert & Hanks, 1968[4].
Badania genetyczne Lawsona et al. z 2013 potwierdziły odrębność sorkonosa szarolicego od plamistego, niemniej na pewną ograniczoną introgresję tego ostatniego z R. c. reichardi. Otrzymano następujący kladogram[5]:
| |||||||
Rozmieszczenie geograficzne
Sorkonos plamisty występuje w Afryce[4]. Ma szeroki zasięg. IUCN wymienia tu następujące kraje: Demokratyczna Republika Konga (między rzekami Ubangi i Kongo), Malawi (wzgórza okolicy ryftu), Mozambik (na północ od Zambezi), Tanzania, Uganda (zachód kraju), Zambia. Ponadto gatunek może występować w Republice Środkowoafrykańskiej, pojedyncze doniesienie mówi o napotkaniu go między Bangui i Mbaiki na zachód od rzeki Ubangi, ale jako że byłoby to jedyne stwierdzenie zwierzęcia na zachód od rzeczonej rzeki, autorzy powątpiewają w to. Gatunek bytuje na wysokości od poziomu morza[2] (Tanzania, Mozambik[4]) do 2100 m w górach Rubehos[2] bądź 2300 m[4] w górach Udzungwa[4], oba łańcuchy w Tanzanii[2][4].
Rozmieszczenie zależy od podgatunku, obejmują one kilka niepołączonych ze sobą obszarów. Heritage podaje je następująco[4]:
- Rhynchocyon cirnei cirnei żyje na północy Mozambiku,
- Rhynchocyon cirnei hendersoni spotyka się na północy Malawi, Heritage podaje dokładniej wzgórze Nyamkhowa w okolicy Livingstonia,
- Rhynchocyon cirnei macrurus występuje w południowo-wschodniej Tanzanii,
- Rhynchocyon cirnei reichardi zamieszkuje Tanzanię, północ Malawi, północny wschód Zambii i południowy wschód Demokratycznej Republiki Konga,
- Rhynchocyon cirnei shirensis żyje na południu Malawi i w przyległym do niego regionie Mozambiku[4].
Tryb życia
Tryb życia sorkonosa plamistego nie został dobrze poznany. Wnioskuje się, że przypomina on tryb życia pokrewnych gatunków, sorkonosa złotozadego i szarolicego. Prawdopodobnie i sorkonos plamisty wiedzie samotne życie[2]. Mimo łączenia się w pary każdy osobnik z danej pary żyje oddzielnie. Aktywność przypada na dzień. W nocy zwierzę śpi w gnieździe zbudowanym ze ściółki[4].
Cykl życiowy
Rozród sorkonosa plamistego nie został dobrze poznany. Prawdopodobnie jest on monogamiczny[2], jak i inne sorkonosy, łączące się w pary na całe życie i zajmujące wspólne terytorium. Rozród przebiega prawdopodobnie przez cały rok bez wyraźnego okresu godowego. Po kopulacji samica zachodzi w ciążę, by wydać na świat 1–2 noworodki, rzadko 3[4].
Ekologia
Sorkonos plamisty zasiedla lasy i tereny porośnięte roślinnością krzewiastą. Wymienić tu można lasy górskie[2] i nizinne, ale też gąszcz porastający brzegi rzek. Zwierzę wymaga obfitej ściółki i piętra koron[4]. Siedliska prawdopodobnie pofragmentowane[2].
Pożywienie tego ssaka stanowią bezkręgowce, najczęściej stawonogi[4]. IUCN wnosi o tym z analogii do innych sorkonosów[2], ale Heritage przytacza badania żołądków osobników z Zambii. Zawierały one pozostałości chrząszczy, błonkówek, larw muchówek, jak i innych owadów[4]. Pokarm znajduje w ściółce[2].
Zagrożenia i ochrona
Całkowita liczebność gatunku spada. Odpowiadać za to może niszczenie środowiska życia zwierzęcia i fragmentacja dostępnych mu siedlisk. W górskich lasach grozi mu wycinanie drzew, podobnie jak sorkonosowi złotozademu i czarno-rudemu. Zagrożenie takie dotyczy choćby gór Rungwe. Szczególnie zagrożony z tego powodu może też być zamieszkujący nadmorskie tereny Tanzanii R. c. macrurus. Ponadto niektóre populacje są obiektem polowań. IUCN zwraca też uwagę na zagrożenie niewielkich izolowanych populacji, wymieniając tę z okolic Mbira u wyjścia Nilu z Jeziora Wiktorii[2].
Przypisy
- ↑ Rhynchocyon cirnei, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k M. 2020 Hoffmann, Rhynchocyon cirnei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-03-13] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w S. Heritage: Family Macroscelididae (Sengis). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 227. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
- ↑ Lawson LP i inni, Evolutionary History of the Grey-Faced Sengi, Rhynchocyon udzungwensis, from Tanzania: A Molecular and Species Distribution Modelling Approach, „PLoS One”, 8 (8), 2013, e72506, DOI: 10.1371/journal.pone.0072506 (ang.).