Ferdynand I Koburg

Ferdynand I Koburg

Książę Bułgarii
Okres	od 1887 do 1908
Poprzednik	Aleksander I Battenberg
Car Bułgarów
Okres	od 1908 do 1918
Koronacja	5 października 1908 w Sofii
Następca	Borys III
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1861 Wiedeń
Data i miejsce śmierci	10 września 1948 Coburg
Ojciec	August Koburg
Matka	Klementyna Orleańska

{{Władca infobox}} Przestarzałe pola: "tytulatura".

Ferdynand I Koburg, właśc. niem. Ferdinand Maximilian Karl Leopold Maria von Sachsen-Coburg und Gotha, bułg. Фердинанд I, pol. Ferdynand Maksymilian Karol Leopold Maria Sachsen-Coburg-Gotha (ur. 26 lutego 1861 w Wiedniu, zm. 10 września 1948 w Coburgu) – władca Bułgarii z dynastii Sachsen-Coburg-Gotha.

Był synem Augusta Koburga (1818-1881), brata króla Portugalii Ferdynanda II, oraz Klementyny Orleańskiej (1817-1907).

Książę Bułgarii

7 lipca 1887 bułgarski parlament ogłosił 26-letniego wówczas Ferdynanda nowym księciem panującym. Książę mógł poszczycić się rozległą wiedzą, obejmującą wiele dziedzin, takich jak zoologia, botanika czy muzyka. Był nie tylko zapalonym melomanem, ale i świetnym muzykiem. Potrafił pięknie malować i rysować. Zgromadził też imponujące zbiory filatelistyczne.

Wspierany przez tak dobrego mentora, jakim była jego matka, ten inteligentny, wykształcony esteta postanowił w pełni poświęcić się swej nowej funkcji, ucząc się bułgarskiego, języka nieco już zapomnianego od czasów tureckiej okupacji i dominacji języka greckiego. Zyskał tym szybko serca Bułgarów. Młodego władcę łączyły więzy pokrewieństwa z największymi rodami arystokratycznymi Anglii, Belgii, Hiszpanii, Portugalii i Francji.

Ferdynand pozostawił władzę w rękach przewodniczącego parlamentu, Stefana Stambołowa. Stambołow był politykiem kompetentnym, lecz nieprzejednanym, jednakże jego surowość łagodziła dobroć i życzliwość księżnej Klementyny, co wzmocniło jeszcze w Bułgarii popularność monarchii.

Książę był bardzo pracowity, wstawał o świcie i kładł się spać bardzo późno, nie zwracając uwagi na zmęczenie współpracowników. Obdarzony licznymi zaletami, miał jednak bardzo złożoną osobowość. Tworzył wokół siebie dziwny świat, w którym najistotniejszą rolę odgrywała wiara w przesądy i astrologia. W czasie każdej burzy przerywał swe zajęcia i ubrany w jedwabie – mające chronić przed piorunami – oddawał się kontemplacji nieba. Miał niemal mistyczne uwielbienie dla klejnotów, którymi lubił wypełniać sobie kieszenie. Nie ufał ludziom, którymi zresztą gardził. Swemu najbliższemu otoczeniu narzucał niezwykle ścisłą etykietę i żelazną dyscyplinę.

W kwietniu 1893 Ferdynand poślubił Marię Luizę Burbon-Parmeńską. Z tego związku urodziło się czworo dzieci:

• Borys III (1894–1943)
• Cyryl (1895–1945)
• Eudoksja (1898–1985)
• Nadeżda (1899–1958) – wyszła za księcia Albrechta Wirtemberskiego.

Do rozwiązania pozostała delikatna kwestia wyboru religii dla dzieci. W rzeczy samej, chrzest w obrządku prawosławnym byłby pożądany z politycznego punktu widzenia, gdyż silniej związałby nową dynastię z bułgarskim narodem, ale Ferdynand, katolik z urodzenia, ciągle się wahał, a jego żona, żarliwa katoliczka, stanowczo się sprzeciwiała. Racja stanu w końcu zwyciężyła i w lutym 1895 książę-następca tronu stał się członkiem Kościoła Prawosławnego, mając za ojca chrzestnego rosyjskiego cara Mikołaja II, co pociągnęło za sobą ekskomunikę Ferdynanda przez papieża Leona XIII.

Żona Ferdynanda zmarła przy porodzie córki Nadeżdy 30 stycznia 1899.

Ferdynand, przebiegły i makiaweliczny polityk, bywał nazywany „lisem Bałkanów”. Jako pierwszy przekonał się o tym Stambołow, którego autorytaryzm i ultraradykalny nacjonalizm zagrażały bezpieczeństwu kraju. Wspierany przez Rosję, książę usunął Stambołowa (który rok później zginął wskutek zamachu dokonanego na zlecenie agentów dworu) i na jego miejsce powołał znanego z prorosyjskich sympatii Cankowa, który w zamian uznawał Ferdynanda za władcę Bułgarii.

Książę niezbyt interesował się polityką wewnętrzną, wolał poświęcać się dyplomacji, bardziej odpowiadającej jego temperamentowi. Starał się wygrywać wzajemne animozje między Austro-Węgrami, Rosją i Turcją, w której skład wchodziła wtedy nadal Bułgaria.

W 1908 książę ożenił się powtórnie z ewangeliczką Eleonorą Reuss-Köstritz, 48-letnią Niemką. Warunkiem wyboru Eleonory było to, by nie wymagała od niego wypełniania obowiązków małżeńskich – biseksualne skłonności Ferdynanda były powszechnie znane. Małżeństwo to było na pozór udane, choć Eleonora bardzo cierpiała z powodu braku potomstwa. Poświęciła się bez reszty pracy charytatywnej, co zjednało jej sympatię Bułgarów. Została pochowana w Sofii.

Car Bułgarii

W tym samym roku 1908 Ferdynand został królem niezawisłego królestwa Bułgarii, uwalniając się od tureckiej kurateli dzięki wpłaceniu kontrybucji. 5 października ogłosił się carem Bułgarów. Był to tytuł, jakim w średniowieczu obdarzano jego poprzedników, ale otoczenie ograniczało się do nazywania go królem. Odbył triumfalny wjazd do Sofii, a następnie udał się uroczyście do Tyrnowa, gdzie znajdują się ruiny pałacu władców średniowiecznej Bułgarii.

Ferdynand bardzo szybko zdał sobie sprawę z tego, że musi na nowo zyskać sympatię dawnego sojusznika – Rosji, która mogłaby mu zgotować podobny los, jakiego doświadczył panujący przed nim Aleksander Battenberg. Na szczęście dla Ferdynanda w 1909 umarł stryj Mikołaja II, wielki książę Włodzimierz Romanow. Car Bułgarów tak dobrze odegrał nieukojony ból, że obdarzony miękkim sercem car Rosji zapomniał o przeszłej zdradzie.

Car Bułgarii

Po tej kolejnej politycznej wolcie Ferdynanda Rosja odzyskała dominującą rolę na Bałkanach. Rosyjski minister spraw zagranicznych Siergiej Sazonow robił sobie nadzieje na stworzenie koalicji bałkańskiej początkowo przeciwko Turcji, a następnie – gdy nadejdzie sprzyjający moment – przeciw Austrii.

W 1912 wojska bułgarskie, serbskie, greckie i czarnogórskie zaatakowały Turcję. Pierwsza wojna bałkańska przyniosła wielki sukces armii bułgarskiej, która podeszła pod Stambuł i zmusiła Turków do zawarcia pokoju w 1913. Przysporzyło to w Europie wielkiej popularności Ferdynandowi, ale po zwycięstwie zaczął się czas niezgody między sojusznikami: każdy chciał uzyskać jak największą część terytorium zdobytego po klęsce Imperium Osmańskiego. Ferdynand postanowił działać jako pierwszy, nie zważając na rosyjskie ostrzeżenia. Pod koniec czerwca 1913 jego armia zaatakowała Grecję i Serbię. Bułgarska operacja nie dała spodziewanych rezultatów: Grecy i Serbowie kontratakowali z wielką siłą, wspierani przez Turków i Rumunów. Już w lipcu Bułgaria musiała skapitulować, a w konsekwencji zrzec się części północnych terytoriów na rzecz Rumunii.

Ferdynand zachował koronę, gdyż udało mu się zrzucić odpowiedzialność za klęskę na bułgarski sztab generalny i zdradę Rumunii. W rok później dołączył do państw Trójprzymierza, dążąc przede wszystkim do odwetu na tych, którzy pokonali go w 1913 roku, ale też mając zamysł restauracji cesarstwa bizantyńskiego.

I wojna światowa

Ta kolejna radykalna zmiana frontu wywołała skandal w zachodniej Europie, gdyż dwa lata wcześniej ententa zaopatrzyła Bułgarię w broń. Otrzymawszy przydomek „oszust”, Ferdynand zyskał na Bałkanach wielu wrogów, udało mu się jednak pokonać dwóch zwycięzców z 1913 roku, Serbię i Rumunię, choć zwycięstwo to zawdzięczał przede wszystkim skuteczności armii austriacko-niemieckiej. Jednakże gdy w 1918 roku wojska francuskie i serbskie odniosły miażdżące zwycięstwo nad armią bułgarską, Ferdynand musiał wycofać się i abdykować na rzecz syna Borysa. Miało to miejsce 3 października 1918 roku.

Mający dopiero 57 lat, król udał się na długoletnie wygnanie. Początkowo spędził je w pałacu w Świętym Antonim koło Bańskiej Szczawnicy (dzisiejsza Słowacja), gdzie można oglądać pamiątki po nim. Następnie osiadł w małym bawarskim miasteczku Coburg, swojej rodowej siedzibie. Mieszkając tam, jako wielbiciel Wagnera, zwłaszcza opery Pierścień Nibelungów, był stałym gościem festiwali w Bayreuth. W 1948 roku zmarł w Coburgu na atak serca.