Wojtek (niedźwiedź)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Kra77 (dyskusja | edycje) o 13:13, 12 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Wojtek
Ilustracja
Wojtek z polskim żołnierzem.
kapral kapral
Data i miejsce urodzenia

1941
Hamadan, Iran

Data i miejsce śmierci

2 grudnia 1963[a]
Edynburg, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

1942–1945

Siły zbrojne

2 Korpus Polski

Jednostki

22 Kompania Zaopatrywania Artylerii

Główne wojny i bitwy

Bitwa o Monte Cassino

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Wojtek (ur. 1941 w pobliżu Hamadan w Persji, zm. 2 grudnia 1963 w Edynburgu) – syryjski niedźwiedź brunatny adoptowany przez żołnierzy 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii w 2 Korpusie Polskim dowodzonym przez gen. Władysława Andersa. Niedźwiedź brał udział w bitwie o Monte Cassino. W jednostce nadano mu stopień kaprala.

Historia Wojtka

Polski żołnierz z Wojtkiem w Iranie w 1942 roku.
Wojtek zapoznaje się w Iranie z psem jednego z oficerów 2 Korpusu.
Ulubionym sportem Wojtka były zapasy z żołnierzami 22 Kompanii.

W kwietniu 1942 roku polscy żołnierze maszerując z Pahlevi w Iranie do Palestyny za konserwę wołową, tabliczkę czekolady, garść pieniędzy oraz szwajcarski nóż oficerski odkupili małego niedźwiadka brunatnego od przygodnie napotkanego perskiego chłopca. Niedźwiadek nie umiał jeszcze jeść i żołnierze karmili go zmieszanym z wodą skondensowanym mlekiem z butelki po wódce i skręconego ze szmat smoczka. Podobno z tego powodu Wojtkowi na zawsze pozostało upodobanie do napojów z takiej butelki. Miś został oficjalnie wciągnięty na stan ewidencyjny 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii, z którą to jednostką przeszedł cały szlak bojowy: z Iranu przez Irak, Syrię, Palestynę, Egipt do Włoch, a po demobilizacji do Wielkiej Brytanii.

Niedźwiadkiem opiekowano się troskliwie. Jego ulubionymi przysmakami były owoce, słodkie syropy, marmolada, miód oraz piwo, które dostawał za dobre zachowanie. Jadał razem z żołnierzami i spał z nimi w namiocie. Kiedy urósł, dostał własną sypialnię w dużej drewnianej skrzyni, nie lubił jednak samotności i często w nocy chodził przytulać się do śpiących w namiocie żołnierzy. Był łagodnym zwierzęciem mającym pełne zaufanie do ludzi. Stwarzało to często zabawne sytuacje z udziałem obcych żołnierzy lub ludności cywilnej.

Żołnierze wspominają, że Wojtek uwielbiał jazdę wojskowymi ciężarówkami – w szoferce, a czasami na skrzyni, czym wzbudzał sporą sensację na drodze. Lubił też zapasy z żołnierzami, które na ogół kończyły się jego zwycięstwem: pokonany leżał „na łopatkach” a niedźwiedź lizał go po twarzy. Pośród opowieści o Wojtku jest również taka, jak to podczas działań pod Monte Cassino kapral Wojtek pomagał pozostałym żołnierzom w noszeniu ciężkich skrzyń z amunicją artyleryjską i nigdy nie zdarzyło mu się żadnej upuścić. Od tamtej pory symbolem 22 Kompanii stał się niedźwiedź z pociskiem w łapach. Odznaka taka pojawiła się na samochodach wojskowych, proporczykach i mundurach żołnierzy.

 Osobny artykuł: Bitwa o Monte Cassino.
Chorągiewka z wizerunkiem Wojtka 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii.

Po wojnie 22 Kompania Zaopatrywania Artylerii jako część 2 Korpusu Polskiego Polskich Sił Zbrojnych została przetransportowana do Glasgow w Szkocji, a razem z nią niedźwiedź. Kompania stacjonowała w Winfield Park, a wkrótce kapral Wojtek został ulubieńcem całego obozu i okolicznej ludności. Stał się też tematem licznych publikacji prasowych. Miejscowe Towarzystwo Polsko-Szkockie mianowało go nawet swoim członkiem. Na uroczystości przyjęcia do towarzystwa, obdarzono nowego członka jego ulubioną butelką piwa.

Okres powojenny

Po demobilizacji jednostki wojskowej zapadła decyzja oddania niedźwiedzia do ogrodu zoologicznego w Edynburgu. Dyrektor zoo zgodził się zaopiekować kapralem Wojtkiem i nie oddać go nikomu bez zgody dowódcy kompanii majora Antoniego Chełkowskiego. 15 listopada 1947 roku był dniem rozstania z niedźwiedziem-kombatantem. Później dawni koledzy z kompanii już w cywilu wielokrotnie odwiedzali Wojtka i nie bacząc na obawy pracowników zoo przekraczali często ogrodzenie.

Wojtek spędził w ogrodzie zoologicznym 16 lat (od 1947 do 1963), żyjąc w klatce o powierzchni 10 metrów kwadratowych[1]. Próby socjalizacji go z innymi niedźwiedziami w tym ZOO nie przyniosły pozytywnych efektów. Edinburgh Zoo zamieszcza na swoich stronach informację o pobycie u nich "Wojtka", ale nie publikuje żadnych jego zdjęć z tego okresu. Fotografia "Wojtka" za kratami[2] została opublikowana w "Przekroju" nr 723[3] z 15 lutego 1959 na stronach 16 i 17.

W końcu 1958 r. poznański oddział Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, przy wsparciu Polskiego Tow. Zoologicznego oraz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, zwrócił się z interwencją do dyrekcji edynburskiego ZOO w sprawie warunków przetrzymywania "Wojtka". Wysunięta została wówczas koncepcja sprowadzenia "Wojtka" do jednego z polskich ogrodów zoologicznych[4]. W ramach rozpoczętych starań z tym celem na początku lutego 1959 r. wyjechał do Edynburga przedstawiciel oliwskiego ZOO dla omówienia kwestii umieszczenia Wojtka w tamtejszej placówce zoologicznej. W związku z tym rozpoczęto tam budowę wielkiego wybiegu dla niego[5]. Działania te niestety spełzły na niczym. Źródła podają tu kilka powodów: fatalny stan zdrowia i postępującą przedwcześnie starość Wojtka, opór kombatantów 22. Kompanii, którzy wciąż traktowali niedźwiedzia jako depozyt. Sam opiekun zwierzęcia – mjr Chełchowski – oświadczył wprost, że „reżimowy rząd warszawski” stara się ze wszystkich sił sprowadzić niedźwiedzia do Polski, a zatem on jako szczery emigrant nie może oddać tak cennego symbolu „komunistom”[6].

Niedobry stan psychiczny[7] Wojtka podkreśla też świadek, który widział Wojtka w zoo krótko przed śmiercią w 1963 roku.

Kombatant, kapral 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii Wojtek zmarł 2 grudnia[a] 1963 roku w wieku 22 lat[8]. O jego śmierci poinformowały wówczas brytyjskie stacje radiowe. W wieku dojrzałym ważył blisko 500 funtów (ok. 230 kg) i mierzył ponad 6 stóp (ponad 182 cm).

Upamiętnienia

Pomniki

Wojtek po wojnie po demobilizacji na farmie Sunwick w Anglii.
Pomnik Wojtka w krakowskim Parku Jordana.
Pomnik Wojtka w krakowskim Parku Jordana.

Polskiego niedźwiedzia-żołnierza upamiętniają:

  • tablica pamiątkowa w zoo w Edynburgu,
  • drewniany pomnik Wojtka, który dźwiga artyleryjski pocisk w angielskim miasteczku Grimsby[9],
  • pomnik niedźwiedzia autorstwa artysty rzeźbiarza Wojciecha Batko w Krakowie w parku im. Henryka Jordana odsłonięty 18 maja 2014 roku, w 70. rocznicę zdobycia klasztoru Monte Cassino przez żołnierzy II Korpusu pod dowództwem gen. Andersa[10][11],
  • plakiety w Imperial War Museum w Londynie oraz w Kanadyjskim Muzeum Wojny w Ottawie,
  • rzeźba w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie,
  • 22 listopada 2011 uczniowie LO o profilu wojskowym przy Zespole Szkół Tekstylno-Handlowych w Żaganiu przejęli tradycje 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii (kompanii, w której służył niedźwiedź Wojtek). Tradycje i symbole 22 Kompanii (proporzec, oznakę i naszywkę z logo przedstawiającym niedźwiedzia niosącego pocisk) przekazał ostatni, żyjący w Polsce świadek historii Wojtka, prof. Wojciech Narębski (nazywany przez towarzyszy broni „małym Wojtkiem”) wraz z przedstawicielami dowództwa spadkobierców tradycji 2 Korpusu Polskiego – 2 Korpusu Zmechanizowanego w Krakowie[12].
  • zainspirowany historią niedźwiedzia angielski browar z Conglenton w 2012 r. wprowadził na rynek piwo pod nazwą „Wojtek”[13].
  • 7 czerwca 2013 na Placu Słowiańskim w Żaganiu odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika Niedźwiedzia Wojtka[14]. Odsłonięcia monumentu, zaprojektowanego przez Wiolettę Sosnowską, dokonał w/w prof. Wojciech Narębski. Wykonawcą pomnika jest Stanisław Grzesiowski, a fundatorem – Starostwo Powiatowe w Żaganiu. Uroczystość uświetniła obecność Katy Carr – brytyjskiej piosenkarki polskiego pochodzenia[15][16].
  • 17 września 2013 w Szymbarku odsłonięto pomnik Niedźwiedzia Wojtka. Rzeźbę wykonała gdańska artystka Izyda Srzednicka-Sulkowska[17]. Wykonana z brązu figura ma 185 centymetrów wysokości – dokładnie tyle, ile miał Wojtek. Niedźwiedź w łapie trzyma pocisk, na głowie ma żołnierską czapkę, a na ramieniu biało-czerwoną przepaskę. Zdaniem fundatora, jest on w pewnym sensie symbolem losu polskiego żołnierza, który najpierw walczył za ojczyznę, aby umrzeć w niewoli[18].
  • Fundacja Na Rzecz Budowy Pomnika „Misia Wojtka” w Sopocie[19].
  • 18 maja 2014, w 70. rocznicę Bitwy o Monte Cassino, w Parku Jordana w Krakowie odsłonięto naturalnej wielkości (2,3 m) pomnik niedźwiedzia Wojtka projektu Wojciecha Batki, absolwenta ASP w Krakowie[20].
  • 7 listopada 2015r, w parku przy Princes Street w Edynburgu odsłonięto naturalnej wielkości pomnik misia Wojtka[21]
  • 24 kwietnia 2016 r. w partnerskim mieście Żagania, Duns w Szkocji został odsłonięty pomnik niedźwiedzia Wojtka jako dar od mieszkańców Żagania[22].
  • 30 maja 2017 r. odsłonięto pomnik i nadano imię "Misia Wojtka" Przedszkolu nr 99 w Warszawie przy ul. Siewierskiej 3[23].
Pomnik Wojtka w Edynburgu - Princess Street Gardens.

Muzyka związana z kapralem Wojtkiem

  • Piosenka angielska „VOYTEK THE SOLDIER BEAR” szkolnego zespołu SANGS AND CLATTER GROUP napisana przez Roberta Owena z muzyką Billy Stewarta[24].
  • Piosenka „Wojtek, the bear soldier” polskiej grupy Őszibarack z ich wydanego w 2011 roku albumu „40 surfers waiting for the wave”[25].
  • Piosenka „Wojtek” z albumu „Paszport” brytyjskiej piosenkarki polskiego pochodzenia Katy Carr[26],
  • „Piosenka o Wojtku” z albumu „Panny Wyklęte «Wygnane» Vol. 1” w wykonaniu Mariki i Maleo Reggae Rockers[27]
  • Piosenka „Kapral Wojtek” z albumu ,,Księżycówka” Jacka Stęszewskego[28].
  • Dempsey "Armia Andersa" z płyty "Bóg, Honor, Ojczyzna"

Filmy o żołnierzu i kombatancie

  • w 2008 powstał polski film dokumentalny pt. Piwko dla niedźwiedzia! w reż. Marii Dłużewskiej[29].
  • w 2011 w kooperacji telewizji BBC i TVP powstał na podstawie książki Wiesława Lasockiego, pt. Niedźwiedź Wojtek, polski bohater wojenny film dokumentalny w reż. Williama Hooda i Adama Lavisa pt. The bear that went to war (O niedźwiedziu co poszedł na wojnę)[30][31] Polska premiera filmu miała miejsce w 2 programie TVP 22 listopada 2011 roku o godz 22.50[32].
  • telewizja BBC w programie dla dzieci Blue Peter nadawała reportaże o Wojtku. Opowiada się również, że gdy książę Karol zwiedzał muzeum w Londynie i zatrzymał się przy rzeźbie Wojtka, zaczęto mu opowiadać jego historię, ale książę przerwał, mówiąc że zarówno on i jego obydwaj synowie znają dobrze tę historię z programów radiowych i opowiadań.
  • w 2015 izraelska studentka Marianna Raskin w ramach pracy dyplomowej zrealizowała krótki film animowany pt. Wojtek - The Soldier Bear poświęcony Wojtkowi. Film udostępniony jest na portalu Vimeo[33].

Gry

  • w grze Hearts of Iron IV Wojtek staje się dostępny jako dowódca po spełnieniu określonych wymagań (m.in. Polska musi posiadać pewne tereny oraz stacjonować oddziałem w jednej z prowincji Włoch), który zapewnia premię artylerii znajdującej się pod jego dowództwem. Jego postać jest również związana z jedynym ukrytym osiągnięciem o nazwie „Bearer of artillery”[34].
  • "[1]" Edukacyjną grę planszową „Miś Wojtek”, wydaną przez IPN wymyśliły Ola i Magda Gąsiorek, uczennice SP nr 63 we Wrocławiu. Odwołujący się do realiów II wojny światowej „Miś Wojtek” ukazuje dzieje Polaków wywiezionych z terenów okupowanych przez Związek Sowiecki i ich długą wędrówkę z Rosji, przez Iran, Palestynę, Egipt i Włochy aż do Szkocji. Gra przeznaczona jest dla 2–5 graczy w wieku od 6 lat; przeciętny czas rozgrywki to ok. 30 min.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Według niektórych źródeł np. Aillen Orr: „Niedźwiedź Wojtek. Niezwykły żołnierz Armii Andersa” (Wyd. Replika, 2011) – 15 listopada 1963 roku.

Przypisy

  1. ↑ Antoni Wasilewski, Witaj Wojtek, Marian (1910-1984) Red Eile (red.), „Przekrój”, nr 723, Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW "Prasa", 15 lutego 1959, s. 16, 17 [zarchiwizowane z adresu], Cytat: Istotnie „kąt”, bo wielkości może dziesięciu metr ów kwadratowych z mocnymi sztabami. (pol.).
  2. ↑ C. Michael Eliasz-Solomon, Wojtek the World War II Army Bear - Polish Soldiers Mascot [online], Stanczyk - Internet Muse™ [dostęp 2015-12-28] (ang.).
  3. ↑ Antoni Wasilewski, Witaj Wojtek, Marian (1910-1984) Red Eile (red.), „Przekrój”, 723, Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW "Prasa", 15 lutego 1959, s. 16, 17 [dostęp 2015-12-28] (pol.).
  4. ↑ Czy bohaterski "Wojtek" - uczestnik walk pod Monte Cassino - wróci do Polski?; [w:] "Głos Robotniczy", 23.01.1959, nr 19, s. 1.
  5. ↑ Weteran wojenny", niedźwiedź "Wojtek" już niedługo w oliwskim ZOO; [w:] "Głos Robotniczy", 17.02.1959, nr 40, s. 1.
  6. ↑ Forum: Historia najnowsza czyli zakręty historii po wojnie, [w:] b, O misiu, który był żołnierzem, odkrywca.pl, 15 listopada 2012 [dostęp 2015-12-28] (pol.).
  7. ↑ Ryszard Antolak, Hero Voytek The Iranian soldier-bear of Monte Cassino [online], iranian.com, 8 sierpnia 2005 (ang.).
  8. ↑ Tweedsmuir Military Camp. [dostęp 2011-12-04].
  9. ↑ Niedźwiedź Wojtek uhonorowany. swiat.newsweek.pl, 2011-11-16. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  10. ↑ W Krakowie powstanie pomnik niedźwiedzia Wojtka.
  11. ↑ Pomnik niedźwiedzia Wojtka. radiomaryja.pl, 2014-05-18. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  12. ↑ Przejecie tradycji 22KZA. W: Strona internetowa Zespołu Szkół Tekstylno-Handlowych w Żaganiu.
  13. ↑ Wojtek Duch: Brytyjski browar wprowadził piwo „Wojtek”. historia.org.pl, 2012-09-02. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  14. ↑ Pomnik niedźwiedzia Wojtka. fakty.interia.pl. [dostęp 2013-06-11]. (pol.).
  15. ↑ mt: Niedźwiedź Wojtek doczekał się pomnika!. gazetalubuska.pl, 2013-06-08. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  16. ↑ ZSTH Żagań: Odsłonięcie pomnika niedźwiedzia Wojtka i nadanie Zespołowi Szkół Tekstylno-Handlowych w Żaganiu imienia gen. Władysława Andersa. powiatzaganski.pl, 23 maja 2013. [dostęp 2013-06-11]. (pol.). (arch.)
  17. ↑ l, CHWASZCZYNO.COM: obywatelski portal mieszkańców wsi Chwaszczyno [online], www.chwaszczyno.com [dostęp 2017-07-08] (ang.).
  18. ↑ dor: W Szymbarku stanął pomnik... niedźwiedzia, który walczył pod Monte Cassino. trojmiasto.gazeta.pl, 2013-09-19. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  19. ↑ http://miswojteksopot.org/o-fundacji/.
  20. ↑ Niedźwiedź Wojtek stanął w Parku Jordana. krakow.pl, 2014-05-19. [dostęp 2015-05-18]. (pol.).
  21. ↑ Miś Wojtek z Armii Andersa uhonorowany. Legendarny polski „żołnierz” ma swój pomnik w Edynburgu. tvp.info, 2015-11-07. [dostęp 2015-11-07]. (pol.).
  22. ↑ Powiat Żagański – Bliźniaczy pomnik żagańskiego niedźwiedzia Wojtka został odsłonięty w Duns (Szkocja) [online], www.powiatzaganski.pl [dostęp 2016-05-26].
  23. ↑ Anna Szumowska: Miś Wojtek zagościł na Siewierskiej. Informator Ochoty i Włoch, 2017-08-30. [dostęp 2017-06-08]. (pol.).
  24. ↑ Angielska piosenka o Wojtku na Youtube – „VOYTEK THE SOLDIER BEAR” – SANGS AND CLATTER GROUP – ROBERT OWEN.
  25. ↑ Informacje o albumie „40 surfers waiting for the wave”. (arch.)
  26. ↑ Utwór Katy Carr pt. „Wojtek” na Youtube.
  27. ↑ Piosenka o Wojtku. YouTube.com.
  28. ↑ Księżycówka Jacek Stęszewski. itunes.apple.com. [dostęp 2014-12-01]. (ang.).
  29. ↑ „PIWKO DLA NIEDŹWIEDZIA!” na filmpolski.pl.
  30. ↑ Film o niedźwiedziu Wojtku i żołnierzach gen. Andersa w TVP i BBC.
  31. ↑ Wojtek – the Bear that Went to War. Oficjalna strona filmu.
  32. ↑ Świat bez fikcji: Wojtek, niedźwiedź, który poszedł na wojnę.
  33. ↑ "Wojtek - The Soldier Bear".
  34. ↑ Hearts of Iron IV - Commander Vojtek The Secret Achievement. ASpec 2016-06-06. [dostęp 2017-07-22].

Bibliografia

  • Wiesław Antoni Lasocki Wojtek spod Monte Cassino: opowieść o niezwykłym niedźwiedziu, Gryf Publications LTD, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, Londyn 1968 (pol.)
  • Geoffrey Morgan, Wiesław Antoni Lasocki Soldier bear, wyd. Gryf Publications, Londyn 1971, ISBN 0-00-211793-2 (ang.)
  • Wiesław Antoni Lasocki Wojtek. Niedźwiedź-żołnierz, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn 1986 (pol.)
  • Gaye Hiçyılmaz, Annie Campling And the Stars were Gold, wyd. Orion Children’s, Londyn 1997, ISBN 1-85881-481-2 – książka dla dzieci (ang.)
  • Wiesław Antoni Lasocki Wojtek spod Monte Cassino: opowieść o niezwykłym niedźwiedziu, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 2003, ISBN 0-9543805-3-3 (pol.)
  • Janusz Przymanowski Kanonier Wojciech, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1979, ISBN 83-210-0085-1, z serii zeszytów dla dzieci o zwierzętach, uczestnikach wojny (pol.)
  • Maryna Miklaszewska Wojtek z Armii Andersa, Fronda, Warszawa 2007, ISBN 978-83-88747-26-7 (pol.)
  • Garry Paulin Voytek – The Soldier Bear, ilustracje Sophie Stubbs, nakładem autora, 2008, ISBN 978-0-9558295-0-5.
  • Łukasz Wierzbicki Dziadek i niedźwiadek. Historia prawdziwa, Pointa, Konstancin 2009, ISBN 978-83-924991-1-4 – książka dla dzieci (pol.)
  • Aileen Orr, Niedźwiedź Wojtek. Niezwykły żołnierz Armii Andersa, Replika, Poznań 2011 (wydanie oryginalne: Wojtek the Bear: Polish War Hero, Birlinn Ltd, Published 20/09/2010, ISBN 978-1-84158-845-2)
  • Komiks „Jak niedźwiedź Wojtek został polskim żołnierzem” w 4 wersjach językowych: polskiej, włoskiej, angielskiej i francuskiej. Komiks powstał w ramach projektu eTwinning (2010 – 2011)realizowanego przez Zespół Szkół Tekstylno-Handlowych w Żaganiu pod kierunkiem Wioletty Sosnowskiej i Paolini-Cassiano, Imola, Włochy; pod kierunkiem Angeli Riccomi. Autorką rysunków jest Anna Kret.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojtek_(niedźwiedź)&oldid=53198651”