Aleksandr Jakowlew (konstruktor)

Aleksandr Jakowlew

Александр Сергеевич Яковлев

generał pułkownik lotnictwa
Data i miejsce urodzenia	1 kwietnia 1906 Moskwa, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1989 Moskwa, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1932–1981
Siły zbrojne	Wojskowe Siły Powietrzne
Stanowiska	zastępca ludowego komisarza przemysłu lotniczego ZSRR
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR
Odznaczenia

Znaczek pocztowy upamiętniający Aleksandra Jakowlewa

Aleksandr Siergiejewicz Jakowlew (ros. Александр Сергеевич Яковлев, ur. 19 marca^?/1 kwietnia 1906 w Moskwie, zm. 22 sierpnia 1989 tamże) – rosyjski konstruktor lotniczy, generał pułkownik lotnictwa, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 2., 3., 4., 5., 6., 7., 8., 9., 10. i 11. kadencji (1946–1989), dwukrotny Bohater Pracy Socjalistycznej (1940, 1957).

Życiorys

Był synem szefa działu transportowego w firmie naftowej. Od 1914 uczył się w gimnazjum (ukończył je w 1923), gdzie zainteresował się lotnictwem. Od 1924 pracował w dziale lotniczym Akademii Floty Powietrznej im. Żukowskiego, w której ukończył studia w 1931. W 1927 zbudował swój pierwszy samolot. Od 1935 główny konstruktor biura konstrukcyjnego, w którym do końca lat 30. XX wieku zaprojektowano kilka samolotów, oznaczonych symbolem AIR. W latach 1940–1946 pełnił funkcję zastępcy ludowego komisarza (ministra) przemysłu lotniczego ZSRR.

Projektowane pod kierunkiem Jakowlewa samoloty otrzymywały oznaczenia Jak. W biurze konstrukcyjnym Jakowlewa zaprojektowano szereg samolotów, które weszły do użycia w czasie II wojny światowej. Szczególnie znane są tutaj myśliwce Jak-1, Jak-3 i Jak-9, ale także samolot transportowy Jak-6.

Działalność Jakowlewa podczas II wojny światowej oceniana jest jednak w sposób niejednoznaczny. Współcześnie historycy uważają, że wykorzystując swoją pozycję we władzach, promował własne konstrukcje, które były kierowane do masowej produkcji pomimo niższych osiągów i jakości od konkurencyjnych projektów (np. myśliwiec Jak-1) lub nieodpowiadania potrzebom lotnictwa (np. lekki bombowiec Jak-2). Szczególnie odegrał rolę w odsunięciu na boczny tor Nikołaja Polikarpowa i odrzuceniu jego udanych projektów myśliwców I-180 i I-185. Próbował również osłabić pozycję Siemiona Ławoczkina.

W 1945 Jakowlew zaprojektował pierwszy radziecki samolot z napędem odrzutowym, Jak-15, który wszedł do produkcji seryjnej. Bardziej znanymi cywilnymi konstrukcjami Jakowlewa są samoloty pasażerskie Jak-40 i Jak-42 a także samoloty szkolno-treningowe Jak-11, Jak-18 i Jak-52 oraz akrobacyjny Jak-50.

W 1946 został awansowany na stopień generała-pułkownika lotnictwa. W latach 1946–1989 deputowany do Rady Najwyższej ZSRR od 2. do 11. kadencji, a w latach 1981–1989 członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. W 1981 przeszedł na emeryturę.

Zmarł 22 sierpnia 1989 w Moskwie i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.

Odznaczenia

• Medal „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej – dwukrotnie (1940, 1957)
• Order Lenina – dziesięciokrotnie (27 kwietnia 1939, 28 października 1940, 6 września 1942, 25 maja 1944, 2 lipca 1945, 15 listopada 1950, 31 marca 1956, 31 marca 1966, 23 czerwca 1981 i 17 sierpnia 1984)
• Order Rewolucji Październikowej (26 kwietnia 1971)
• Order Czerwonego Sztandaru – dwukrotnie (3 listopada 1944 i 26 października 1955)
• Order Suworowa I klasy (16 września 1945)
• Order Suworowa II klasy (19 sierpnia 1944)
• Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (10 czerwca 1945)
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy (17 września 1975)
• Order Czerwonej Gwiazdy (17 marca 1933)
• Nagroda Leninowska (1971)
• Nagroda Stalinowska – sześciokrotnie (1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1948)
• Nagroda Państwowa ZSRR (1977)
• Oficer Legii Honorowej (Francja)
• Złoty Medal Międzynarodowej Federacji Lotniczej

Bibliografia

• BolesławB. Potyrała BolesławB., WładysławW. Szlufik WładysławW., Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923 . Brak numerów stron w książce
• (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 30, s. 484, Moskwa 1969-1978
• Яковлев Александр Сергеевич – Энциклопедия военной авиации ВВС России (ros.) [dostęp 2 czerwca 2010]
• Яковлев Александр Сергеевич – Проект ХРОНОС (ros.) [dostęp 2 czerwca 2010]