Arrudatitan: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Systematyka: ilustracja |
z opisu Colossosauria |
||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
== Systematyka == |
== Systematyka == |
||
[[Plik:Aeolosaurus-rionegrinus-JD-2020-1.png|thumb|left|''Arrudatitan'' zaliczał się do grupy [[Aeolosaurini]], początkowo umieszczono go w rodzaju [[eolozaur]]]] |
[[Plik:Aeolosaurus-rionegrinus-JD-2020-1.png|thumb|left|''Arrudatitan'' zaliczał się do grupy [[Aeolosaurini]], początkowo umieszczono go w rodzaju [[eolozaur]]]] |
||
Systematykę rodzaju komplikują zróżnicowane ujęcia historyczne. Opisano go jako kolejny gatunek [[eolozaur]]a, później przenosząc do odrębnego rodzaju. Nie budzi wątpliwości, do jakich szerszych grup należało znalezisko. Przede wszystkim więc zalicza się ono do [[zauropody|zauropodów]]{{r|Arrudatitan}}. Ta grupa olbrzymich dinozaurów obejmuje takie podgrupy jak [[Eusauropoda]] i [[Neosauropoda]], które z kolii dzielą się na dwie główne linie: [[diplodokokształtne]] i [[Macronaria]]. Ta ostatnia obejmuje grupę [[Titanosauriformes]]{{r|Wilson02}}, obejmującą ''ex definitone'' [[brachiozaur]]a i [[Tytanozaury|Titanosauria]]{{r|Wilson&Sereno98}}, a więc [[brachiozaury]], [[euhelop]] i Titanosauria, przy czym te dwa ostatnie tworzą razem [[klad]] [[Somphospondyli]]{{r|Wilson02}}. Titanosauriformes bliższe [[saltazaur]]owi niż brachiozaurowi czy euhelopowi określa się mianem [[Titanosauria]]{{r|Wilson&Sereno98}}. Grupa ta obejmuje [[Saltazaury|Saltasauridae]], [[Nemegtozaury|Nemegtosauridae]] i ''[[Malawizaur|Malawisaurus]]''{{r|Wilson02}}. Do tak rozumianych tytanozaurów zalicza się ''Arrudatitan''{{r|Arrudatitan}}. |
Systematykę rodzaju komplikują zróżnicowane ujęcia historyczne. Opisano go jako kolejny gatunek [[eolozaur]]a, później przenosząc do odrębnego rodzaju. Nie budzi wątpliwości, do jakich szerszych grup należało znalezisko. Przede wszystkim więc zalicza się ono do [[zauropody|zauropodów]]{{r|Arrudatitan}}. Ta grupa olbrzymich dinozaurów obejmuje takie podgrupy jak [[Eusauropoda]] i [[Neosauropoda]], które z kolii dzielą się na dwie główne linie: [[diplodokokształtne]] i [[Macronaria]]. Ta ostatnia obejmuje grupę [[Titanosauriformes]]{{r|Wilson02}}, obejmującą ''ex definitone'' [[brachiozaur]]a i [[Tytanozaury|Titanosauria]]{{r|Wilson&Sereno98}}, a więc [[brachiozaury]], [[euhelop]] i Titanosauria, przy czym te dwa ostatnie tworzą razem [[klad]] [[Somphospondyli]]{{r|Wilson02}}. Titanosauriformes bliższe [[saltazaur]]owi niż brachiozaurowi czy euhelopowi określa się mianem [[Titanosauria]]{{r|Wilson&Sereno98}}. Grupa ta obejmuje [[Saltazaury|Saltasauridae]], [[Nemegtozaury|Nemegtosauridae]] i ''[[Malawizaur|Malawisaurus]]''{{r|Wilson02}}. Do tak rozumianych tytanozaurów zalicza się ''Arrudatitan''. W ich obrębie tworzy się kolejne taksony{{r|Arrudatitan}}. |
||
W 2019 Gonzales-Riga ''et al.'' kreowali takson [[Colossosauria]]. Jest to [[klad]] typu ''stem'' definiowany jako najszerszy klad zawierający ''[[Mendozasaurus]] neguyelap'', ale nie ''Saltasaurus loricatus'' ani ''Epachthosaurus sciuttoi''. W momencie jego kreowania autorzy wymienili wśród objętych nimi rodzajów eolozaura{{r|Colossosauria}}. |
|||
Do grupy Titanosauria zalicza się kreowany w 2004 takson [[Aeolosaurini]]{{r|Aeolosaurini}}. Franco-Rosas i inni utworzyli go podczas opisu pewnych pozostałości ''[[Gondwanatitan]]''. Nowy klad zdefiniowali jako najwęższy zawierający ''Aeolosaurus rionegrinus'' i ''Gondwanatitan faustoi'', a jednocześnie niezawierający ''Saltasaurus loricatus'' ani ''[[opistocelikaudia|Opisthocoelicaudia skarzynskii]]''. Tak zdefiniowany klad zawierałby również ''[[Rinconsaurus]] caudamirus''{{r|Aeolosaurus maximus}}. ''Aeolosaurus colhuehuapensis'' opisany w 2007{{r|Aeolosaurus colhuehuapensis}} również się doń zaliczał{{r|Aeolosaurus maximus}}, podobnie jak i ''[[Panamericansaurus]]''{{r|Panamericansaurus}}. Niektórzy z autorów uważali znalezisko MPMA 12–0001/97 za bliżej niezdefiniowanego przedstawiciela Aeolosaurini, podczas gdy inni umieszczali je w rodzaju eolozaur. Kolejni przenieśli ''Ae. maximus'' do nowego rodzaju ''Arrudatitan''. Nazwę rodzajową utworzyli, upamiętniając profesora Antonio de Celso Arrudę Camposa, w uznaniu jego pracy jako poszukiwacza skamieniałości, popularyzatora nauki i pierwszego kuratora zbioru, do którego należał holotyp nowego rodzaju. Kreatorzy rodzaju zamieścili w swej publikacji również kladogram ukazujący pozycję rodzaju na drzewie rodowym Titanouriformes{{r|Arrudatitan}} (uproszczono): |
Do grupy Titanosauria zalicza się kreowany w 2004 takson [[Aeolosaurini]]{{r|Aeolosaurini}}. Franco-Rosas i inni utworzyli go podczas opisu pewnych pozostałości ''[[Gondwanatitan]]''. Nowy klad zdefiniowali jako najwęższy zawierający ''Aeolosaurus rionegrinus'' i ''Gondwanatitan faustoi'', a jednocześnie niezawierający ''Saltasaurus loricatus'' ani ''[[opistocelikaudia|Opisthocoelicaudia skarzynskii]]''. Tak zdefiniowany klad zawierałby również ''[[Rinconsaurus]] caudamirus''{{r|Aeolosaurus maximus}}. ''Aeolosaurus colhuehuapensis'' opisany w 2007{{r|Aeolosaurus colhuehuapensis}} również się doń zaliczał{{r|Aeolosaurus maximus}}, podobnie jak i ''[[Panamericansaurus]]''{{r|Panamericansaurus}}. Niektórzy z autorów uważali znalezisko MPMA 12–0001/97 za bliżej niezdefiniowanego przedstawiciela Aeolosaurini, podczas gdy inni umieszczali je w rodzaju eolozaur. Kolejni przenieśli ''Ae. maximus'' do nowego rodzaju ''Arrudatitan''. Nazwę rodzajową utworzyli, upamiętniając profesora Antonio de Celso Arrudę Camposa, w uznaniu jego pracy jako poszukiwacza skamieniałości, popularyzatora nauki i pierwszego kuratora zbioru, do którego należał holotyp nowego rodzaju. Kreatorzy rodzaju zamieścili w swej publikacji również kladogram ukazujący pozycję rodzaju na drzewie rodowym Titanouriformes{{r|Arrudatitan}} (uproszczono): |
||
| Linia 71: | Linia 73: | ||
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1 = ''[[Andesaurus]]'', ? ''[[Wintonotitan]]'' |
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1 = ''[[Andesaurus]]'', ? ''[[Wintonotitan]]'' |
||
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.1 = ''[[Dreadnoughtus]]'' |
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.1 = ''[[Dreadnoughtus]]'' |
||
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.2.1 = ''[[ |
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.2.1 = ''[[Epachthosaurus]]'' |
||
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.2.2.1 = ''[[Malawisaurus]]'' |
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.2.2.1 = ''[[Malawisaurus]]'' |
||
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.2.2.2.1.1 = ''[[Rapetosaurus]]'' |
|2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.1.2.2.2.1.1 = ''[[Rapetosaurus]]'' |
||
| Linia 125: | Linia 127: | ||
<ref name="Austroposeidon">{{cytuj |autor=Kamila L. N. Bandeira, Felipe Medeiros Simbras, Elaine Batista Machado, Diogenes de Almeida Campos, Gustavo R. Oliveira i Alexander W. A. Kellner |tytuł=A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil |czasopismo=PLoS ONE |wolumin=11 | numer=10 | s= e0163373 |data=2016 |doi=10.1371/journal.pone.0163373 |pmid=27706250 |pmc=5051738 |język = en}}</ref> |
<ref name="Austroposeidon">{{cytuj |autor=Kamila L. N. Bandeira, Felipe Medeiros Simbras, Elaine Batista Machado, Diogenes de Almeida Campos, Gustavo R. Oliveira i Alexander W. A. Kellner |tytuł=A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil |czasopismo=PLoS ONE |wolumin=11 | numer=10 | s= e0163373 |data=2016 |doi=10.1371/journal.pone.0163373 |pmid=27706250 |pmc=5051738 |język = en}}</ref> |
||
<ref name="Baurutitan">{{cytuj pismo|autor=Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos, Maecelo N.F. Trotta|tytuł=Description of a Titanosaurid Caudal Series from The Bauru Group, Late Cretaceous of Braizl|czasopismo=Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro,|wolumin=.63|strony=529-564|issn=0365-4508|język=en|data=2005|url=https://www.researchgate.net/profile/Marcelo_Trotta/publication/237828086_Description_of_a_titanosaurid_caudal_series_from_the_Bauru_Group_Late_Cretaceous_of_Brazil/links/0f31753926f244fd29000000/Description-of-a-titanosaurid-caudal-series-from-the-Bauru-Group-Late-Cretaceous-of-Brazil.pdf}}</ref> |
<ref name="Baurutitan">{{cytuj pismo|autor=Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos, Maecelo N.F. Trotta|tytuł=Description of a Titanosaurid Caudal Series from The Bauru Group, Late Cretaceous of Braizl|czasopismo=Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro,|wolumin=.63|strony=529-564|issn=0365-4508|język=en|data=2005|url=https://www.researchgate.net/profile/Marcelo_Trotta/publication/237828086_Description_of_a_titanosaurid_caudal_series_from_the_Bauru_Group_Late_Cretaceous_of_Brazil/links/0f31753926f244fd29000000/Description-of-a-titanosaurid-caudal-series-from-the-Bauru-Group-Late-Cretaceous-of-Brazil.pdf}}</ref> |
||
<ref name="Colossosauria">{{Cytuj | autor = González Riga BJ, Lamanna MC, Otero A, Ortiz David L, Kellner AWA, Ibiricu LM | tytuł = An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade | url = https://www.scielo.br/j/aabc/a/QwLYsVR333q8S73sXxB8wnF/?lang=en | czasopismo = Anais da Academia Brasileira de Ciências | wolumin = 91 | numer = 2 | data = 2019 | s = e20180374 | data dostępu = 2023-04-09 | doi = 10.1590/0001-3765201920180374 | pmid = 31340217 | język = en}}</ref> |
|||
<ref name="Gondwanatitan">{{Cytuj | autor = Tomida, Y., Rich, T. H. Vickers-Rich | tytuł = National Science Museum Monographs | url = http://www.museocivico.rovereto.tn.it/UploadDocs/3321_Kellner_Azevedo_1999.pdf | data = 1999 | s = 111–142 | język = en | autor r = Alexander WA Kellner, SAK de Azevedo | rozdział = A new sauropod dinosaur (Titanosauria) from the Late Cretaceous of Brazil}}</ref> |
<ref name="Gondwanatitan">{{Cytuj | autor = Tomida, Y., Rich, T. H. Vickers-Rich | tytuł = National Science Museum Monographs | url = http://www.museocivico.rovereto.tn.it/UploadDocs/3321_Kellner_Azevedo_1999.pdf | data = 1999 | s = 111–142 | język = en | autor r = Alexander WA Kellner, SAK de Azevedo | rozdział = A new sauropod dinosaur (Titanosauria) from the Late Cretaceous of Brazil}}</ref> |
||
<ref name="Kaijutitan">{{Cytuj |autor=Leonardo S. Filippi, Leonardo Salgado i Alberto C. Garrido |tytuł=A new giant basal titanosaur sauropod in the Upper Cretaceous (Coniacian) of the Neuquén Basin, Argentina |czasopismo=Cretaceous Research |wolumin=100 |s=61–81 |data=2019 |język=en |doi=10.1016/j.cretres.2019.03.008}}</ref> |
<ref name="Kaijutitan">{{Cytuj |autor=Leonardo S. Filippi, Leonardo Salgado i Alberto C. Garrido |tytuł=A new giant basal titanosaur sauropod in the Upper Cretaceous (Coniacian) of the Neuquén Basin, Argentina |czasopismo=Cretaceous Research |wolumin=100 |s=61–81 |data=2019 |język=en |doi=10.1016/j.cretres.2019.03.008}}</ref> |
||
Wersja z 12:17, 9 kwi 2023
| Arrudatitan | |||
| Silva Junior et al., 2021 | |||
.jpg) kość udowa lewa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Titanosauria | ||
| (bez rangi) | Lithostrotia | ||
| (bez rangi) | Colossosauria | ||
| (bez rangi) | Rinconsauria | ||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Arrudatitan | ||
| Gatunki | |||
| |||
Arrudatitan – rodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z kladu Titanosauria[1].
Historia
Skamieniałości zaliczane później do rodzaju Arrudatitan umieszczono najpierw w rodzaju Aeolosaurus. Rodzaj ten, kreowany przez Powella w 1987, był jednym z nielicznych niemonotypowych rodzajów wśród Titanosauria. Obejmował wpierw gatunek typowy Ae. rionegrinus, kreowany przez rzeczonego Powella w 1987 na podstawie argentyńskiego szkieletu z późnokredowej formacji Angostura Colorada, następnie zaliczono doń bez wyszczególniania gatunku pozostałości opisane przez Leonardo Salgado[1]. W 2007 Casal et al. utworzyli kolejny gatunek Aeolosaurus colhuehuapensis[2] z leżącej w środkowej Patagonii kampańsko-mastrychckiej formacji Bajo Barreal. Z upływem lat kolejne prace wskazywały szczątki zaliczane do nieokreślonego gatunku z rodzaju Aeolosaurus[1], z czym polemizowali pojedynczy autorzy, wskazując fragmentaryczność i brak cech diagnostycznych dyskutowanych skamieniałości. Martinelli et al. (2011) postulowali uznać je za nieokreślone bliżej Aeolosaurini[3]. Do rzeczonych problematycznych pozostałości należą też znalezione w brazylijskim stanie São Paulo[1], wśród skał formacji Adamantina grupy Bauru[4] szczątki skatalogowane potem jako MPMA 12–0001/97. Odkrycia dokonali w 1997 Ademir Frare i Luiz Augusto dos Santos Frare na farmie Santa Irene leżącej pomiędzy Monte Alto i Cândido Rodrigues, w miejscu o współrzędnych 21º19′44,3″ S i 48º34′54,6″ W. Kości te, obejmujące zarówno pozostałości szkieletu osiowego, jak i kończyn, zostały opisane przez Bertiniego w 1999. Jednak Santucci i Arruda-Campos postąpili wbrew sugestiom Martinellego et al., w 2011 kreując na podstawie wspomnianych kości nowy gatunek Aeolosaurus[1]. Opublikowali w Zootaxa pracę zatytułowaną A new sauropod (Macronaria, Titanosauria) from the Adamantina Formation, Bauru Group, Upper Cretaceous of Brazil and the phylogenetic relationships of Aeolosaurini. Badacze zauważyli pewne cechy wspólne z innymi szczątkami Aeolosaurus, wymieniając zakrzywione do dołu wyrostki stawowe przednie proksymalnych kręgów ogonowych oraz łuki naczyniowe o podwójnych powierzchniach stawowych na wklęsłej powierzchni tylko-grzbietowej. Co więcej, cechy te uznali za synapomorfie rodzaju Aeolosaurus. Wskazawszy cechy pozwalające w ich mniemaniu na zaliczenie szkieletu do rzeczonego rodzaju, odnaleźli też cechy odróżniające znalezisko od gatunku typowego. Nowy gatunek ochrzcili nazwą Aeolosaurus maximus. Przeprowadzili zarazem analizę filogenetyczną, wedle której gatunki Ae. rionegrinus i Ae. colhuehuapensis stanowią grupy siostrzane, a Ae. maximus i Gondwanatitan stanowią ich kolejne najbliższe grupy zewnętrzne[4]. Z czasem dochodziło jednak do kolejnych odkryć, które zmieniały ogląd. Bandeira et al. w 2016 opisali kolejnego tytanozaura z Bauru nazwanego Austroposeidon, przeprowadzając zarazem analizę filogenetyczną, która podważała bliskie pokrewieństwo Ae. maximus z pozostałymi dwoma gatunkami Aeolosaurus[5]. Podobny wynik przedstawili kreatorzy neuqueńskiego Kaijutitan z koniaku[6], a potem i kolejni autorzy. W efekcie w 2021 ukazała się praca autorstwa Juliana C.G. Silvy Juniora, Agustína G. Martinelliego, Fabiano V. Ioriego, Thiago S. Marinho, E. Martína Hechenleitnera oraz Maxa C. Langera tytułem Reassessment of Aeolosaurus maximus, a titanosaur dinosaur from the Late Cretaceous of Southeastern Brazil, w której przenieśli Ae. maximus do nowego rodzaju Arrudatitan. Nazwę rodzajową utworzyli, upamiętniając profesora Antonio de Celso Arrudę Camposa, w uznaniu jego pracy jako poszukiwacza skamieniałości, popularyzatora nauki i pierwszego kuratora zbioru, do którego należał holotyp nowego rodzaju[1].
Systematyka
Systematykę rodzaju komplikują zróżnicowane ujęcia historyczne. Opisano go jako kolejny gatunek eolozaura, później przenosząc do odrębnego rodzaju. Nie budzi wątpliwości, do jakich szerszych grup należało znalezisko. Przede wszystkim więc zalicza się ono do zauropodów[1]. Ta grupa olbrzymich dinozaurów obejmuje takie podgrupy jak Eusauropoda i Neosauropoda, które z kolii dzielą się na dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Ta ostatnia obejmuje grupę Titanosauriformes[7], obejmującą ex definitone brachiozaura i Titanosauria[8], a więc brachiozaury, euhelop i Titanosauria, przy czym te dwa ostatnie tworzą razem klad Somphospondyli[7]. Titanosauriformes bliższe saltazaurowi niż brachiozaurowi czy euhelopowi określa się mianem Titanosauria[8]. Grupa ta obejmuje Saltasauridae, Nemegtosauridae i Malawisaurus[7]. Do tak rozumianych tytanozaurów zalicza się Arrudatitan. W ich obrębie tworzy się kolejne taksony[1].
W 2019 Gonzales-Riga et al. kreowali takson Colossosauria. Jest to klad typu stem definiowany jako najszerszy klad zawierający Mendozasaurus neguyelap, ale nie Saltasaurus loricatus ani Epachthosaurus sciuttoi. W momencie jego kreowania autorzy wymienili wśród objętych nimi rodzajów eolozaura[9].
Do grupy Titanosauria zalicza się kreowany w 2004 takson Aeolosaurini[10]. Franco-Rosas i inni utworzyli go podczas opisu pewnych pozostałości Gondwanatitan. Nowy klad zdefiniowali jako najwęższy zawierający Aeolosaurus rionegrinus i Gondwanatitan faustoi, a jednocześnie niezawierający Saltasaurus loricatus ani Opisthocoelicaudia skarzynskii. Tak zdefiniowany klad zawierałby również Rinconsaurus caudamirus[4]. Aeolosaurus colhuehuapensis opisany w 2007[2] również się doń zaliczał[4], podobnie jak i Panamericansaurus[11]. Niektórzy z autorów uważali znalezisko MPMA 12–0001/97 za bliżej niezdefiniowanego przedstawiciela Aeolosaurini, podczas gdy inni umieszczali je w rodzaju eolozaur. Kolejni przenieśli Ae. maximus do nowego rodzaju Arrudatitan. Nazwę rodzajową utworzyli, upamiętniając profesora Antonio de Celso Arrudę Camposa, w uznaniu jego pracy jako poszukiwacza skamieniałości, popularyzatora nauki i pierwszego kuratora zbioru, do którego należał holotyp nowego rodzaju. Kreatorzy rodzaju zamieścili w swej publikacji również kladogram ukazujący pozycję rodzaju na drzewie rodowym Titanouriformes[1] (uproszczono):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleoekologia
Pozostałości zaliczone niegdyś do Aeolosaurus maximus znaleziono w brazylijskim stanie São Paulo, w skałach kratonicznej depresji basenu Bauru utworzonego w kredzie późnej[1], od koniaku do mastrychtu z osadów odłożonych na bazaltach z hoterywu. Faunę basenu Bauru tworzą głównie dinozaury, krokodyle i żółwie. Skały tworzą dwie grupy Caiuá i Bauru. Osady odłożyły się w w suchym środowisku[12]. Jedną z formacji geologicznych grupy Bauru jest datowana rozmaicie, niekiedy na kampan[1], na turon-santon[13] a nawet od cenomanu do mastrychtu formacja Adamantina[1], od której bierze swą nazwę inny tytanozaur Adamantisaurus, w otoczeniu którego znaleziono pozostałości ryb, płazów bezogonowych, żółwi, jaszczurek i Crocodyliformes, a także ssaków[14]. Crocodyliformes obejmują Montealtosuchus[13]. Poza zauropodami w skałach tej formacji odnaleziono pozostałości teropodów[14]. Poza Arrudatitan i Adamantisaurus zauropody tej formacji reprezentują antarktozaur[15], Gondwanatitan[16] i Baurutitan[17].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l Julian C.G. Silva Junior i inni, Reassessment of ''Aeolosaurus maximus'', a titanosaur dinosaur from the Late Cretaceous of Southeastern Brazil, „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, 2021, DOI: 10.1080/08912963.2021.1920016 (ang.).
- ↑ a b Casal G i inni, Aeolosaurus colhuehuapensis sp. nov. (Sauropoda, Titanosauria) de la Formación Bajo Barreal, Cretácico Superior de Argentina, „Revista Brasileira de Paleontologia”, 10 (1), 2007, s. 53-62 (ang.).
- ↑ Martinelli A, Riff D, Lopes R, Discussion about the occurrence of the genus Aeolosaurus Powell 1987 (Dinosauria, Titanosauria) in the Upper Cretaceous of Brazil, „Gaea, J Geosci”, 7 (1), 2011, s. 34-40, DOI: 10.4013/gaea.2011.71.03 (ang.).
- ↑ a b c d Santucci RM, Arruda-Campos AD, A new sauropod (Macronaria, Titanosauria) from the Adamantina Formation, Bauru Group, Upper Cretaceous of Brazil and the phylogenetic relationships of Aeolosaurini, „Zootaxa”, 30 (85), 2011, s. 1-33 (ang.).
- ↑ Kamila L.N. Bandeira i inni, A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil, „PLoS ONE”, 11 (10), 2016, e0163373, DOI: 10.1371/journal.pone.0163373, PMID: 27706250, PMCID: PMC5051738 (ang.).
- ↑ Leonardo S. Filippi, Leonardo Salgado i Alberto C. Garrido, A new giant basal titanosaur sauropod in the Upper Cretaceous (Coniacian) of the Neuquén Basin, Argentina, „Cretaceous Research”, 100, 2019, s. 61–81, DOI: 10.1016/j.cretres.2019.03.008 (ang.).
- ↑ a b c Jeffrey A. Wilson, Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215–275, DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x (ang.).
- ↑ a b Jeffrey A. Wilson, Paul C. Sereno, Early evolution and higher-level phylogeny of sauropod dinosaurs, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 18 (S2), 1998, s. 1–79, JSTOR: 3889325 (ang.).
- ↑ B.J. González Riga i inni, An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade, „Anais da Academia Brasileira de Ciências”, 91 (2), 2019, e20180374, DOI: 10.1590/0001-3765201920180374, PMID: 31340217 [dostęp 2023-04-09] (ang.).
- ↑ Aldirene Franco-Rosas, Nuevos materiales de titanosaurios (Sauropoda) en el Cretácico Superior de Mato Grosso, Brasil, „Revista Brasileira de Paleontologia”, 7 (3), 2004, s. 329–336, DOI: 10.4072/rbp.2004.3.04 [dostęp 2023-04-08].
- ↑ Jorge O. Calvo, Juan D. Porfiri, Panamericansaurus schroederi gen. nov. sp. nov. Un nuevo Sauropoda (Titanosauridae-Aeolosaurini) de la Provincia del Neuquén, Cretácico Superior de Patagonia, Argentina, „Brazilian Geographical Journal: Geosciences and Humanities research medium”, 1, 1, 2010, s. 100–115 (port. • ang.).
- ↑ Luiz Alberto Fernandes, Claudia Maria Magalhães Ribeiro, Evolution and palaeoenvironment of the Bauru Basin (Upper Cretaceous, Brazil), „Journal of South American Earth Sciences”, 61, Elsevier, 2015, s. 71-90, DOI: 10.1016/j.jsames.2014.11.007 [dostęp 2023-04-08] (ang.).
- ↑ a b Ismar De Souza Carvalho, Felipe Mesquita De Vasconcellos, Sandra Aparecida Simionato Tavares, Montealtosuchus arrudacamposi, a new peirosaurid crocodile (Mesoeucrocodylia) from the Late Cretaceous Adamantina Formation of Brazil, „Zootaxa”, 1607, Magnolia Press, 2007, s. 35–46, DOI: 10.5281/zenodo.178833 [dostęp 2023-04-08] (ang.).
- ↑ a b Rodrigo Miloni Santucci, Reinaldo J. Bertini, A new titanosaur from western São Paulo State, Upper Cretaceous Bauru Group, south‐east Brazil, „Palaeontology”, 1, 49, 2006, s. 59–66, DOI: 10.1111/j.1475-4983.2005.00527.x (ang.).
- ↑ Fahad Moyses Arid, L.D. Vizotto, Antarctosaurus brasiliensis, um novo sauro´podo do Creta´ceo Superior do Sul do Brasil, [w:] XXV Congresso Brasileiro de Paleontologia, Sa˜o Paulo. Sociedade Brasileira de Paleontologia, 1971, s. 297–205 (ang.).
- ↑ Alexander WA Kellner, SAK de Azevedo, A new sauropod dinosaur (Titanosauria) from the Late Cretaceous of Brazil, [w:] Tomida i inni, National Science Museum Monographs, 1999, s. 111–142 (ang.).
- ↑ Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos, Maecelo N.F. Trotta. Description of a Titanosaurid Caudal Series from The Bauru Group, Late Cretaceous of Braizl. „Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro,”. .63, s. 529-564, 2005. ISSN 0365-4508. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
