Stanisław Świtalski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Świtalski
Ilustracja
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Pełne imię i nazwisko

Stanisław Jan Ferdynand Świtalski

Data i miejsce urodzenia

28 marca 1890
Gródek Jagielloński, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

19 września 1939
Krzywa Góra, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1914–1939

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

16 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
obrona Lwowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny)
Stanisław Świtalski (z prawej) i por Józef Gigiel-Melechowicz. Okres służby w Legionach
Grób Stanisława Świtalskiego

Stanisław Jan Ferdynand Świtalski (ur. 28 marca 1890 w Gródku Jagiellońskim, zm. 19 września 1939 k. Famułek Królewskich) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 marca 1890 w Gródku Jagiellońskim, ówczesnym mieście powiatowym Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefa Leopolda (1858–1939), praktykanta koneptowego w tamtejszym c. k. Starostwie, i Heleny Karoliny z Chądzyńskich (1863–1937)[1][2][3]. Był starszym bratem Klemensa (1891–1972), pisarza hipotecznego w Częstochowie, kapitana administracji rezerwy Wojska Polskiego[4][5], Władysława (1893–1918), Adama (1894–1952), pułkownika dyplomowanego piechoty Wojska Polskiego, Michała (1900–1958) i Jana Mieczysława (1902–1988)[6].

Stanisław w 1908 zdał maturę w c. k. Gimnazjum VI we Lwowie[7]. 31 lipca 1913 uzyskał absolutorium na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego[7]. 1 stycznia 1914 we Lwowie rozpoczął pracę w charakterze kandydata notarialnego[7]. Był członkiem Drużyn Sokolich[8].

1 sierpnia 1914 we Lwowie wstąpił do Legionu Wschodniego[9]. Od 15 października 1914 do 31 stycznia 1915 był elewem w Szkole Podchorążych Legionów Polskich. Następnie walczy na froncie jako dowódca plutonu 8. kompanii 2 pułku piechoty Legionów Polskich[7]. Od 1 kwietnia 1915 służył w II batalionie zapasowym na stanowisku zastępcy dowódcy plutonu[7]. 28 lipca 1915 został przeniesiony do 6 pułku piechoty na stanowisko adiutanta III batalionu[7]. Walczył nad Styrem i Stochodem. 11 listopada 1915 został mianowany podporucznikiem, a 1 lipca 1916 awansował na porucznika[10]. W lipcu 1916 został adiutantem pułku[11]. W październiku 1916 dowodził w zastępstwie II batalionem[12]. Od 2 listopada 1916 dowodził 7. kompanią 6 pp[7]. 15 sierpnia 1917, po kryzysie przysięgowym, został przeniesiony do 1 pułku piechoty[13]. 5 października 1917 został zwolniony z Legionów Polskich, a następnie w drodze suerrewizji uzyskał czasowe zwolnienie od służby w armii austro-węgierskiej[7]. 1 listopada 1917 został zatrudniony w Biurze badania cen c. k. Namiestnictwa Galicji we Lwowie na stanowisku kierownika kancelarii[7]. Równocześnie rozpoczął działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej, a od 1 kwietnia do 1 czerwca 1918 pełnił funkcję komendanta miasta Lwowa[7].

Od 3 listopada 1918 walczył w obronie Lwowa dowodząc odcinkiem[7]. 5 listopada 1918 został ranny[14]. Od 2 stycznia 1919 dowodził kompanią sztabową Brygady Lwowskiej[7]. 1 grudnia 1919 został mianowany z dniem 1 grudnia 1919 kapitanem w piechocie[15]. Podczas wojny polsko-rosyjskiej dowodził III batalionem 6 pułku piechoty Legionów (od 8 maja 1919)[7]. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[16]. 31 sierpnia 1920 podpułkownik Bolesław Popowicz sporządził wniosek na odznaczenie majora Świtalskiego Orderem Virtuti Militari, w którym napisał: „pod Łubinem dnia 21 sierpnia 1920, gdy na czele swego batalionu uderzył na tak energicznie na przeważającego liczebnie nieprzyjaciela, rozbił go i zmusił do panicznej ucieczki”[17]. Przeciwnikiem majora Świtalskiego była bolszewicka 62 Brygada należąca do 21 Dywizji Strzelców[18]. Dowodzony przez niego batalion zdobył 4 armaty, 10 karabinów maszynowych, 315 jeńców i znaczny tabor[18][19]. Za ten czyn rozkazem Dowództwa 2 Armii nr 1517/I z 1 września 1920 został mu nadany Order Virtuti Militari V klasy[19].

15 czerwca 1921 został wyznaczony na stanowisko dowódcy Batalionu Zapasowego 6 pp Leg. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 112. lokatą w korpusie oficerów piechoty[20]. 10 lipca tego roku został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki zastępcy dowódcy 6 pp Leg.[21] W ramach osadnictwa wojskowego otrzymał 5 ha ziemi w kolonii Miłejszyszki, w gminie Mickuny[14].

W październiku 1922 został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu Doszkolenia[7]. Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do 20 Dywizji Piechoty na stanowisko szefa sztabu[22]. 1 listopada 1923 został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr I w Wilnie na stanowisko 2 referenta[23]. 31 marca 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 53. lokatą w korpusie oficerów piechoty[24]. 1 września 1926 został przeniesiony do składu osobowego generała do prac przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych, generała brygady Stanisława Burhardt-Bukackiego na stanowisko I oficera sztabu[25]. 31 marca 1927 został przeniesiony do 82 pułku piechoty w Brześciu na stanowisko dowódcy pułku[26][27]. 1 stycznia 1929 prezydent RP nadał mu stopień pułkownika z dniem 1 stycznia 1929 i 6. lokatą w korpusie oficerów piechoty[28][29]. W październiku 1931 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 9 Dywizji Piechoty w Siedlcach[30]. 12 lutego 1933 został wybrany na członka Zarządu Głównego Pułkowego Koła Szóstaków[31]. W 1934 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu na stanowisko pomocnika dowódcy do spraw uzupełnień[32]. 2 kwietnia 1938 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu[33][34].

2 września 1939 z powodu nieudolnego dowodzenia został odwołany ze stanowiska dowódcy dywizji i skierowany do dyspozycji dowódcy Armii „Pomorze”[35]. 7 września objął dowództwo improwizowanej grupy bojowej złożonej z oddziałów wartowniczych, etapowych, Przysposobienia Wojskowego i rozbitków z innych oddziałów armii[36]. 10 września grupa ta po dołączeniu III batalionu 144 pułku piechoty rez. liczyła około trzech batalionów piechoty i miała za zadanie utrzymanie przeprawy na Bzurze w Sochaczewie[37][38]. Podczas przebijania się resztek grupy przez Puszczę Kampinoską, poległ w walce z Niemcami w okolicach gajówki Krzywa Góra[39][40]. Początkowo pochowany w miejscu śmierci, w 1951 prochy ekshumowano i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B10-6-9)[41]. Inskrypcja z jego imieniem i nazwiskiem znajduje się także na grobie rodziny von Essen na Starych Powązkach[42].

26 sierpnia 1922 w kościele Najświętszego Zbawiciela w Warszawie ożenił się z Wandą z Gaspenasów von Essen (1894–1925), wdową. Świadkami byli Adam Świtalski i Mieczysław Gaspenas, brat Wandy, kapitan piechoty Wojska Polskiego, później nadkomisarz Policji Państwowej i komendant powiatowy w Kobryniu[43]. Stanisław sprawował opiekę nad pasierbem Edwardem Essen (ur. 13 sierpnia 1913, zm. 10 marca 1997)[14][42].

1 listopada 1922 w Wilnie, w trakcie uroczystości poświęcenia i wręczenia chorągwi 6 pułkowi piechoty Legionów, w drzewce został wbity srebrny gwóźdź kwadratowy z napisem „Major Świtalski Stanisław”[44].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
  2. ↑ a b c d e Łoza 1939 ↓, s. 311.
  3. ↑ Szematyzm 1891 ↓, s. 4.
  4. ↑ Żołnierze Niepodległości : Świtalski Klemens. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-07-20].
  5. ↑ Świtalski Klemens. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7946 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-22].
  6. ↑ Koreś 2023 ↓, s. 1.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Kolekcja ↓, s. 4.
  8. ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
  9. ↑ Kolekcja ↓, s. 3, 4.
  10. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 10.
  11. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 525.
  12. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 529.
  13. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 553.
  14. ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 2.
  15. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 98 z 28 grudnia 1919, poz. 4146.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 598.
  17. ↑ Kolekcja ↓, s. 5, 6.
  18. ↑ a b Skarbek 1929 ↓, s. 30.
  19. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 6.
  20. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 29.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 543.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923, s. 587.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 74 z 26 listopada 1923, s. 688.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 354.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927, s. 98.
  27. ↑ Lista oficerów dyplomowanych 1931 ↓, s. 4.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929, s. 6.
  29. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, w marcu 1939 zajmował 5. lokatę.
  30. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931, s. 324.
  31. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 600.
  32. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 254.
  33. ↑ Pułkownicy piechoty, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/1. Z informacji zamieszczonych w wykazie wynika, że został on sporządzony w lutym 1939, przed awansami generalskimi.
  34. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 535.
  35. ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 186.
  36. ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 263, 279.
  37. ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 293, 301, 303, 318, 321, 322, 328, 331, 336, 341, 354, 360.
  38. ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 140–142.
  39. ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 384.
  40. ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 361, tu poległ w nocy z 18 na 19 września 1939.
  41. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  42. ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: SOBOLEWSCY, V. ESSEN I OLSZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-07-22].
  43. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Najświętszego Zbawiciela w Warszawie. Polskie Towarzystwo Genealogiczne. [dostęp 2023-07-22].
  44. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 28.
  45. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 26 lutego 1921, s. 239.
  46. ↑ Skarbek 1929 ↓, s. 41.
  47. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  48. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 361.
  49. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631.
  50. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 402.
  51. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 185.
  52. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 76.
  53. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96.
  54. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 19 marca 1937, s. 1.
  55. ↑ Na podstawie fotografii [2].
  56. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 213.
  57. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1929, s. 238.
  58. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 197.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Świtalski&oldid=72242416”