Skomielna Czarna

Skomielna Czarna

wieś
Ogólny widok miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	myślenicki
Gmina	Tokarnia
Liczba ludności (2006)	1400
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-437
Tablice rejestracyjne	KMY
SIMC	0338450
Położenie na mapie gminy Tokarnia Skomielna Czarna
Położenie na mapie Polski Skomielna Czarna
Położenie na mapie województwa małopolskiego Skomielna Czarna
Położenie na mapie powiatu myślenickiego Skomielna Czarna
49°43′37″N 19°50′10″E

Skomielna Czarna – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie myślenickim, w gminie Tokarnia.

W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie krakowskim.

Położenie

Skomielna Czarna położona jest w Beskidzie Makowskim, w dolinie Bogdanówki, która wypływa spod Koskowej Góry i wpada do Krzczonówki powyżej Tokarni.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Skomielna Czarna

części wsi

Bargłowa, Bartosza, Chorynowa, Fuczkowa, Gapkowa, Gawlakowa, Goryle Niżnie, Goryle Wyżnie, Kołodziejowa, Kowalówka, Kusikowa, Mąkowa, Mirkowa, Mizerowa, Madoniowa, Młyny, Pańskie, Polakowa, Sępowa, Sroki, Surlasowa, Talarowa, Walczakowa, Wilkowa, Wojtkówka, Wróblowa, Zarębek, Zięby, Żyłówka Niżna, Żyłówka Wyżna

Zarys historii

Podobnie jak wiele okolicznych miejscowości, tak i Skomielną Czarną założyli Jordanowie z Zakliczyna. Powstała w I połowie XVI w. Po raz pierwszy wieś wymienia dokument podziału majątku Mikołaja Jordana, który przekazuje ją swemu synowi, Spytkowi Wawrzyńcowi Jordanowi, kasztelanowi i wojewodzie krakowskiemu. Płacił on z niej podatki od 6 łanów kmiecych, jednego łanu sołtysiego, 10 zagrodników z rolą, 5 komorników z bydłem i 15 komorników bez bydła. Spytek nie pozostawił męskiego potomka. Po jego śmierci (1568) wieś przypada wdowie, Annie z Sieniawskich, a w 1599 r. drogą koligacji przechodzi na rotmistrza Stanisława Przerębskiego herbu Nowina, żonatego z Anną Zebrzydowską. 30 lat później drogą posagu staje się własnością Andrzeja Karkowskiego herbu Junosza, a w 1674 r, tym samym sposobem przechodzi we władanie Franciszka Łodzińskiego herbu Radwan. W rękach Łodzińskich pozostaje do 1851 r., kiedy Izabela z Łodzińskich otrzymuje ją jako posag idąc za mąż za Konstantego, barona Gostkowskiego.

Pod koniec XIX w.Skomielna Czarna liczyła 175 domów i 928 mieszkańców wyznania rzymsko-katolickiego. Należała wówczas do parafii w Łętowni. Jej mieszkańcy zajmowali się uprawą roli i hodowlą bydła. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego charakteryzował ówczesne możliwości gospodarcze wsi: Gleba jałowa, górska, wydaje owies i kartofle a przy starannej uprawie żyto i jęczmień. W 1892 r. po Gostkowskich majątek odziedziczyła Tekla Wojakiewiczówna, której syn, Kazimierz Wojakiewicz odsprzedał należącą do niego część gruntów wiejskich włościanom. 11 stycznia 1899 odbył się w Łętowni pogrzeb zmarłego Konstantego Gostkowskiego herbu Gozdawa, byłego właściciela Skomielnej, który zmarł w wieku 88 lat; w pogrzebie wzięli udział sąsiedzi, duchowni oraz okoliczni chłopi, jako że zmarły cieszył się dużą sympatią.

W okresie międzywojennym wieś była dość popularnym letniskiem. W czasie II wojny światowej Niemcy urządzili tu niewielkie sanatorium dla żołnierzy Wehrmachtu.

Po zakończeniu II wojny światowej w okolicy aktywne było antykomunistyczne podziemie, głównie Oddział „Błyskawica” dowodzony przez Józefa Kurasia ps. „Ogień”. W jego składzie był m.in. Jan Sałapatek ps. „Orzeł”, pochodzący z pobliskiej Jachówki. Do najsłynniejszych akcji Sałapatka, już po utworzeniu przez niego samodzielnej Grupy Operacyjnej AK „Zorza”, należy zaliczyć napad na zebranie gromadzkie zorganizowane 15 kwietnia 1951 r. w miejscowej szkole, podczas którego zastrzelony został Stanisława Surówka z Krakowa, agitujący za utworzeniem PGR-u oraz postrzelonych zostało dwoje członków młodzieżowej organizacji ZMP, będącej przybudówką PZPR (Janina Hanusiak i Stanisław Kowalczewski).

W Skomielnej Czarnej urodził się Walenty Wróbel, filozof klasyczny i nauczyciel (1850–1912).

W 1949 r., z zadaniem budowy nowego kościoła i utworzenia parafii, przybył do Skomielnej Czarnej o. Remigiusz Kranc (1910–1977), kapucyn, organizator w Ostrogu na Wołyniu polskiej samoobrony przed atakami UPA, więzień sowieckich łagrów na Kołymie. W 1951 r. została ustanowiona parafia, a w 1960 r. poświęcono nowo wzniesiony kościół.

Od 1961 r. w kościele znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej Kołomyjskiej. Obraz ten, namalowany w 1635 r., pochodzi z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kołomyi. W 1946 r., w czasie ekspatriacji Polaków z Kresów Wschodnich, został on przez dwie parafianki, siostry Petronelę Kossowską i Zuzannę Perejmy z domu Kossowską potajemnie wycięty z ram i przewieziony do Mielca, a stamtąd do klasztoru kapucyńskiego w Krakowie. W każdą pierwszą niedzielę września do obrazu Matki Bożej Kołomyjskiej w Skomielnej Czarnej pielgrzymują byli mieszkańcy Kołomyi i ich potomkowie. Jego kopia znajduje się w kościele rzymskokatolickim pw. św. Ignacego Loyoli w Kołomyi.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Kaplica dworska, otoczenie, drzewostan;
• układ przestrzenny zespołu dworskiego.

Inne zabytki

• Drewniana kapliczka z 1867 roku z obrazem Matki Bożej;
• kamienna figurka Chrystusa (z 1832 r.);
• kamienna figurka NMP Niepokalanie Poczętej (1897);
• kamienna figurka św. Jana Nepomucena (1896).

Turystyka

Przez Skomielną Czarną prowadzi zielony szlak turystyczny z Trzebuni przez Stołową Górę do Osielca.

Zobacz też

• Skomielna Biała