Octotemnus mandibularis
| Octotemnus mandibularis | |||
| (Gyllenhal, 1813) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Octotemnus mandibularis | ||
| Synonimy | |||
| |||
Octotemnus mandibularis – gatunek chrząszcza z rodziny czerwikowatych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1813 roku przez Leonarda Gyllenhala pod nazwą Cis mandibularis[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o wydłużonym, prawie równoległobocznym ciele długości od 1,9 do 2,4 mm, z wierzchu połyskującym i porośniętym delikatnymi, odstającymi szczecinkami, najlepiej widocznymi na opadających częściach pokryw. Ubarwienie ma brązowe do czarnobrązowego z jednolicie żółtymi czułkami oraz żółtawymi żuwaczkami i odnóżami[2]. Czułki zbudowane z ośmiu członów, z których trzy ostatnie formują buławkę[2][3]. U samca żuwaczki są zmodyfikowane, silnie wystające, niesymetryczne – lewa zopatrzona jest w mocny róg na grzbietowej stronie, dobrze widoczny patrząc od boku. Powierzchnia przedplecza jest płytko mikrorzeźbiona, pokryw zaś stosunkowo grubo punktowana[2]. Przedpiersie jest wąskie i pozbawione wyrostka międzybiodrowego[2][3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad saproksyliczny. Przechodzi rozwój w owocnikach hub, głównie z rodzajów wrośniak i szaroporka[2][4], rosnących na drzewach liściastych, szczególnie bukach, dębach, brzozach, wierzbach i wiązach. Ponadto bytuje w murszejącym drewnie, dziuplach, próchnowiskach i przegrzybiałych, omszałych pniach[4].
Gatunek palearktyczny, znany z Hiszpanii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny oraz europejskiej i syberyjskiej części Rosji[5].
W Polsce stwierdzono go na kilku stanowiskach w XIX wieku i na początku wieku XX[4][6]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek przypuszczalnie wymarły (EX?)[7]. Podobnie na „Czerwonej liście chrząszczy województwa śląskiego” ma status prawdopodobnie regionalnie wymarłego (RE?)[8]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został jako gatunek krytycznie zagrożony wymarciem (CR)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ L. Gyllenhal: Insecta Suecica descripta. Classis I. Coleoptera sive Eleutherata. Volume 1 Pars III. Leverentz: Scaris, 1813, s. 717.
- ↑ a b c d e Von Arved Lompe: Gattung: Octotemnus Mell.. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-28].
- ↑ a b Von Arved Lompe: Familie Ciidae (Cisidae). [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-29].
- ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. Warszawa: 1987.
- ↑ J. Jelínek: Ciidae. W: Catalogue of Palaearctic Coleoptera Volume 5. Tenebrionoidea. I. Löbl, A. Smetama (red.). Wyd. Apollo Books. Stenstrup: 2008, s. 55–62.
- ↑ Roman Królik: gatunek: Octotemnus mandibularis (L. Gyllenhal, 1813). [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-02-29].
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88–110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37–70, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.