Aleksander Hauke-Nowak

Aleksander Hauke-Nowak
	; Aleksander Hauke-Nowak (przed 1933)
Data i miejsce urodzenia	24 lutego 1896 ; Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	17 maja 1956 ; Rio de Janeiro, Brazylia
	Wojewoda łódzki
Okres	od 31 stycznia 1933; do 13 kwietnia 1938
Poprzednik	Władysław Jaszczołt
Następca	Henryk Józewski
	Wojewoda wołyński
Okres	od 13 kwietnia 1938; do 17 września 1939
Poprzednik	Henryk Józewski
Następca	okupacja ZSRR, funkcja zlikwidowana
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Hauke-Nowak vel Aleksander Nowak^[a] (ur. 24 lutego 1896 w Warszawie, zm. 17 maja 1956 w Rio de Janeiro) – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, działacz państwowy i społeczny II Rzeczypospolitej.

Życiorys

Syn Leona i Anieli z Rudnickich. W latach 1909–1914 uczęszczał w Warszawie do Szkoły Realnej Mariana Rychłowskiego^[2]. Od 1911 działał w tajnej drużynie skautowej im. Romualda Traugutta (od 1929 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”)^[3] i Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, od 1913 w Polskich Drużynach Strzeleckich^[4]. Żołnierz IV plutonu Pierwszej Kompanii Kadrowej. W 1917–1918 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej w Wilnie, Ostrowie i Kielcach^[4]. W 1922 uzyskał maturę na kursach dokształcających organizowanych dla wojskowych przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie^[2]. Ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego oraz Wyższą Szkołę Wojskową^[4]. 3 maja 1922 zweryfikowany został w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 1146 lokatą w korpusie oficerów piechoty. W 1923 zajmował stanowisko szefa Oddziału II Sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I, pozostając oficerem nadetatowym 42 pułku piechoty. W latach 1925–1927 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 28 października 1927, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, przydzielony został do 36 pułku piechoty Legii Akademickiej w Warszawie. W kwietniu 1928 został wyznaczony w tym pułku na stanowisko dowódcy III batalionu^[5]. 2 kwietnia 1929 awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 23. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[6]. Z dniem 30 kwietnia tego roku został przydzielony do dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych na okres sześciu miesięcy z równoczesnym przeniesieniem do kadry oficerów piechoty^[7]. Przydział ten był mu trzykrotnie przedłużany o kolejnych sześć miesięcy^[8]^[9]^[10]. 30 kwietnia 1931 został urlopowany bez prawa do poborów^[11], a z dniem 31 grudnia tego roku przeniesiony do rezerwy z równoczesnym przeniesieniem w rezerwie do 36 pp^[12].

W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych był m.in. dyrektorem departamentu politycznego. Występował w tym charakterze jako świadek oskarżenia na procesie brzeskim. Od 31 stycznia 1933 do 13 kwietnia 1938 wojewoda łódzki^[13], a od 13 kwietnia 1938 następca Henryka Józewskiego na stanowisku wojewody wołyńskiego, w związku ze zmianą polityki wobec Ukraińców dokonaną przez obóz sanacyjny pod wpływem Edwarda Rydza-Śmigłego (utworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego i próba zbliżenia do środowisk i haseł endecji). Pełnił urząd do września 1939. Po wybuchu II wojny światowej, posiadając wiedzę o agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, miał nie poinformować o tym współpracowników (w tym wicewojewodę Ignacego Strzemińskiego) i opuścił Polskę przez granicę^[14]. Był prezesem Związku Ziem Południowo-Wschodnich. Opublikował książki Z pamiętników strzelca (Warszawa 1917) i Ze wspomnień skauta-legionisty (Warszawa 1935)^[4].

Był dwukrotnie żonaty. Po zmianie wyznania na kalwińskie i orzeczeniu rozwodu przez Jednotę Wileńską, poślubił 2 czerwca 1933 roku w kościele ewangelicko-reformowanym w Warszawie Krystynę z Pawłowiczów 1 voto Szambumiewiczową^[15]^[4].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[4] nr 7196
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)^[16]
Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)^[17]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[4]
Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[4]
Złoty Krzyż Zasługi (24 maja 1929)^[18]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[4]
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[4]
Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”^[19]
Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)^[4]

Uwagi

↑ Decyzją Komisarza Rządu miasta Stołecznego Warszawy z 3 listopada 1931 otrzymał zezwolenie na zmianę nazwiska rodowego „Nowak” na „Hauke-Nowak”^[1].

Przypisy

↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 264.
↑ ^a ^b Ireneusz Polit: Wojewodowie łódzcy w latach 1919–1939. Portret zbiorowy. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, 2020, s. 79–80. [dostęp 2022-06-14]. [Praca doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Arkadiusza Adamczyka]
↑ Mieczysław Hahn: Historia 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarnej Jedynki” 1911–1938, s. 2. archiwumharcerskie.pl. [dostęp 2024-04-19].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 250.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 133.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 3 kwietnia 1929 roku, s. 105.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 133.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 405.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 221.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 27.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 441.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 22 lutego 1932 roku, s. 119.
↑ „Łódź w Ilustracji”, 12 II 1933, nr 7, s. 3 (3 lutego 1933: w gronie uczestników jego powitania jako nowego wojewody łódzkiego na dworcu Łódź–Fabryczna).
↑ Stanisław Alexandrowicz: W cieniu czerwonej gwiazdy. 68. rocznica agresji sowieckiej na Polskę. Mówili, że idą nam z pomocą. lwow.com.pl. [dostęp 2015-03-06].
↑ „Łódź w Ilustracji”, 27 IX 1936, nr 39, s. 1 (wraz z mężem na dożynkach zorganizowanych przez Związek Młodej Wsi Polskiej na stadionie Wojskowego Klubu Sportowego w Łodzi, przebrana w strój sieradzki jako gospodyni dożynek; 20 IX 1936).
↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie państwowej”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1929 r. nr 123, poz. 302 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
↑ 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 19 .

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, pod redakcją Jacka Majchrowskiego, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1994.
„Łódź w Ilustracji”, 12 II 1933, nr 7, s. 3 (w gronie uczestników jego powitania jako nowego wojewody łódzkiego na dworcu Łódź–Fabryczna).

[2] Decyzją Komisarza Rządu miasta Stołecznego Warszawy z 3 listopada 1931 otrzymał zezwolenie na zmianę nazwiska rodowego „Nowak” na „Hauke-Nowak”^[1].

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_6_z_23_marca_1932_roku,_s._264-1] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 264.

[Ireneusz_Polit-3] Ireneusz Polit: Wojewodowie łódzcy w latach 1919–1939. Portret zbiorowy. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, 2020, s. 79–80. [dostęp 2022-06-14]. [Praca doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Arkadiusza Adamczyka]

[4] Mieczysław Hahn: Historia 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarnej Jedynki” 1911–1938, s. 2. archiwumharcerskie.pl. [dostęp 2024-04-19].

[sl-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 250.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_9_z_26_kwietnia_1928_roku,_s._133-6] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 133.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_8_z_3_kwietnia_1929_roku,_s._105-7] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 3 kwietnia 1929 roku, s. 105.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_9_z_27_kwietnia_1929_roku,_s._133-8] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 133.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_20_z_23_grudnia_1929_roku,_s._405-9] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 405.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_11_z_18_czerwca_1930_roku,_s._221-10] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 221.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_1_z_28_stycznia_1931_roku,_s._27-11] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 27.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_13_z_9_grudnia_1932_roku,_s._441-12] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 441.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_4_z_22_lutego_1932_roku,_s._119-13] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 22 lutego 1932 roku, s. 119.

[14] „Łódź w Ilustracji”, 12 II 1933, nr 7, s. 3 (3 lutego 1933: w gronie uczestników jego powitania jako nowego wojewody łódzkiego na dworcu Łódź–Fabryczna).

[15] Stanisław Alexandrowicz: W cieniu czerwonej gwiazdy. 68. rocznica agresji sowieckiej na Polskę. Mówili, że idą nam z pomocą. lwow.com.pl. [dostęp 2015-03-06].

[16] „Łódź w Ilustracji”, 27 IX 1936, nr 39, s. 1 (wraz z mężem na dożynkach zorganizowanych przez Związek Młodej Wsi Polskiej na stadionie Wojskowego Klubu Sportowego w Łodzi, przebrana w strój sieradzki jako gospodyni dożynek; 20 IX 1936).

[17] M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie państwowej”.

[18] M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[19] M.P. z 1929 r. nr 123, poz. 302 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.

[20] 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 19 .

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[1]