Rezystor

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Opornik)
Rezystor
Opornik
Ilustracja
rezystor 0,5 wata
Typ

bierny

Zasada działania

opór elektryczny

Układ wyprowadzeń

dwa wyprowadzenia (dwójnik)

Symbol
Symbol
Dwa zamiennie stosowane symbole rezystorów

Rezystor, opornik elektryczny[1] (z łac. resistere „stawiać opór”) – element bierny obwodu elektrycznego, wykorzystywany jest do ograniczenia prądu w nim płynącego. Jest elementem liniowym: występujący na nim spadek napięcia jest wprost proporcjonalny do prądu płynącego przez opornik. Przy przepływie prądu zamienia energię elektryczną w ciepło. Idealny opornik posiada tylko jedną wielkość, która go charakteryzuje – rezystancję. W praktyce występuje jeszcze pojemność wewnętrzna oraz wewnętrzna indukcyjność, co, np. w technice wysokich częstotliwości (RTV), ma duże znaczenie (jest to tzw. pojemność oraz indukcyjność pasożytnicza). W technologii bardzo wysokich częstotliwości – kilkuset megaherców (MHz) i powyżej – właściwości pasożytnicze typowego rezystora muszą być traktowane jako wartości rozproszone, tzn. rozłożone wzdłuż jego fizycznych wymiarów (zobacz: schemat zastępczy).

Wzory na rezystancję zastępczą[edytuj | edytuj kod]

Połączenie szeregowe[edytuj | edytuj kod]

W połączeniu szeregowym rezystancja zastępcza jest sumą poszczególnych wartości:

Połączenie równoległe[edytuj | edytuj kod]

W połączeniu równoległym odwrotność rezystancji zastępczej (tj. konduktancja zastępcza) jest sumą odwrotności poszczególnych wartości:

tj. sumą poszczególnych konduktancji:

Dla dwóch rezystorów wzór na rezystancję zastępczą upraszcza się do postaci:

Przykładowe rezystory
Symbol rezystora (Europa)
Symbol używany w USA

Parametry[edytuj | edytuj kod]

Podstawowe parametry opisujące rezystor to:

  • rezystancja nominalna – rezystancja podawana przez producenta na obudowie opornika, wyrażona w omach i przyjmująca wartości określane według szeregów wartości; rezystancja rzeczywista różni się od rezystancji nominalnej, jednak zawsze mieści się w podanej klasie tolerancji. Często używanym parametrem jest konduktancja wyrażana w simensach
  • tolerancja – inaczej klasa dokładności; podawana w procentach możliwa odchyłka rzeczywistej wartości opornika od jego wartości nominalnej
  • moc znamionowa – moc jaką opornik może przez dłuższy czas wydzielać w postaci ciepła bez wpływu na jego parametry; przekroczenie tej wartości może prowadzić do zmian innych parametrów rezystora (np. rezystancji) lub jego uszkodzenia,
  • napięcie graniczne – maksymalne napięcie jakie można przyłożyć do opornika bez obawy o jego zniszczenie,
  • temperaturowy współczynnik rezystancji – współczynnik określający zmiany rezystancji pod wpływem zmian temperatury opornika.

Oznaczenia rezystorów[edytuj | edytuj kod]

Oznaczenie opornika, tutaj:
5600 10% Ω = 5,6 kΩ 10%
Oporniki w szeregu E12
Znaczek pocztowy wyemitowany przez Deutsche Bundespost
Kolor Wartość Mnożnik Tolerancja
± %
Współczynnik temp.
± ppm/K
1 pasek 2 pasek 3 pasek 4 pasek ostatni pasek
brak 20
srebrny 10−2 (0,01 Ω) 10
złoty 10−1 (0,1 Ω) 5
czarny 0 100 (1 Ω) 250
brązowy 1 1 101 (10 Ω) 1 100
czerwony 2 2 10² (100 Ω) 2 50
pomarańczowy 3 3 10³ (1 kΩ) 15
żółty 4 4 104 (10 kΩ) 25
zielony 5 5 105 (100 kΩ) 0,5 20
niebieski 6 6 106 (1 MΩ) 0,25 10
fioletowy 7 7 107 (10 MΩ) 0,1 5
szary 8 8 108 (100 MΩ) 0,05 2
biały 9 9 109 (1 GΩ)

Uwagi:

  • pasków lub kropek jest trzy, cztery, pięć lub sześć
    • jeśli jest ich trzy, to wszystkie trzy oznaczają oporność (w tym trzeci oznacza mnożnik), a tolerancja wynosi ±20%
    • jeśli jest ich cztery, to trzy pierwsze oznaczają (tak jak w przypadku powyżej) oporność, a czwarty – tolerancję
    • jeśli jest ich pięć, to trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty mnożnik, a piąty tolerancję
    • jeśli jest ich sześć, to jest to opornik precyzyjny i trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty – mnożnik, piąty – tolerancję, szósty – temperaturowy współczynnik rezystancji (ten pasek może znajdować się na samym brzegu opornika)
  • pierwszą cyfrę oznacza pasek bliższy końca, a między mnożnikiem i tolerancją jest czasem większy odstęp
  • stare oporniki są oznakowane:
    • 1 cyfra – kolor opornika
    • 2 cyfra – kolor paska
    • mnożnik – kolor kropki

Szereg wartości[edytuj | edytuj kod]

Oporniki (rezystory) produkowane masowo mają oporności znamionowe wynikające z tabeli szeregów.

Schemat zastępczy rezystora[edytuj | edytuj kod]

Schemat zastępczy rezystora:
R – rezystancja właściwa
C – pojemność, rzędu pF
L – indukcyjność, rzędu nH

Schemat zastępczy rezystora rzeczywistego uwzględnia pojemność oraz indukcyjność pasożytniczą (w tym indukcyjność doprowadzeń). Są to przeważnie wartości bardzo małe, pomijalne w typowej analizie obwodu, jednak przy wysokich częstotliwościach (powyżej 1 GHz) parametry pasożytnicze mogą zupełnie zmienić charakter elementu.

Oporniki stosowane do precyzyjnych pomiarów prądu, na przykład jako boczniki, są często wykonywane jako „bezindukcyjne”, poprzez nawinięcie ich w sposób bifilarny lub wykonanie w technologii grubowarstwowej.

Opornik w historii[edytuj | edytuj kod]

Opornik przypięty do swetra lub noszony w klapie marynarki w czasie stanu wojennego w Polsce w latach 1981–1983 symbolizował opór wobec władzy[2].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. rezystor, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-06-08].
  2. Opornik. [w:] 13grudnia81.pl [on-line]. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2014-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-17)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]