Cierlik
| Emberiza cirlus[1] | |||
| Linnaeus, 1766 | |||
 Samiec | |||
.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
cierlik | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Cierlik[4] (Emberiza cirlus) – gatunek małego ptaka z rodziny trznadli (Emberizidae). Zamieszkuje Europę, głównie zachodnią i południową, Azję Mniejszą i północno-zachodnią Afrykę. Wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku Karol Linneusz w 12. edycji Systema Naturae[2][5]. Autor nadał mu nazwę Emberiza cirlus, która obowiązuje do tej pory[2][4][6], a jako miejsce typowe wskazał południową Europę[2][5].
Jest to gatunek monotypowy[7][6]. Proponowane podgatunki nigrostriata (opisany z miejscowości Ghisonaccia na Korsyce) i portucaliae (z okolic Porto w Portugalii) nie są obecnie uznawane jako zbyt mało odróżniające się od reszty populacji[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Cierliki występują od południowo-zachodniej Anglii i północno-zachodniej i centralnej Francji po Rumunię i wybrzeża zachodniej i północnej Turcji, dalej na południe po Maroko, wybrzeże Algierii i północno-zachodnią Tunezję i śródziemnomorskie wyspy: Baleary, Korsykę, Sardynię, Sycylię i Kretę. Introdukowane na Wyspę Południową (Nowa Zelandia)[7].
Po rewizji Komisji Faunistycznej Sekcji Ornitologicznej PTZool[8] większość obserwacji w Polsce została uznana za niepewne; dokonano 3 pewnych obserwacji (stan w 2015): jeden okaz pozyskano w 1883 w Kościelisku pod Tatrami, w grudniu 1981 obserwowany był samiec w Zielonej Górze, w marcu 1988 samca obserwowano w Rakowie pod Łomżą[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 15–16,5 cm, masa ciała 20–29 g[7]. Większy od wróbla. Samiec ma żółty spód ciała i zielonkawą półobrożę na piersi. Na głowie ma czarny rysunek na żółtym tle, czarną plamkę na podbródku. Wierzch głowy i kark oliwkowobrunatny. Ogon ciemny, skrajne sterówki z białymi chorągiewkami. Boki ciała w kasztanowobrązowe plamki. Jesienią ubarwienie matowieje, czarny rysunek na głowie jest ukryty pod brunatnymi zakończeniami piór. Samice i osobniki młodociane mają skromniejsze ubarwienie. Spód ciała delikatnie kreskowany. Dobrą cechą rozpoznawczą jest oliwkowobrunatny kuper.
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Zasiedla tereny trawiaste, gęsto porośnięte krzewami. Wybiera okolice ciepłe i suche, w tym winnice. Preferuje południowe stoki wzgórz, zwłaszcza porośnięte pojedynczymi drzewami.
- Głos
- Odzywa się wysokim, przeciągłym tsij, bardzo podobnie jak trznadel. Śpiewając siedzi zwykle wysoko w koronie drzewa.
- Gniazdo
- Gniazdo buduje w gęstych krzewach.
- Jaja
- Składa jaja od końca kwietnia i w maju; 2 lęgi w roku, prawdopodobnie czasem 3. W gnieździe 3–5 szarobiałych, zielonkawo lub czerwono plamkowanych i kreskowanych jaj. Samica wysiaduje 11–13 dni.
- Pisklęta
- Zwykle samica opiekuje się potomstwem. Samiec rzadko w tym pomaga.
- Pokarm
- Nasiona, latem także owady.
Status, zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje cierlika za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków, zawiera się w przedziale 4–10 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji światowej uznawany jest za wzrostowy, choć w północnej i północno-zachodniej części zasięgu jego liczebność spada[3].
W środkowej Europie występowanie cierlików w dużym stopniu pokrywa się z występowaniem winnic. W ostatnich czasach winnice nie są dobrym miejscem lęgów, gdyż są coraz intensywniej użytkowane. Ma to wpływ na spadek liczebności tego ptaka.
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Emberiza cirlus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f D. Lepage: Cirl Bunting Emberiza cirlus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-08]. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Emberiza cirlus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-3 [dostęp 2021-03-09] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Emberizidae Vigors, 1825 - trznadle - Old world buntings (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 311 (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Copete, J.L.: Cirl Bunting (Emberiza cirlus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-14)].
- ↑ Komisja Faunistyczna. Rewizja współczesnych i historycznych stwierdzeń rzadkich ptaków w Polsce. „Ornis Polonica”. 55, s. 115–134, 2014.
- ↑ Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Einhard Bezzel – Ptaki, wyd. MULTICO Oficyna wydawnicza, Warszawa 2000.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).