Przejdź do zawartości

Nikołaj Repnin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nikołaj Wasiljewicz Repnin
Николай Васильевич Репнин
Ilustracja
Herb
Rodzina

Repninowie

Data i miejsce urodzenia

22 marca 1734
Sankt Petersburg

Data i miejsce śmierci

24 maja 1801
Ryga

Ojciec

Wasilij Nikitycz Repnin

Żona

Natalia z Kurakinów

Dzieci

Iwan Nikołajewicz Repnin
Praskowja z Repninów Galicyna
Aleksandra z Repninów Wołkońska
Daria z Repninów von Kalenberg

Odznaczenia
Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego I klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów) Order Orła Czarnego (Prusy)

Nikołaj Wasiljewicz Repnin (Riepnin), ros. Николай Васильевич Репнин (ur. 11 marca?/22 marca 1734 w Petersburgu, zm. 12 maja?/24 maja 1801 w Rydze) – książę rosyjski, generał-feldmarszałek i dyplomata z rodziny Repninów, generał en chef wojsk rosyjskich na Litwie w czasie powstania kościuszkowskiego 1794 roku, kierownik całej akcji przeciwko powstaniu od 3 maja 1794 roku[1].

Wnuk feldmarszałka Anikity Repnina, syn Wasilija Repnina, wojskowego, opiekuna cara Piotra III. Od 1762 r. poseł w Prusach, w latach 1764–1768 rosyjski poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny w Warszawie i w tym czasie sprawujący faktyczną władzę nad Rzecząpospolitą jako bezpośredni wykonawca woli Katarzyny II.

Okres do 1764

[edytuj | edytuj kod]

Wziął udział w wojnie siedmioletniej. W 1762 został mianowany generał-lejtnantem wojsk rosyjskich. W tym roku jako poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny rozpoczął rokowania z królem Prus Fryderykiem II. Karierę w dyplomacji zrobił dlatego, że był mężem siostrzenicy ministra rosyjskiego Nikity Panina.

Do Polski wysłano go w listopadzie 1763 roku, ponieważ dotychczasowy tamtejszy poseł rosyjski Herman Karl von Keyserling był już stary i schorowany i nie mógł już wykonywać wielu obowiązków. Jako ambasador w Polsce był przeciwnikiem reform podejmowanych przez obóz królewski, występował przed magnatami i szlachtą jako obrońca wolności. Zyskał przez to wsparcie szlachty w działaniach mających na celu utrudnianie i blokowanie reform podejmowanych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego i stronnictwo Czartoryskich. Na sejmie 1766 uniemożliwił ograniczenie liberum veto i przyczynił się do rozwiązania, trwającej od 1764, konfederacji generalnej.

Repnin otrzymał od Katarzyny II specjalne zadanie: miał skłonić posłów, przy pomocy groźby lub obietnicy urzędów bądź jurgieltu (stałej pensji od dworu rosyjskiego), by uchwalili traktat gwarancyjny z Rosją. Ten traktat oznaczał praktycznie koniec suwerenności Rzeczypospolitej. Pod pozorem obrony dysydentów wprowadził do Polski wojska rosyjskie w liczbie 40 000.

1764–1769

[edytuj | edytuj kod]

Inicjator konfederacji innowierczych słuckiej i toruńskiej, później katolickiej konfederacji radomskiej (1767). W obliczu oporu części szlachty, Repnin ułożył nowy plan. Traktat gwarancyjny przegłosuje nie cały Sejm, lecz jego delegaci. Wybrał zdrajców, którzy za rosyjskie pieniądze i za urzędy przyjęli traktat. Posłów i senatorów, którzy najgoręcej protestowali, dotkliwie karano. Wojska rosyjskie plądrowały ich majątki lub je bezprawnie rekwirowały. Na tzw. Sejmie Repninowskim 1767–1768 sterroryzowanym uprowadzeniem przez rosyjskiego posła z Polski przywódców konfederacji radomskiej: biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna Rzewuskiego (przebywali w Kałudze przez 5 lat) – doprowadził do przegłosowania traktatu (pod pozorem równouprawnienia dysydentów).

1769–1801

[edytuj | edytuj kod]

Zdymisjonowany reskryptem Katarzyny II z 10 kwietnia 1769 roku, w związku z zawiązaniem konfederacji barskiej (1768–1772), przekreślającej jego plan bezkrwawego opanowania Polski przez Rosję. Opuścił Rzeczpospolitą w czerwcu 1769 roku[2].

Uczestnik wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1768–1774 i 1787–1791. Brał udział w bitwie nad Kagułem w 1770. Został odznaczony orderem św. Jerzego II klasy (№ 2). W 1791 dowodził armią rosyjską w bitwie przy Maczyne. Został odznaczony orderem św. Jerzego I klasy (№ 9). W okresie 1775–1776 ambasador w Turcji. W 1793 generał-gubernator w Rydze.

Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej w 1794 był naczelnym dowódcą wojsk rosyjskich walczących z powstańcami, faktycznie dowodził jedynie rosyjską armią na Litwie. W latach 1795–1797 był generał-gubernatorem ziem litewskich wcielonych w wyniku III rozbioru do Rosji. Był autorem tekstu aktu abdykacji podpisanego 25 listopada 1795 w Grodnie przez Stanisława Augusta Poniatowskiego[3]. Został odznaczony Orderem Orła Białego.

Romans z Izabelą Czartoryską

[edytuj | edytuj kod]

Armand Louis de Gontaut, książę de Lauzun, przyznawał się w swych Pamiętnikach do romansu z Izabelą Czartoryską. Francuz wspomina o rosyjskim ambasadorze Repninie jako o pokonanym rywalu o jej względy. Czartoryscy chcieli przeszkodzić wydaniu pamiętników w 1822 roku i potem w 1858.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Stanisław Herbst, Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku, Warszawa 1983, s. 173
  2. Aleksander Kraushar, Książę Repnin i Polska, t. II, Warszawa 1900, s. 313.
  3. Maria Żywirska Ostatnie lata życia króla Stanisława Augusta, Warszawa 1978, s. 128.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Duc de Lauzun, Pamiętniki, PIW, Warszawa 1976.
  • Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 15721795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 498.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]