Jerzy Jarnuszkiewicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy Jarnuszkiewicz
Imię i nazwisko

Jerzy Mieczysław Jarnuszkiewicz

Data i miejsce urodzenia

27 lutego 1919
Kalisz

Data i miejsce śmierci

14 lipca 2005
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

rzeźba
medalierstwo

Ważne dzieła
Odznaczenia
Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Forma powstała podczas II Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, 1967 r.
Grób Jarnuszkiewicza na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Jerzy Mieczysław Jarnuszkiewicz h. Lubicz (ur. 27 lutego 1919 w Kaliszu, zm. 14 lipca 2005 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, autor m.in. pomnika Małego Powstańca w Warszawie (1983).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Studiował w Krakowie w latach 1936–1938 w Instytucie Sztuk Plastycznych pod kierunkiem prof. Franciszka Kalfasa i prof. Karola Homolacsa. W roku 1939 uzyskał dyplom w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie.

Podczas wojny należał do konspiracyjnego Koła Miłośników Grafiki i Ekslibrisu wraz z m.in. Stefanem Mrożewskim i Anielą Cukier[1]. W latach 1947–1950 studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie u Tadeusza Breyera i Franciszka Strynkiewicza. Od 1950 do lat 80. (przez 35 lat) prowadził w warszawskiej ASP pracownię rzeźby. Profesor m.in.: Grzegorza Kowalskiego, Henryka Morela, Marka Kijewskiego, Krzysztofa M. Bednarskiego, Barbary Falender.

Jeszcze jako student zaprojektował rzeźbę „Dziecko – bohater”, która została wykorzystana w 1983 jako model pomnika Małego Powstańca. Pomnik odsłonięto uroczyście 1 października 1983 w trakcie obchodów 15-lecia nadania Chorągwi Warszawskiej ZHP imienia Bohaterów Warszawy. Figurę chłopca w za dużym hełmie, z przewieszonym przez ramię pistoletem maszynowym i w wielkich saperkach, ustawiono przy zewnętrznym murze obronnym na Podwalu. Autor zadedykował go warszawskim harcerzom.

 Osobny artykuł: Pomnik Małego Powstańca w Warszawie.

Jego autorstwa jest również pochodząca z 1947 płaskorzeźba Plon znajdująca się na Saskiej Kępie w Warszawie[2]. W roku 1949 wykonał dwie gipsowe płaskorzeźby (Razem w boju, Razem w odbudowie), zdobiące socrealistyczny tunel schodów ruchomych przy warszawskiej Trasie W-Z. Jest także autorem rzeźb chłopców na fontannie na rynku Mariensztackim[3] oraz płaskorzeźby Przedszkolaki na elewacji przedszkola na Mariensztacie[4].

19 stycznia 1955 roku na wniosek Ministra Kultury i Sztuki została odznaczona Medalem 10-lecia Polski Ludowej[5].

W latach 60. tworzył geometryczne ażurowe rzeźby z metalu o ogromnych rozmiarach, ustawiane w przestrzeni miejskiej. Były to rzeźby z zespawanych odpadków: haków, ostrzy, bagnetów, łańcuchów, części urządzeń, kompozycji abstrakcyjnych, m.in. „Okien”, „Rytmów”, „Żagli”. Nieliczne ocalały dłużej w kolekcji metalowych rzeźb ulicznych na warszawskiej Woli. W 1965 Jarnuszkiewicz uczestniczył w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, gdzie przy współpracy z M. Cierniewskim, E. Koprykiem, E. Nowaczykiem, M. Sieradzkim stworzył rzeźbę zwaną „Kompozycją drogowskazową” lub „Witaczem”. Znajduje się przy ul. Rycerskiej w Elblągu. Ma wysokość 8 metrów. Forma została wyremontowana w 2006 roku. W 1967 w czasie II Biennale Form Przestrzennych w Elblągu stworzył kolejną rzeźbę, która stoi przy budynku Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej[6].

Był także twórcą tradycyjnych rzeźb. W 1960 w Kaliszu stanął pomnik Adama Asnyka jego autorstwa. Natomiast 30 maja 1983 odsłonięto w Lublinie na dziedzińcu KUL rzeźbę pomnikową Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego. Jarnuszkiewicz jest także współautorem Międzynarodowego Pomnika Męczeństwa w Oświęcimiu-Brzezince, rzeźb w Elblągu, Ravnem (Słowenia). Zajmował się również medalierstwem i grafiką artystyczną.

Ważną, choć mniej znaną dziedziną twórczości pozostawało przez wszystkie lata medalierstwo. Był twórcą takich cykli medali jak „Ecce Homo”, „Poczet królów i orłów polskich”, „Wielcy Polacy”. Medal jego autorstwa uczcił pierwszą pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski[7].

Był projektantem wielu monet okolicznościowych i kolekcjonerskich, w tym między innymi[8]:

pierwszej kolekcjonerskiej pięćdziesięciozłotówki z 1972 r., wybitej ponownie w 1974 r., z wizerunkiem Fryderyka Chopina[9]. W katalogach monet próbnych jego nazwisko jako projektanta występuje przy 34 numizmatach[7]. Jego projekty sygnowane były zazwyczaj monogramem „JJ.”[8][9][7].

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 85-5-15)[10].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Pomnik Małego Powstańca (1946–1983)
    Pomnik Małego Powstańca (1946–1983)
  • Płaskorzeźba „Plon” przy ulicy Katowickiej na Saskiej Kępie (1947)
    Płaskorzeźba „Plon” przy ulicy Katowickiej na Saskiej Kępie (1947)
  • Grobowiec Andrzeja Kijowskiego (1985)
    Grobowiec Andrzeja Kijowskiego (1985)
  • Pomnik Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego na dziedzińcu KU
    Pomnik Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego na dziedzińcu KU

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Irena Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1997, s. 193, ISBN 83-7100-011-1, OCLC 42598537.
  2. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 94–96. ISBN 83-915407-0-7.
  3. ↑ Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 64. ISBN 83-03-00447-6.
  4. ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 455. ISBN 978-83-280-3725-0.
  5. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  6. ↑ Centrum Sztuki Galeria EL, Otwarta Galeria. Formy przestrzenne w Elblągu. Przewodnik, 2015, s. 72-73 i 168-169, ISBN 978-83-92721-7-3.
  7. ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Polskie monety próbne 1949–1990 (Polska Rzeczpospolita Ludowa), wyd. I, Szczecin: Nefryt, 2018, s. 29, ISBN 978-83-87355-88-3.
  8. ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 201–204, ISBN 83-87355-37-2.
  9. ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 208, ISBN 83-87355-37-2.
  10. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW JARNUSZKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Jarnuszkiewicz&oldid=73222312”