Bielanka (powiat gorlicki)
49°35′32″N 21°07′07″E/49,592222 21,118611
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
173[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
38-311[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0425113 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gorlice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
| 49°35′32″N 21°07′07″E/49,592222 21,118611[1]
| |
Bielanka (dodatkowa nazwa w j. łem. Бiлянка – trb. Bilanka) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice, 5 km na południe od drogi krajowej 28 Nowy Sącz – Gorlice.
Bielanka obejmuje powierzchnię 1014 ha[4]. Od północy graniczy z Szymbarkiem, od południowego wschodu z Leszczynami (gmina Uście Gorlickie) i od południowego zachodu z Łosiem (gmina Ropa).
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0425120 | Dylenikówka | część wsi |
| 0425136 | Kamiennik | część wsi |
| 0425142 | Miejska Góra | część wsi |
| 0425159 | Niżny Koniec | część wsi |
| 0425165 | Przymiarki | część wsi |
| 0425171 | Suchy Wierch | część wsi |
| 0425188 | Wyżny Koniec | część wsi |
| 0996991 | Zdzior | część wsi |
Historia Bielanki[edytuj | edytuj kod]
 |
Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
Bielanka sięga początkami XIV wieku, kiedy to rycerze; Paweł Gładysz i jego syn Jan Gładysz, byli właścicielami terenów gorlickich, wszak 27 października 1359 w Sączu Jan, za zasługi rycerskie; swoje i ojca od Kazimierza Wielkiego otrzymał tereny, po obu stronach rzeki Zdyni Wielkiej i Zdyni Małej, cały las po obu brzegach rzeki Ropy, aby tam lokować mógł wsie na prawie magdeburskim.
W XV w. – wieś została założona przez potomka tych rycerzy Jana Gładysza herbu Gryf na prawie wołoskim, w jego dobrach u stóp Miejskiej Góry (643 m), Bartniej Góry (630 m) oraz północno-zachodnich ramion Magury Małastowskiej (813 m).
W 1486 roku Jan Gładysz z Szymbarku nabył w tym terenie gorlickim pobliskie Bielance miejscowości, takie jak np. pozostałe części wsi Polna od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. Po jego śmierci opiekunem małoletnich dzieci – dziedziców Bielanki, był w 1504 roku bratanek Jakub Gładysz z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego, dziedzictwo gorlickie przejął syn Jana, Erazm Gładysz. W roku 1557 właścicielem wsi był Stanisław Gładysz. Gładysze mieli w tej gorlickiej gminie w Szymbarku swój dwór obronny z 1540, z którego zarządzali swoimi posiadłościami nazywanymi niekiedy „dominium Ropae” m.in. Bielanką. Dwór przetrwał do dzisiejszych czasów. Od wielu lat remontowany, ma już odtworzone sgraffito, w ostatnich latach dzięki dotacji Unii Europejskiej Dwór odrestaurowano i udostępniono zwiedzającym.
Bielanka wraz z kluczem szymbarskim była następnie w posiadaniu Szymona Gładysza – pisarza grodzkiego, który był właścicielem kilku innych miejscowości, np.: Polnej i Szymonowic. Ostatnim z rodu Gładyszów w tej miejscowości był Paweł Gładysz, syn Szymona, do którego należał Szymbark do roku 1590 i Piotr Gładysz, który zeznał w testamencie z roku 1611, że Gładyszowie na zawsze przenoszą się z ziemi bieckiej w Sandomierskie. Na miejsce Gładyszów przybyli Strońscy, później Siedleccy, Bronikowscy.
Po przemarszach konfederatów barskich pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego i po wkroczeniu wojsk zaborczych, w 1773 wybudowano cerkiew greckokatolicką Opieki Bogurodzicy.
Z końcem XVIII w nabył tę miejscowość ks. Jan Bochniewicz, prałat gnieźnieński. W 1808 przekazał on klucz szymbarski na własność swym siostrom i siostrzeńcom.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.
23 czerwca 2012 rozpoczęto budowę nowej murowanej cerkwi prawosławnej pod wezwaniem Opieki Matki Bożej i Poczajowskiej Ikony Matki Bożej (w miejscowości ma swoją siedzibę parafia prawosławna). Plac pod budowę cerkwi poświęcił biskup gorlicki Paisjusz. Obiekt oddano do użytku i poświęcono 7 września 2014 roku[7].
Etnografia[edytuj | edytuj kod]
Bielanka jest jednym z wielu skupisk łemkowskich w Beskidzie Niskim, i pierwszą miejscowością na Łemkowszczyźnie, której mieszkańcy wystąpili o zgodę na stosowanie podwójnej, polsko-łemkowskiej nazwy miejscowości[8][9]. Za przyjęciem podwójnej nazwy wsi głosowało 32, przeciw 31 osób. Nazwa Бiлянка została urzędowo wprowadzona 24 listopada 2008 roku.
Według danych powszechnego spisu ludności przeprowadzonego w 1921 roku w Bielance mieszkało 404 osoby, w tym 366 narodowości rusińskiej, 24 polskiej i 13 żydowskiej[10]. Mimo dramatycznych powojennych dziejów – przesiedleń na Ukrainę i wysiedleń na Ziemie Zachodnie w ramach akcji „Wisła” – współczesna Łemkowszczyzna żyje. Wielu Łemków powróciło, zachowało język, tradycję, kulturę.
W Bielance mieszkał Stefan Hładyk, współzałożyciel i wieloletni przewodniczący Zjednoczenia Łemków. Został pochowany na miejscowym cmentarzu[11].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12]
- cerkiew Opieki Matki Bożej – dawna greckokatolicka świątynia zbudowana prawdopodobnie w 1773, odnawiana w 1913, mocno zniszczona podczas pożaru w 1946 roku. W cerkwi odprawiane są nabożeństwa katolickie dwóch obrządków: łacińskiego i bizantyjsko-ukraińskiego;
- szkoła łemkowska, drewniana, XIX, XX;
- spichlerz, drewniany.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół greckokatolicki – parafia Opieki Przenajświętszej Bogurodzicy[13]
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – parafia Opieki Matki Bożej i Poczajowskiej Ikony Matki Bożej[14]
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
-
Cerkiew prawosławna
zbudowana w latach 2012–2014 -
Tablica z nazwą wsi
(od 2009 także po łemkowsku)
.jpg)
.jpg)
Szlaki piesze[edytuj | edytuj kod]
Schronisko PTTK na Magurze Małastowskiej – Przełęcz Zdżar (550 m n.p.m.) – Bielanka – Szymbark – Maślana Góra (753 m n.p.m.) (Szlak im. Wincentego Pola)
Gorlice – Bartnia Góra – Bielanka – Miejska Góra – Ropa – Wawrzka – Florynka – Jamnica
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 5286
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 43 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Bielanka. gmina.gorlice.pl. [dostęp 2020-11-18].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Serwis Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Poświęcenie cerkwi pw. Opieki Matki Bożej w Bielance [dostęp: 08.09.2014.]
- ↑ Wyborcza.pl [online], krakow.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Wyborcza.pl [online], krakow.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Skorowidz Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XII s. 12, GUS Warszawa 1925
- ↑ Zmarł Stefan Hładyk. powiatgorlicki.pl, 4 marca 2020. [dostęp 2020-03-05].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Bielanka [online], cerkiew.org [dostęp 2023-06-14].
- ↑ Dekanat gorlicki [online], orthodox.pl [dostęp 2023-06-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Turystyczna encyklopedia Polski, Małgorzata Krygier (red.), Bielsko-Biała: Pascal, 2007, ISBN 978-83-7304-972-7, OCLC 170018095.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bielanka 2.) B., wś, pow. gorlicki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 207.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
