Spike (pocisk)

Spike

SPIKE ATGM + SPIKE LR
Państwo	Izrael
Rodzaj	przeciwpancerny
Przeznaczenie	zwalczanie celów opancerzonych
Długość	1200 mm
Średnica	115-120 mm
Masa	13,3 kg
Napęd	paliwo stałe
Prędkość	160 m/s
Zasięg	200-4000 m
Naprowadzanie	IR lub elektro-optyczne
Masa głowicy	2 kg
Typ głowicy	dwuczłonowa kumulacyjna

Spike MR

Spike MR

Spike MR

Spike

Spike – zaliczany do broni precyzyjnego rażenia przeciwpancerny pocisk rakietowy opracowany przez Rafael Advanced Defense Systems. W 2004 roku system Spike wygrał przetarg na uzbrojenie dla Wojska Polskiego. Jego produkcję licencyjną z wykorzystaniem podzespołów polskich i izraelskich uruchomiono w zakładach Bumar Amunicja w Skarżysku-Kamiennej. Użycie tego pocisku w polskiej armii planowane jest na najbliższe 25-30 lat. Cena jednego pocisku to około 100 tys. dolarów.

Konstrukcja

Przeciwpancerny pocisk kierowany Spike został skonstruowany specjalnie pod kątem wymagań sił lekkich, a więc połączenia wysokiej skuteczności z niewielką masą systemu, który może przenosić dwuosobowa obsługa (wyrzutnia i dwa pociski). Spike należy do broni „odpal i zapomnij” i sterowany jest przez układ samonaprowadzania z głowicą DUAL z kamerami: telewizyjną CCD oraz termowizyjną IIR, pracującą w zakresie 3-5 μm. W trybie "odpal i zapomnij" zasięg wynosi 2,5 km. Możliwy jest także, dzięki łączu światłowodowemu między pociskiem i wyrzutnią, tryb ataku „odpal i koryguj”. Polega on na tym, że przy strzelaniu na większy dystans operator obserwuje przesyłany światłowodem obraz z kamery w lecącym pocisku i wskazuje cel, gdy znajdzie się on w polu obserwacji. Możliwe jest dzięki temu prowadzenie ognia do celów za zasłonami terenowymi, zmiana punktu celowania czy zmiana celu. Pozwala to także uniknąć pomyłkowego trafienia własnego sprzętu.
Pocisk wyposażony jest w tandemową głowicę kumulacyjną, w której tzw. prekursor zapewnia przebicie pancerza reaktywnego, zaś ładunek główny 700 mm zasadniczego pancerza stalowego. Jest to w zupełności wystarczające, ponieważ pocisk atakuje cel od góry, a tam pancerz zawsze jest zdecydowanie cieńszy niż w innych miejscach wozu. Napęd zapewniają dwa silniki rakietowe (startowy oraz marszowy) na stały bezdymny materiał pędny, choć na polskich poligonach okazało się, że podczas złej pogody wytwarzają smugę kondensacyjną.

Możliwości przenoszenia

Wyrzutnia może być montowana na trójnogu (wariant przenośny) lub na lekkim pojeździe (np. HMMWV), na wozach bojowych – m.in. planowana jest na KTO Rosomak, bwp BWP-RCWS-30 projektowane były specjalne wyrzutnie, czego jednak jeszcze nie sfinalizowano. W wariancie przenośnym i na lekkich pojazdach, w skład zespołu wyrzutni wchodzi pojemnik-kontener startowy z ppk oraz zespół kierujący CLU z celownikami dziennym oraz nocnym (noktowizor), układem zasilania i schładzania głowicy termowizyjnej.

Parametry

ppk Spike LR

Masa pocisku w zasobniku	13,3 kg
Długość zasobnika	1200 mm
Średnica pocisku	115-120 mm
Rozpiętość stateczników	350 mm
Średnica prekursora	ok. 50 mm
Średnica głównego ładunku kumulacyjnego	ok. 103 mm
Masa głównego ładunku kumulacyjnego	ok. 2 kg
Szacowana przebijalność	>700 mm
Masa zespołu kierującego CLU	5 kg
Masa dołączonego celownika IIR	4 kg
Masa baterii	1 kg
Masa kompletnego CLU	10 kg
Masa trójnogu	3 kg
Masa całego systemu	26,4 kg
Zasięg skuteczny	200-4000 m
Średnia prędkość	160 m/s
Czas osiągnięcia gotowości bojowej	<30 s
Czas przeładowania wyrzutni	<15 s
Powiększenie celownika dziennego	×10
Powiększenie celownika termalnego	wąskie i szerokie
Zakres pracy celownika i głowicy IIR	3-5 μm
Czas pracy baterii	ok. 1 h
Zakres temp. prawidłowego funkcjonowania	od -35 °C do +55 °C
Czas osiągnięcia celu w odległości 4 km	26 s

Wersje

• Spike SR – krótkiego zasięgu (ang. short range), zasada działania – wystrzel i zapomnij, zasięg 50 m – 1 km, masa systemu 9 kg, wersja lekka, przystosowana do użycia przez piechotę na krótszych dystansach np. do walki w miastach
• Spike MR – średniego zasięgu, wystrzel i zapomnij, zasięg 200 m – 2,5 km, możliwe strzelanie z wyrzutni naramiennej lub z trójnogu
• Spike LR – dalekiego zasięgu (ang. long range), w porównaniu z MR, posiada dodatkowy, drugi tryb naprowadzania, umożliwiający działanie w trybie wystrzel, zapomnij, koryguj, większy zasięg: 200 m – 4 km
• Spike ER (NTD) – dalekiego zasięgu, w porównaniu z systemem LR, dodatkowy trzeci tryb naprowadzania – odpal i steruj, zasięg 400 m – 8 km, strzelanie możliwe również z trójnogu, ale pocisk przeznaczony jest głównie do montowania na pojazdach i śmigłowcach
• Spike NLOS (Non Line Of Sight) – wersja z większym pociskiem o zasięgu 25 km i masie całkowitej ok. 70 kg przeznaczona do montażu na wozach bojowych oraz śmigłowcach.
• Spike LR II – o zasięgu zwiększonym do 5,5 kilometra przy odpalaniu z wyrzutni przenośnej (przystosowany także do odpalania ze statków powietrznych) i o zwiększonej przebijalności.

Elementy pocisku

• Głowica naprowadzania
  • z kamerą dzienną
  • z kamerą termowizyjną (zastosowanie dzienno-nocne)
  • z dwoma kamerami: dzienną i termowizyjną (nazwa pocisku: 'Dual')
• Blok kierowania
• Wstępna głowica kumulacyjna (prekursor)
• Główna głowica kumulacyjna
• Silnik startowy (używany w początkowej fazie wystrzelenia pocisku)
• Silnik marszowy (główny)

Wprowadzenie pocisku w Polsce

Powody wprowadzenia

W latach 90. Wojsko Polskie stanęło przed problemem modernizacji swego systemu obrony przeciwpancernej, opartego dotąd na lufowej artylerii przeciwpancernej, przeciwpancernych pociskach kierowanych I i II generacji oraz działach bezodrzutowych i granatnikach przeciwpancernych. Środki te w większości były już przestarzałe i nieskuteczne wobec opancerzenia współczesnych czołgów podstawowych, a nawet niektórych bojowych wozów piechoty, szczególnie tych których pancerz został wzmocniony tzw. pancerzem reaktywnym, zmniejszającym skuteczność oddziaływania głowic kumulacyjnych.

Przetarg

W sierpniu 2001 r. Zakłady Metalowe Mesko S.A. ze Skarżyska Kamiennej, jedyny w Polsce producent kierowanych pocisków rakietowych (m.in. ppk Trzmiel i Malutka) otrzymały od Departamentu Zaopatrywania Sił Zbrojnych polecenie przeprowadzenia przetargu na nowy ppk. Oferenci zgłaszać mieli swe propozycje na ppk dwóch kategorii: o zasięgu do 2,5 km (wyrzutnie przenośne) oraz o zasięgu 4-4,5 km (wyrzutnie na wieżach KTO-bojowych, samobieżnych niszczycielach czołgów i śmigłowców). Przystąpiły do niego firmy z Izraela, Rosji, Republiki Południowej Afryki, Szwecji i Unii Europejskiej. Ostatecznie werdykt komisji przetargowej został ogłoszony 26 lipca 2002 roku – zwycięzcą przetargu zostały pociski Spike-LR, izraelskiej firmy Rafael, które spełniły wszystkie wymagania taktyczno-techniczne i okazały się być wyraźnie lepsze od konkurentów, choć nie były wcale najtańsze. Przewaga techniczna i technologiczna nad konkurentami – szczególnie ze względu na nowatorski układ naprowadzania, umożliwiający działania w trybie „odpal i zapomnij” – oraz związana z tym wyższa skuteczność spowodowały, że mniejsza ilość droższych pocisków, ale o lepszych charakterystykach bojowych w takim samym stopniu pozwoli na zapewnienie skutecznej obrony przeciwpancernej, niż większa tańszych, ale mniej skutecznych. Ze względu na cechy konstrukcyjne rodziny Spike wybrano w obu kategoriach ten sam pocisk, który w zależności od trybu użycia może być wykorzystywany do zwalczania celów na odległościach do 2,5 km (Spike-MR w trybie „odpal i zapomnij”) oraz do 4-4,5 km (Spike-LR w trybie „odpal i koryguj”).
Ogłoszenie werdyktu komisji nie oznaczało automatycznego wprowadzenia pocisków Spike-MR/LR do uzbrojenia. Aby można było mówić o zakończeniu całej procedury należało zweryfikować charakterystyki pocisku podczas badań technicznych i prób poligonowych przeprowadzonych w Polsce oraz zakończyć negocjacje finansowe i offsetowe pomiędzy Rafaelem i ZM Mesko, co pozwoliłoby na podpisanie przez MON kontraktu z polskim producentem pocisku.

Proces badań

Proces badań technicznych polscy specjaliści (m.in. z Wojskowej Akademii Technicznej, Wojskowego Instytutu Technicznego Uzbrojenia, Szefostwa Wojsk Rakietowych i Artylerii Dowództwa Wojsk Lądowych) rozpoczęli tuż po ogłoszeniu decyzji komisji i realizowali je w Izraelu oraz w ośrodkach polskich. Próby poligonowe pocisków odbywały się w Ośrodku Badań Dynamicznych WITU na poligonie Drawsko Pomorskie w listopadzie 2002 r., zaś właściwe strzelania 25 i 26 listopada 2002 r. Ich wynik był pozytywny i wykazały one wysoką skuteczność Spike'a w zróżnicowanych warunkach, także w nocy.

Zakończenie negocjacji

Po zakończeniu negocjacji dotyczących finansowej strony przedsięwzięcia, offsetu oraz transferu technologii dla polskich firm, 29 grudnia 2003 r. zostały podpisane umowy między MON a PHZ Bumar/ZM Mesko S.A. oraz PHZ Bumar/ZM Mesko S.A. a firmą Rafael, normujące kwestie dostaw pocisków dla Wojska Polskiego oraz współpracy przemysłów Polski i Izraela przy ich produkcji.

Dostawy dla Wojska Polskiego w latach 2004-2013

W latach 2004-2013 Wojsko Polskie otrzymało 264 przenośne wyrzutnie oraz 2675 rakiet, przewidywanych zarówno dla wyrzutni przenośnych, jak i dla przyszłego wyposażenia w ppk 96 kołowych transporterów opancerzonych Rosomak (po dwie wyrzutnie). Wartość to ok. 1,486 mld zł. Po pierwszych dostawach z Izraela, pociski były częściowo produkowane w Polsce – silnik startowy i marszowy, obie głowice bojowe, zbiornik ciekłego azotu i rurowy pojemnik transportowo-startowy produkowały ZM Mesko, które realizowały także ich montaż końcowy oraz testowanie. Importowany był m.in. układ naprowadzania i wyrzutnie. Stopień „polonizacji” Spike'a miał wynieść ok. 20%. Koszt pocisku wynosi ok. 100 tysięcy USD.

Dwie pierwsze wyrzutnie z zapasem 20 pocisków trafiły z Izraela do Polski w sierpniu 2004 roku. Oficjalnie przekazano pocisk wojsku 20 listopada 2004 roku. 21 lutego 2005 roku nastąpiło pierwsze ćwiczebne odpalenie. Większa partia wyrzutni – 24 i 60 pocisków – została dostarczona w 2005 roku. Od 2006 roku dostarczano pociski i wyrzutnie zmodyfikowane, umożliwiające strzał bez widoczności celu, i z nowszą kamerą termowizyjną. W tym okresie wdrażano produkcję pocisków w zakładach Mesko, bazujących głównie na importowanych komponentach – pierwsze z nich wypróbowano z sukcesem w 2007 roku. Spike'i otrzymały na początku pododdziały 6 Brygady Powietrznodesantowej, a wśród nich 18 Batalion Powietrznodesantowy, gdzie wyrzutnie przewidziano do transportowania przez pojazdy HMMWV M1045A2. Kolejnymi jednostkami do których sukcesywnie miały trafiać kolejne partie Spike'ów to: 25 Brygada Kawalerii Powietrznej, 17 Brygada Zmechanizowana, 12 Brygada Zmechanizowana oraz 21 Brygada Strzelców Podhalańskich.

Dostawy dla Wojska Polskiego w latach 2017 – 2020

Inspektorat Uzbrojenia podpisał umowę ze spółką Mesko na dostawę tysiąca przeciwpancernych pocisków kierowanych Spike, z opcją przyszłego wykorzystania ich także jako uzbrojenie kołowych transporterów opancerzonych Rosomak. Umowę, której przedmiotem jest dostawa w latach 2017 – 2020, 1000 szt. pocisków wraz z zestawami do prowadzenia badań starzeniowych pozwalających na wydłużenie okresu przydatności.

Użytkownicy

Pocisków Spike używają: Chile, Czechy, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Izrael, Niemcy, Polska, Rumunia, Singapur, Włochy.

Bibliografia

• Stefan Fuglewicz. Spike-LR spolonizowany! I co dalej?.... „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2007, s. 60, wrzesień 2007. ISSN 1230-1655. 

Linki zewnętrzne

• Strona firmy Rafael