Sanacja: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:28, 6 kwi 2018

Sanacja (łac. sanatio, „uzdrowienie”) – potoczna nazwa obozu piłsudczykowskiego rządzącego w Polsce w latach 1926–1939, powstała w związku z głoszonym przez Józefa Piłsudskiego hasłem „sanacji moralnej” życia publicznego, wysuwanym w toku przygotowań i w okresie przewrotu majowego (1926).

Po raz pierwszy terminu sanacja państwa użył Adam Skwarczyński, który był jednym z głównych ideologów obozu piłsudczykowskiego. Główną organizacją polityczną sanacji był Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (1928–1935). Sanacja wprowadziła rządy autorytarne, zwalczała komunizm, głosiła tezy o kryzysie demokracji, konieczności silnych rządów, „odpartyjnienia” sceny politycznej poprzez osłabienie partii (politycy piłsudczykowscy tworzyli w nich grupy rozłamowe, np. PPS-dawna Frakcja Rewolucyjna, grupy Jakuba Bojki, Jana Stapińskiego, NPR – Lewica i in.). Dążenia te częściowo znalazły wyraz w Konstytucji kwietniowej 1935. Przykładami zwalczania opozycji były: założenie Obozu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, proces brzeski, delegalizacja Obozu Wielkiej Polski oraz Obozu Narodowo-Radykalnego^[1].

Po 1935 w obozie sanacji wyraźnie rysowały się różnice. W latach 1935–1937 powstała i rozwinęła się tzw. lewica sanacyjna, dążąca do współpracy z opozycyjnymi partiami (m.in. w Klubach Demokratycznych). Tak zwana „grupa zamkowa”, skupiona wokół Ignacego Mościckiego, konkurowała z działaczami zgrupowanymi wokół Edwarda Rydza-Śmigłego i OZN reprezentującymi tendencje nacjonalistyczne i autorytarne. Wciąż dużym autorytetem (aż do samobójczej śmierci) cieszył się Walery Sławek, który jednak stopniowo tracił władzę. Do 1939 władzę w kraju sprawował tzw. triumwirat Mościcki-Rydz-Beck.

Głównymi działaczami byli: Walery Sławek, Aleksander Prystor, Bogusław Miedziński, Kazimierz Świtalski, Adam Koc, Józef Beck, Tadeusz Hołówko, Janusz Jędrzejewicz^[2].

Klęska wrześniowa położyła kres rządom sanacji, lecz jej działacze zachowali podczas II wojny światowej znaczne wpływy w Rządzie RP na uchodźstwie i Polskim Państwie Podziemnym. Okres rządów sanacji był przedmiotem badań Komisji Hallera^[3].

Przypisy

↑ Andrzej Garlicki: Od maja do Brześcia. Warszawa: Czytelnik, 1985, s. 137-138. ISBN 830-7-00429-2.
↑ Dekompozycja obozu sanacyjnego po śmierci Józefa Piłsudskiego. rogalinski.com.pl, 2008-04-23. [dostęp 2011-08-20].
↑ Wrogowie generała na Wyspie Węży.

[1] Andrzej Garlicki: Od maja do Brześcia. Warszawa: Czytelnik, 1985, s. 137-138. ISBN 830-7-00429-2.

[2] Dekompozycja obozu sanacyjnego po śmierci Józefa Piłsudskiego. rogalinski.com.pl, 2008-04-23. [dostęp 2011-08-20].

[3] Wrogowie generała na Wyspie Węży.

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 5: / Linia 5: @@
 [[Plik:AGAD AGAD Witos Wincenty list gończy zdjęcie.png|mały|Prześladowanie przeciwników politycznych. Zdjęcie [[Wincenty Witos|Wincentego Witosa]] dołączone do jego [[list gończy|listu gończego]] z [[1933]]]]
+'''Sanacja''' ([[łacina|łac.]] ''sanatio'', „uzdrowienie”) – potoczna nazwa obozu piłsudczykowskiego rządzącego w [[Polska|Polsce]] w latach 1926–1939, powstała w związku z głoszonym przez [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] hasłem „sanacji moralnej” życia publicznego, wysuwanym w toku przygotowań i w okresie [[przewrót majowy|przewrotu majowego]] (1926).
-'''Sanacja'''[[Narodowa Partia Robotnicza-Lewica|NPR – Lewica]] i in.). Dąż[[Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej|Obozu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej]], <ref>[http://www.historia.uwazamrze.pl/artykul/873044.html Wrogowie generała na Wyspie Węży].</ref>.{{Wikisłownik|sanacja}}
+Po raz pierwszy terminu ''sanacja państwa'' użył [[Adam Skwarczyński]], który był jednym z głównych ideologów obozu piłsudczykowskiego. Główną organizacją polityczną sanacji był [[Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem]] (1928–1935). Sanacja wprowadziła rządy [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytarne]], zwalczała [[komunizm]], głosiła tezy o kryzysie [[demokracja|demokracji]], konieczności silnych rządów, „odpartyjnienia” sceny politycznej poprzez osłabienie partii (politycy piłsudczykowscy tworzyli w nich grupy rozłamowe, np. [[Polska Partia Socjalistyczna – dawna Frakcja Rewolucyjna|PPS-dawna Frakcja Rewolucyjna]], grupy [[Jakub Bojko|Jakuba Bojki]], [[Jan Stapiński|Jana Stapińskiego]], [[Narodowa Partia Robotnicza-Lewica|NPR – Lewica]] i in.). Dążenia te częściowo znalazły wyraz w [[Konstytucja kwietniowa|Konstytucji kwietniowej]] 1935. Przykładami zwalczania opozycji były: założenie [[Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej|Obozu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej]], [[proces brzeski]], delegalizacja [[Obóz Wielkiej Polski|Obozu Wielkiej Polski]] oraz [[Obóz Narodowo-Radykalny|Obozu Narodowo-Radykalnego]]<ref>{{cytuj książkę | autor = [[Andrzej Garlicki]]| tytuł = Od maja do Brześcia| wydawca = [[Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”|Czytelnik]]| miejsce = Warszawa| rok = 1985| strony = 137-138| isbn = 830-7-00429-2}}</ref>.
+Po 1935 w obozie sanacji wyraźnie rysowały się różnice. W latach 1935–1937 powstała i rozwinęła się tzw. [[lewica]] sanacyjna, dążąca do współpracy z opozycyjnymi partiami (m.in. w Klubach Demokratycznych). Tak zwana „grupa zamkowa”, skupiona wokół [[Ignacy Mościcki|Ignacego Mościckiego]], konkurowała z działaczami zgrupowanymi wokół [[Edward Śmigły-Rydz|Edwarda Rydza-Śmigłego]] i [[Obóz Zjednoczenia Narodowego|OZN]] reprezentującymi tendencje [[nacjonalizm|nacjonalistyczne]] i autorytarne. Wciąż dużym autorytetem (aż do samobójczej śmierci) cieszył się [[Walery Sławek]], który jednak stopniowo tracił władzę. Do 1939 władzę w kraju sprawował tzw. ''triumwirat Mościcki-Rydz-Beck''.
+Głównymi działaczami byli: [[Walery Sławek]], [[Aleksander Prystor]], [[Bogusław Miedziński]], [[Kazimierz Świtalski]], [[Adam Koc]], [[Józef Beck]], [[Tadeusz Hołówko]], [[Janusz Jędrzejewicz]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rogalinski.com.pl/historia/dekompozycja-obozu-sanacyjnego-po-smierci-jozefa-pilsudskiego/|tytuł=Dekompozycja obozu sanacyjnego po śmierci Józefa Piłsudskiego|data=2008-04-23|opublikowany=rogalinski.com.pl|data dostępu=2011-08-20}}</ref>.
+[[Kampania wrześniowa|Klęska wrześniowa]] położyła kres rządom sanacji, lecz jej działacze zachowali podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] znaczne wpływy w [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rządzie RP na uchodźstwie]] i [[Polskie Państwo Podziemne|Polskim Państwie Podziemnym]]. Okres rządów sanacji był przedmiotem badań Komisji Hallera<ref>[http://www.historia.uwazamrze.pl/artykul/873044.html Wrogowie generała na Wyspie Węży].</ref>.
+{{Wikisłownik|sanacja}}
 == Przypisy ==