Aleksander Suțu

Aleksander Suțu
	hospodar Mołdawii
Okres	od 1801; do 1802
Poprzednik	Konstantyn Ipsilanti
Następca	Aleksander Moruzi
	hospodar Wołoszczyzny
Okres	1802
Poprzednik	Michał Suțu
Następca	Konstantyn Ipsilanti
	hospodar Wołoszczyzny
Okres	1806
Poprzednik	Konstantyn Ipsilanti
Następca	Konstantyn Ipsilanti
	hospodar Wołoszczyzny
Okres	od 1818; do 1821
	Dane biograficzne
Ojciec	Michał Suțu
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Suțu (rum. Alexandru Suțu, gr. Αλέξανδρος Σούτζος; ur. 1758, zm. 19 stycznia 1821) – hospodar Wołoszczyzny, w latach 1802, 1806 i 1818–1821, oraz hospodar Mołdawii, w latach 1801–1802, z rodu Suțu.

Biografia[edytuj | edytuj kod]

Był synem hospodara Michała Suțu. Objąwszy tron wołoski w 1802 był ostatnim hospodarem przed zawarciem układu turecko-rosyjskiego, zgodnie z którym hospodarowie księstw naddunajskich mieli być mianowani na okresy siedmioletnie w porozumieniu obu mocarstw co do kandydata na tron. W związku z tym został zdetronizowany na rzecz uzgodnionego z Rosją Konstantyna Ipsilantiego. Powrócił na tron na krótko w 1806 po tym, jak Turcy, łamiąc porozumienie, zdetronizowali Ipsilantiego (co było jednym z powodów wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej. Na dłużej zasiadł na tronie wołoskim dopiero kilkanaście lat później, w 1818 (już po zakończeniu wojny). Jego rządu zaznaczyły się dużym uciskiem fiskalnym ludności, podobnie jak inni hospodarowie fanarioccy otaczał się Grekami, obdarzając ich stanowiskami i wspierając ich poczynania gospodarcze z krzywdą dla lokalnych bojarów.

W tym okresie zaktywizowało się znacznie greckie stowarzyszenie niepodległościowe Filiki Eteria – próbowało ono doprowadzić do ogólnobałkańskiego powstania przeciw Turkom, w czym księstwa naddunajskie miały odgrywać kluczową rolę. Spiskowcy nawiązali m.in. kontakty z ojcem Aleksandra w czasach, gdy piastował on tron mołdawski, teraz jednak Aleksander był im przeciwny. Greccy konspiratorzy nawiązali natomiast bliskie kontakty z opozycją wobec hospodara i jego śmierć w styczniu 1821 pozwoliła im na przejęcie władzy na Wołoszczyźnie i wzniecenie powstania.

Był przedostatnim hospodarem wołoskim ery fanariotów (po nim tylko epizodycznie objął tron Scarlat Callimachi). W okresie jego ostatniego panowania podjęto decyzję ograniczającą możliwość wysuwania kandydatów do tronów hospodarskich do czterech rodów fanariockich (Callimachi, Moruzi oraz dwóch gałęzi Suțu), co miało służyć osłabieniu rywalizacji o tron (1819). Wynagrodzeniem dla pozostałych rodów fanariockich za rezygnację z pretensji miał być obowiązek ich utrzymywania przez te cztery czerpiące dochody ze stanowisk hospodarskich.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.

Hospodarowie wołoscy do 1715	Basarab I (ok. 1310–1352) Mikołaj Aleksander (1352–1364) Władysław I Samoderżec (ok. 1364–1377) Radu I (ok. 1377–1383) Dan I (ok. 1383–1386) Mircza I Stary (1386–1394) Wład I Uzurpator (1394–1397) Mircza I Stary (1397–1418) Michał I (1418–1420) Dan II (1420–1421) Radu II Praznaglava (1421) Dan II (1421–1423) Radu II Praznaglava (1423) Dan II (1423–1424) Radu II Praznaglava (1424–1426) Dan II (1426–1427) Radu II Praznaglava (1427) Dan II (1427–1431) Aleksander I Aldea (1431–1436) Wład II Diabeł (1436–1442) Mircza II (1442) Basarab II (1442–1443) Wład II Diabeł (1443–1447) Władysław II Dan (1447–1448) Wład III Palownik (1448) Władysław II Dan (1448–1456) Wład III Palownik (1456–1462) Radu III Piękny (1462–1473) Basarab III Stary (1473) Radu III Piękny (1473–1474) Basarab III Stary (1474) Radu III Piękny (1474) Basarab III Stary (1474) Radu III Piękny (1474–1475) Basarab III Stary (1475–1476) Wład III Palownik (1476) Basarab III Stary (1476–1477) Basarab IV (1477–1481) Mircza (1481) Wład IV Mnich (1481) Basarab IV (1481–1482) Wład IV Mnich (1482–1495) Radu IV Wielki (1495–1508) Mihnea I Zły (1508–1509) Mircza III (1509–1510) Wład V Młody (1510–1512) Neagoe Basarab V (1512–1521) Teodozjusz (1521–1522) Radu V (1522–1523) Władysław III (1523) Radu VI Bădica (1523–1524) Radu V (1524) Władysław III (1524) Radu V (1524–1525) Władysław III (1525) Radu V (1525–1529) Basarab VI (1529) Mojżesz (1529–1530) Wład VI Topielec (1530–1532) Wład VII Vintila (1532–1535) Radu VII Paisie (1535–1545) Mircza Pastuch (1545–1552) Radu VIII Eliasz (1552–1553) Mircza Pastuch (1553–1554) Patrascu Dobry (1554–1558) Mircza Pastuch (1558–1559) Piotr Młody (1559–1568) Aleksander II Mircza (1568–1574) Vintila (1574) Aleksander II Mircza (1574–1577) Mihnea II Poturczeniec (1577–1583) Piotr II Kolczyk (1583–1585) Mihnea II Poturczeniec (1585–1591) Stefan I Głuchy (1591–1592) Aleksander III Zły (1592–1593) Michał II Waleczny (1593–1600) Szymon Mohyła (1600–1601) Radu IX Mihnea (1601–1602) Szymon Mohyła (1602) Radu X Șerban (1602–1610) Gabriel Batory (1611) Radu IX Mihnea (1611) Radu X Șerban (1611) Radu IX Mihnea (1611–1616) Gabriel Mohyła (1616) (Mohyłowie) Aleksander IV Eliasz (1616–1618) Gabriel Mohyła (1618–1620) Radu IX Mihnea (1620–1623) Aleksander V Dziecię (1623–1627) Aleksander IV Eliasz (1627–1629) Leon Tomșa (1629–1632) Radu XI Eliasz (1632) Mateusz Basarab (1632–1654) Konstantyn I Șerban (1654–1658) Mihnea III (1658–1659) Jerzy I Ghica (1659–1660) Grzegorz I Jerzy Ghica (1660–1664) Radu XII Leon (1664–1669) Antoni Popescu (1669–1672) Grzegorz I Jerzy Ghica (1672–1673) Jerzy II Duca (1673–1678) Șerban Kantakuzen (1678–1688) Konstantyn II Brâncoveanu (1688–1714) Stefan II Kantakuzen (1714–1715)
Rządy Fanariotów (1715–1821)	Mikołaj Mavrocordat (1715–1716) okupacja habsburska (1716) Jan I Mavrocordat (1716–1719) Mikołaj Mavrocordat (1719–1730) Konstantyn III Mavrocordat (1730) Michał Racoviță (1730–1731) Konstantyn III Mavrocordat (1731–1733) Grzegorz II Ghica (1733–1735) Konstantyn Mavrocordat (1735–1741) Michał Racoviță (1741–1744) Konstantyn III Mavrocordat (1744–1748) 121 Grzegorz Ghica II (1748–1752) Mateusz Ghica (1752–1753) Konstantyn IV Racoviță (1753–1756) Konstantyn III Mavrocordat (1756–1758) Scarlat Ghica (1758–1761) Konstantyn III Mavrocordat (1761–1763) Konstantyn IV Racoviță (1763–1764) Stefan Racoviță (1764–1765) Scarlat Ghica (1765–1766) Aleksander Ghica (1766–1768) okupacja rosyjska (1768) Grzegorz III Aleksander Ghica (1768–1769) okupacja rosyjska (1769–1770) Emanuel Giani-Ruset (1770-1771) Aleksander Ipsilanti (1774–1782) Mikołaj Caradja (1782–1783) Michał Suțu (1783–1786) Mikołaj Mavrogheni (1786–1789) okupacja habsburska (1789–1790) Michał Suțu (1791–1793) Aleksander Moruzi (1793–1796) Aleksander Ipsilanti (1796–1797) Konstantyn Hangerli (1797–1799) Aleksander Moruzi (1799–1801) Michał Suțu (1801–1802) Aleksander Suțu (1802) Konstantyn Ipsilanti (1802-1806) okupacja rosyjska (1806–1812) Jan Caradja (1812–1818) kajmakam Grzegorz Brâncovenu (1818) Aleksander Suțu (1818–1821) kajmakam Grzegorz Brâncoveanu (1821) Tudor Vladimirescu (1821) Scarlat Callimachi (1821) Grzegorz Dymitr Ghica (1822–1828) okupacja rosyjska (1828–1834)
Rząd statutu organicznego (1832–1856)	Aleksander Dymitr Ghica (1834–1842) Jerzy Bibescu (1842–1848) rząd tymczasowy (1848) regencja trzech (1848) okupacja osmańska i rosyjska (1848–1851) kajmakam Konstantyn Kantakuzen (1848) Barbu Știrbei (1848–1853) okupacja rosyjska (1853–1854) okupacja osmańska (1854) okupacja austriacka (1854–1856) Barbu Știrbei (1854–1856)
Protektorat (1856–1859)	kajmakam Aleksander Dymitr Ghica (1856–1858) trzech kajmakamów: Ioan Manu, Emanoil Băleanu, Ioan Filipide (1858–1859)
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (jedynie unia personalna)	Aleksander Jan Cuza (1859–1862)