Aleksandr Jakowlew (konstruktor)

Aleksandr Siergiejewicz Jakowlew Александр Сергеевич Яковлев
gen. Aleksandr Jakowlew
generał-pułkownik
Data i miejsce urodzenia	1 kwietnia 1906 Moskwa, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1989 Moskwa, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1932–1981
Siły zbrojne	Armia Czerwona
Stanowiska	zastępca ludowego komisarza przemysłu lotniczego ZSRR
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, Wielka Wojna Ojczyźniana
Późniejsza praca	członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR
Odznaczenia

Aleksandr Siergiejewicz Jakowlew (ros. Александр Сергеевич Яковлев, ur. 19 marca^?/1 kwietnia 1906 w Moskwie, zm. 22 sierpnia 1989 tamże) – rosyjski konstruktor lotniczy, generał-pułkownik lotnictwa, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 2., 3., 4., 5., 6., 7., 8., 9., 10. i 11. kadencji (1946–1989), dwukrotny Bohater Pracy Socjalistycznej (1940, 1957).

Życiorys

Od 1935 główny konstruktor biura konstrukcyjnego, w którym do końca lat 30. XX wieku zaprojektowano kilka samolotów, oznaczonych symbolem AIR. W latach 1940–1946 pełnił funkcję zastępcy ludowego komisarza (ministra) przemysłu lotniczego ZSRR.

Projektowane pod kierunkiem Jakowlewa samoloty otrzymywały oznaczenia Jak. W biurze konstrukcyjnym Jakowlewa zaprojektowano szereg samolotów, które weszły do użycia w czasie II wojny światowej. Szczególnie znane są tutaj myśliwce Jak-1, Jak-3 i Jak-9, ale także samolot transportowy Jak-6.

Działalność Jakowlewa podczas II wojny światowej oceniana jest jednak w sposób niejednoznaczny. Współcześnie historycy uważają, że wykorzystując swoją pozycję we władzach, promował własne konstrukcje, które były kierowane do masowej produkcji pomimo niższych osiągów i jakości od konkurencyjnych projektów (np. myśliwiec Jak-1) lub nieodpowiadania potrzebom lotnictwa (np. lekki bombowiec Jak-2). Szczególnie odegrał rolę w odsunięciu na boczny tor Nikołaja Polikarpowa i odrzuceniu jego udanych projektów myśliwców I-180 i I-185. Próbował również osłabić pozycję Siemiona Ławoczkina.

W 1945 Jakowlew zaprojektował pierwszy radziecki samolot z napędem odrzutowym, Jak-15, który wszedł do produkcji seryjnej. Bardziej znanymi cywilnymi konstrukcjami Jakowlewa są samoloty pasażerskie Jak-40 i Jak-42 a także samoloty szkolno-treningowe Jak-11, Jak-18 i Jak-52 oraz akrobacyjny Jak-50.

W 1946 został awansowany na stopień generała-pułkownika lotnictwa. W latach 1946–1989 deputowany do Rady Najwyższej ZSRR od 2. do 11. kadencji, a w latach 1981–1989 członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. W 1981 przeszedł na emeryturę.

Zmarł 22 sierpnia 1989 w Moskwie i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.

Odznaczenia

• Medal "Sierp i Młot" Bohatera Pracy Socjalistycznej – dwukrotnie (1940, 1957)
• Order Lenina – dziesięciokrotnie
• Order Rewolucji Październikowej
• Order Czerwonego Sztandaru – dwukrotnie
• Order Suworowa I klasy
• Order Suworowa II klasy
• Order Wojny Ojczyźnianej I klasy – dwukrotnie
• Order Czerwonej Gwiazdy
• Nagroda Leninowska (1971)
• Nagroda Stalinowska – sześciokrotnie (1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1948)
• Nagroda Państwowa ZSRR (1977)
• Oficer Legii Honorowej (Francja)
• Złoty Medal Międzynarodowej Federacji Lotniczej

Bibliografia

• B. Potyrała, W. Szlufik – Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Wyd. WSP, Częstochowa 2001, ISBN 83-7098-662-5
• (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 30, s. 484, Moskwa 1969-1978
• Яковлев Александр Сергеевич – Энциклопедия военной авиации ВВС России (ros.) [dostęp 2 czerwca 2010]
• Яковлев Александр Сергеевич – Проект ХРОНОС (ros.) [dostęp 2 czerwca 2010]