Szczytniki Małe (Białoruś)
52°14′03″N 23°29′54″E/52,234167 23,498333
 Cerkiew Opieki Matki Bożej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 162 |
| Kod pocztowy |
225035[2] |
| Tablice rejestracyjne |
1 |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 52°14′03″N 23°29′54″E/52,234167 23,498333
| |
Szczytniki Małe (biał. Малыя Шчытнікі, Małyja Szczytniki; ros. Малые Щитники, Małyje Szczitniki) – wieś na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie brzeskim, w sielsowiecie Łyszczyce.
Siedziba parafii prawosławnej pw. Opieki Matki Bożej[3].
Wieś magnacka położona była w końcu XVIII wieku w hrabstwie wołczyńskim w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[4].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość leży ok. 19 km na północny zachód od centrum Brześcia; na południowy wschód od Szczytnik Wielkich i na południowy zachód od Łyszczyc Nowych oraz stacji kolejowej Łyszczyce na linii 43. Na południe od Szczytnik Małych znajdują się wsie sielsowietu motykalskiego: Wielamowicze, Rakowica Wielka i Rakowica Mała. Ponadto w pobliżu przepływa strumień Soroka oraz przebiega droga republikańska (krajowa) R16 (odnoga drogi magistralnej M1) biegnąca od Tuchenicz do polsko-białoruskiego przejścia granicznego Połowce-Pieszczatka).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wzmiankowana w XV w. Na początku XVIII w. – w obrębie dóbr Sapiehów, następnie kolejno: Flemingów, Poniatowskich, Czartoryskich i Ponikwickich. W XIX w. Szczytniki były własnością Tukałłów. W okresie międzywojennym majątek należał do Zofii z Tukałłów Szrajberowej.
W XIX w. Szczytniki znajdowały się w gminie Łyszczyce w powiecie brzeskim guberni grodzieńskiej[5].
W okresie międzywojennym miejscowość należała początkowo do gminy Łyszczyce[6], a następnie do gminy Motykały w powiecie brzeskim województwa poleskiego II RP. Według spisu powszechnego z 1921 r. była to wieś licząca 31 domów. Mieszkało tu 137 osób: 58 mężczyzn, 79 kobiet. W większości mieszkańcy byli prawosławni (124), jednak 13 było rzymskimi katolikami. 119 deklarowało narodowość białoruską, a 18 – polską[7].
Po II wojnie światowej Szczytniki Małe znalazły się w granicach ZSRR i od 1991 r. – w niepodległej Białorusi.
Zabytki i pomniki[edytuj | edytuj kod]
- Cerkiew Opieki Matki Bożej (Pokrowy), ufundowana przez Stanisława Poniatowskiego w 1742, pierwotnie cerkiew unicka lub kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa. Zniszczona w czasie powstania kościuszkowskiego odbudowana na początku XIX wieku przez Ponikwickich jako budowla o cechach barokowych, na planie prostokąta. Po 1839 zamieniona na świątynię prawosławną. W okresie międzywojennym użytkowana przez katolików. Po II wojnie światowej zamknięta, w latach dziewięćdziesiątych została przekazana prawosławnym i odnowiona.
- Zespół dworsko-parkowy Tukałłów: dwór Tukałłów, murowana oficyna (prawdopodobnie dawna wozownia), drewniany spichlerz dworski, zbudowany z grubych bali i nakryty dachem przyczółkowym, resztki parku krajobrazowego. Budynek rezydencji Tukałłów, pochodzi z pocz. XX w., wybudowany w stylu neoklasycystycznym, murowany, parterowy z piwnicami, zbudowany na miejscu drewnianego dworu Ponikwickich (z pocz. XIX w.), który spłonął w 1895 r. W 1961 r. został częściowo rozebrany, a pozostałości przebudowano na dom mieszkalny.
- Stary cmentarz katolicki.
- Kamień upamiętniający Kazimierza Łyszczyńskiego, ustawiony w 1998 r. w pobliżu cerkwi Pokrowskiej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Почтовые индексы, почтовые коды, телефонные коды городов
- ↑ Православный приход храма Покрова Пресвятой Богородицы в д. Малые Щитники. pravbrest.by. [dostęp 2021-01-25]. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
- ↑ Szczytniki, powiat brzeski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 879.
- ↑ Gmina wiejska Łyszczyce. Radzima.net. [dostęp 2013-01-19].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 8: Województwo poleskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 6. [dostęp 2013-01-19].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Rąkowski: Czar Polesia. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2005, s. 52, seria: Smak Kresów. ISBN 83-85557-92-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Szczytniki, powiat brzeski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 879.
- Szczytniki Małe na Radzima.org
- Szczytniki Małe (Малые Щитники) na mapie rejonu brzeskiego