Ulica Heleny Modrzejewskiej we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||
.jpg)
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
93 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
| 51°06′21,652″N 17°01′50,483″E/51,106014 17,030690 | |||||||||||||
.jpg)
Ulica Heleny Modrzejewskiej – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście[1][2][3]. Łączy ulicę Świdnicką i plac Teatralny z ulicą św. Doroty[a] i placem Wolności[1][3][4][5]. Ma 93 m długości[1]. W pierzei północnej ulicy znajduje się między innymi zabytkowy kompleks budynków Hotelu Monopol, obejmujący także połączony, dawny dom handlowy Kaufhaus Rudolf Mosse (Dom Handlowy Monopol)[3][6][7], a w pierzei południowej położony jest, również zabytkowy gmach Opery Wrocławskiej[3][6][8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Współczesna ulica Hanny Modrzejewskiej, jak i wcześniej cały odcinek drogi od ulicy Krupniczej do ulicy Świdnickiej, był częścią ulicy Pawła Włodkowica[5][9][10]. Pierwotnie była to ścieżka Wallstrase wzdłuż murów miejskich, które zostały rozebrane w 1807 r.[3]. Taki stan trwał do 1915 r., kiedy to nienazwany plac, który współcześnie nosi nazwę placu Wolności, otrzymał nawę Schloßplatz, a ulica stała się jego częścią. Wydzielono ją z placu nadając odrębną nazwę dopiero 21.03.1928 r.[9][11][12][13] (Exercierplatz[3][13]). Po zbudowaniu Narodowego Forum Muzyki (inwestycję przeprowadzano w latach 2010-2015) i przebudowie zarówno samego placu Wolności jak i całego układu drogowego dochodzących do niego ulic, skróceniu uległa także ulica Hanny Modrzejewskiej do współczesnego odcinka od ulicy Świdnickiej do ulicy św. Doroty[14].
W południowej pierzei ulicy znajduje się budynek Opery Wrocławskiej zrealizowany w latach 1839-1841, pierwotnie jako Teatr Miejski. W swojej historii obiekt kilkukrotnie przechodził większe przeobrażenia. Między innymi w 1865 r. nastąpiła jego przebudowa, w 1871 r. zamontowano ozdobne rzeźby wykonane z piaskowca przedstawiające muzy, w latach 1954 - 1956 rozbudowano południową część budynku, a w latach 1997-2006 prowadzono kompleksowe prace konserwatorskie, w tym odrestaurowano wiele historycznych detali architektonicznych[6][8][15][16][17].
W latach 1891-1892 zbudowano budynek, w którym współcześnie mieści się Hotel Monopol. Od 1899 r. połączony został z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse (Dom Handlowy Monopol), tworząc jeden kompleks użytkowy. Budynki uległy uszkodzeniu w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. Odbudowę uszkodzonego gmachu zakończono w 1961 r. Natomiast w latach 2007-2008 przeprowadzono gruntowną renowację i przebudowę, w tym między innymi odtworzono zburzoną kopułę oraz dostosowano obiekt do pięciogwiazdkowego standardu[3][6][7][18][19][20].
Przy ulicy pod numerem 4 położona jest kamienica z około 1910 r. W 2015 r. przeprowadzono tu remont połączony z przebudową[6][21], a obiekt otrzymał nazwę Max Born Forum. W XX wieku mieszkał tu bowiem i tworzył fizyk Max Born, jeden z laureatów nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Otrzymał ją w 1954 r. Max Born studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, a w latach 1915-1919 był profesorem tejże uczelni[21][22]. Po przebudowie układu drogowego kamienica ma przypisany adres do placu Wolności z zachowaniem numeru adresowego[6][23].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- Wallstraße, ulica biegnąca od ulicy Świdnickiej do ulicy Ruskiej, jako całość, od 1823 r. do 1915 r.[3][5][9][11][12]
- Exercierplatz (plac Ćwiczeń), ulica stanowiła część placu, od 1915 r. do 1916 r.[3][13]
- Schloßplatz, ulica stanowiła część placu, od 1916 r. do 21.03.1928 r.[9][11][12]
- Agnes-Sorma-Straße, od 21.03.1928 r. do 1945 r.[9][5]
- Heleny Modrzejewskiej, od 1945 r.[1][3][5]
Nazwa Wallstraße pochodziła od muru miejskiego przy którym biegła[5]. Z kolei nazwa placu Schloßplatz pochodziła od zamku Fryderyka Wielkiego[11][24]. Agnes-Sorma-Straße natomiast upamiętniała Agnes Sorma, właściwie Agnieszka Marta Zaremba, urodzoną 17.05.1865 r. we Wrocławiu-Szczepinie, zmarłą 10.02.1927 r. w Crownsend w Arizonie (Stany Zjednoczone), która była słynną zarówno w Europie jak i w Ameryce aktorką[3][9]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz nr 76 z 19.10.1945 r.[1] Upamiętnia Helenę Modrzejewską, żyjącą w latach 1840-1909 polską aktorkę[3].
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106486D o długości 93 m[1] klasy dojazdowej[25] położona na działkach gruntu o powierzchni 2406 m2[1][26]. Ulica biegnie od ulicy Świdnickiej do ulicy św. Doroty[a] i placu Wolności[1][4][27][28][29]. Objęta jest strefą ograniczenia prędkości 30 km/h[30].
Ulice powiązane z ulicą Heleny Modrzejewskiej:
- skrzyżowanie:
- ulica Świdnicka[1][31], torowisko tramwajowe w odcinku południowym[4][32]
- pl. Teatralny[33], torowisko tramwajowe[4][32]
- skrzyżowanie[a]:
- ulica św. Doroty[1][27]
- plac Wolności[28]
- włączenie do drogi publicznej: rampa do parkingu podziemnego na placu Wolności przy Narodowym Forum Muzyki[14][30][34][35][36][37].
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Północna strona ulicy przeznaczona jest zgodnie z aktualnym zagospodarowaniem na usługi centrotwórcze (Hotel Monopol) i obiekty sakralne (dalej: Kościół św. Doroty)[38]. Dalej na odcinku od ulicy św. Doroty do ulicy Zamkowej[a] obowiązuje zachowanie istniejącej zabudowy i kształtowanie nowej w nawiązaniu do istniejącego układu architektonicznego[39].
Południowa strona ulicy również przeznaczona jest zgodnie z aktualnym jej zagospodarowaniem na widowiskowe obiekty kultury z uzupełniającymi usługami centrotwórczymi i obiektami do parkowania[40]. Podobne przeznaczenie ma wolny teren przeznaczony do zabudowy położony pomiędzy placem Wolności a Operą Wrocławską, gdzie można lokalizować usługi centrotwórcze i widowiskowe obiekty kultury, a także obiekty imprez plenerowych i jako uzupełniające mieszkania towarzyszące[41]. Wymaga się przy tym wykonania drogi wewnętrznej pomiędzy budynkiem opery a nową zabudową[42].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.[43]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933200, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 1472 osób/km² przy 195 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[44].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Heleny Modrzejewskiej, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[45][46]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[47][48]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[49].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[b] | fotografia |
|---|---|---|
| pierzeja północna | ||
| Hotel "Monopol" (od 1899 r. połączony z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse) ulica Hanny Modrzejewskiej 2 (hotel), ulica Świdnicka 33 (dawny dom handlowy)[6][50][51] |
1892 r. (projekt Karl Grosser – dom handlowy), odbudowa 1961 r.; lata 1893-1895 (projekt Brost und Grosser – hotel), 1899 r. (połączony z domem handlowym), 1909 r. modernizacja wnętrz, 1937 r., po 1945 r., lata 2007-2009 (remont)[6] lata 1890-1892, 1905 r.[50] 259/431/Wm z dnia 16.03.1984 r. i z dnia 28.12.2000 r.[6][50][51] |
.jpg)
|
| Duszpasterstwo parafii św. Doroty, obecnie parafii św. Stanisława, Doroty i Wacława ulica Hanny Modrzejewskiej 3[6][52] |
projekt 1895 r. gez, mpzp[6][52] |
|
| Kamienica, obecnie budynek w przebudowie (zachowane mury obwodowe) ulica Hanny Modrzejewskiej 4, plac Franciszkański 5[6][53], Max Born Forum[21] |
około 1910 r., 2015 r. (remont i przebudowa)[6][53] | 
|
| pierzeja południowa | ||
| Teatr Miejski, obecnie Opera Wrocławska ulica Świdnicka 35[6][54][55] |
lata 1831-1841 (projekt K. H. Landhansa), lata 1866-1869 (projekt K. Lidecke), lata 1871-1872 (projekt K. Schmidt), 2005 r. (remont) 1837 r., 1871 r., 1955 r.[54] A/2786/205 z dnia 30.12.1970 r.[6][54][55] |
|
| zamknięcie osi widokowej w kierunku wschodnim | ||
| Dom Handlowy Juliusa Schottländera "Pod Świętym Hieronimem" plac Teatralny 8, ulica Świdnicka 34[6][50][56] |
lata 1911-1913 (projekt R. i P. Ehrlich)[6] 1911 r.[50] A/1378 z dnia 20.10.2009 r.[6][50][56] |
|
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Pomimo iż współcześnie ulica Hanny Modrzejewskiej kończy się przy skrzyżowaniu z ulicą św. Doroty[1], adresy budynków położonych po północnej stronie na odcinku od ulicy św. Doroty do ulicy Zamkowej pozostały niezmienione i są przypisane w rejestrach zabytków do ulicy Hanny Modrzejewskiej[6]. Jednakże zarówno właściciel biurowca jak i parafia (archidiecezja wrocławska) podają już adresy w odniesieniu do placu Wolności (bez zmiany numerów adresowych – odpowiednio 3 i 4 - współcześnie przypisane już do pl. Wolności)[23][57].
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3245-3246 (Modrzejewskiej Heleny).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Harasimowicz 2006 ↓, s. 545 (Modrzejewskiej Heleny).
- ↑ a b c d SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d e f Antkowiak 1970 ↓, s. 153-154 (Modrzejewskiej.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ a b urbanity.pl 2019 ↓, Hotel Monopol.
- ↑ a b urbanity.pl 2019 ↓, Opera Wrocławska.
- ↑ a b c d e f Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 2 (Agnes-Sorma-Str.).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 661 (Pawła Włodkowica).
- ↑ a b c d Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 128 Schloßplatz).
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 160 Wallstr.).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 974-975 (Wolności).
- ↑ a b urbanity.pl 2019 ↓, Narodowe Forum Muzyki.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 900-901 (Teatr Miejski).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 625-626 (Opera Wrocławska).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 889-890 (Świdnicka).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 297 (Hotel Monopol).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 298 (Hotelarstwo).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 150 (Dom Handlowy Monopol).
- ↑ a b c urbanity.pl 2019 ↓, Max Born Forum.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 85 (Born Max).
- ↑ a b Max Born Forum 2019 ↓, kontakt.
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 127 Schloßbrücke).
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §27 ust. 3 lit. b.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_33, 1/3, 6/2, 7/1.
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5607-5608 (św. Doroty).
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 6191-6194 (Wolności plac).
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §27 ust. 3 lit. c.
- ↑ a b SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5648-5654 (Świdnicka).
- ↑ a b wroclaw.pl 2019 ↓.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5733-5734 (Teatralny plac).
- ↑ urbanity.pl 2019 ↓, Przetarg na zaprojektowanie parkingu wielopoziomowego przy NFM we Wrocławiu.
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §15 ust. 5 pkt 3.
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §22 ust. 2 pkt 2 i 4.
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §27 ust. 3 lit. a.
- ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §24.
- ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §21 ust. 5.
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §15.
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §16.
- ↑ Uchwała RMWr 2007 ↓, §33.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demogrfia.
- ↑ NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b c d e f NID 2019 ↓, s. 232.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9849.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9850.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9851.
- ↑ a b c NID 2019 ↓, s. 213.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9008.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9125.
- ↑ Archidiecezja 2019 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Max Born Forum, placwolnosci4.pl – Max Born Forum [dostęp 2019-09-30] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rzymskokatolicka parafia pw. św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, Archidiecezja Wrocławska [dostęp 2019-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-18] (pol.).
- Schematy stałe komunikacji zbiorowej, Komunikacja dzienna - schemat ważny od 2 września 2019 roku, Oficjalny serwis Wrocławia, 1 września 2019 [dostęp 2019-09-24] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała XII/268/07 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 13 września 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części A, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 18 października 2007 r. Nr 257, poz. 2960.; Biuletyn Urzędowy RMW z 27 września 2007 r. Nr 8, poz.244., Wrocław, 13 września 2007 [dostęp 2019-09-30] (pol.).
- Uchwała LIV/1608/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części B, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz. 4094.; Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz.265., Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2019-09-30] (pol.).
- Urbanity.pl [online] [dostęp 2019-09-11].
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Heleny Modrzejewskiej, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-26] (pol.).
- ul. Heleny Modrzejewskiej, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586735 [dostęp 2019-09-26] (pol.).
- ul. Heleny Modrzejewskiej, wikimapia.org [dostęp 2019-09-26] (pol.).
