Opiętek czarny
| Agrilus ater | |||
| (Linnaeus, 1767) | |||
 Imago, widok z góry | |||
 Imago, widok z boku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
opiętek czarny | ||
| Synonimy | |||
| |||
Opiętek czarny[1] (Agrilus ater) – gatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych i podrodziny Agrilinae. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję. Larwy przechodzą rozwój w martwych lub obumierających pniakach, pniach i grubszych gałęziach topól i wierzb.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1767 roku przez Karola Linneusza pod nazwą Buprestis ater[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o mocno wydłużonym ciele długości od 6,5 do 11 mm, ubarwiony czarno, z wierzchu z oliwkowozielonym, brązowozielonym, spiżowym lub brązowoczarnym połyskiem[3][1]. Głowa zaopatrzona jest w duże oczy niemal stykające się z przednią krawędzią przedplecza. Przedplecze ma podwójną krawędź boczną i zaopatrzone jest w parę przepasek z białawego owłosienia przy brzegach bocznych. Pokrywy mają trzy pary plamek z gęstego, białego owłosienia. Pierwsza zlokalizowana przy nasadzie pokryw, wewnętrznie od guzów barkowych, druga tuż przed środkiem długości pokryw, a trzecia w pobliżu szwu w tylnej ich połowie. Tylne końce pokryw mają osobno zaostrzone, ale nierozbieżne wierzchołki, każdy zaopatrzony, oprócz ząbkowania, w jeden prosty, ku tyłowi skierowany kolec[3]. Odwłok jest granatowy[1]. Na spodzie ciała plamki z gęstych, białych włosków umieszczone są na zewnętrznych stronach bioder tylnych odnóży, sternitach od drugiego do piątego oraz pleurytach pierwszych, trzecich, czwartych i piątych. Pygidium ma tył wyciągnięty w długi wyrostek[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla m.in. nasłonecznione pobrzeża lasów, doliny rzeczne i nasadzenia przydrożne[1]. Jest saproksyliczny. Ksylofagiczne larwy przechodzą rozwój w martwych lub obumierających, ale nie pozbawionych kory pniakach, pniach i grubszych gałęziach topól i wierzb. Stwierdzono ich żerowanie na topoli osice, topoli czarnej i wierzbie białej[4][1]. Ich rozwój trwa od roku na południu zasięgu do trzech lat na północy[4]. Osobniki dorosłe obserwuje się od czerwca do lipca[4][1]. Bytują głównie w koronach drzew żywicielskich, gdzie prowadzą żer uzupełniający na liściach (foliofagia)[1]. Rzadko spotyka się je niżej, gdzie przysiadają na pniach, pniakach i kłodach drzew żywicielskich[4].
Gatunek palearktyczny, w Europie znany z Andory, Francji, Niemiec, Austrii, Włoch, Finlandii, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Turcji i Rosji[5]. Poza Europą podawany jest z anatolijskiej części Turcji[4], Kazachstanu, syberyjskiej części Rosji oraz Korei Południowej[6].
Na „Liście zagrożonych roślin i zwierząt Finlandii” umieszczony został jako gatunek zagrożony[7], a na „Czerwonej liście bogatkowatych Saksonii-Anhalt” jako gatunek wymarły[8]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek narażony na wymarcie (VU)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Agrilus ater – Opiętek czarny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-08-24].
- ↑ C. von Linnaeus: Systema naturae sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, et species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima tertia, ad editionem duodecimam reformatam. Holmiae: Laurentii Salvii, 1767.
- ↑ a b c Karl Wilhelm Harde: Familie Buprestidae (Prachtkäfer). W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 6: Diversicornia. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1979, s. 204-220.
- ↑ a b c d e B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Część XXIII, zeszyt 10. Chrząszcze – Coleoptera. Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea.. Warszawa: 1985.
- ↑ Agrilus ater (Linnaeus, 1767). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-08-24].
- ↑ Agrilus ater (Linnaeus, 1767). [w:] Global Biodiversity Information Facility [on-line]. [dostęp 2023-08-24].
- ↑ P. Rassi, R. Väisänen: Threatened animals and plants in Finland. English summary of the report of the Committee for the Conservation of Threatened Animals and Plants in Finland. Helsinki: 1987. ISBN 951-46-7961-X.
- ↑ H.-J. Schwier, V. Neumann, W. Bäse , W. Gruschwitz, M. Huth, H. Kühnel, T. Müller, A. Rössler. Rote Liste der Prachtkäfer (Coleoptera: Buprestidae) des Landes Sachsen-Anhalt. „Berichte des Landesamtes für Umweltschutz Sachsen-Anhalt”. 39, s. 294-298, 2004.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.