Aleksander Ipsilanti (hospodar)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Aleksander Ipsilanti
ilustracja
hospodar Wołoszczyzny
jako Aleksander VII
Okres panowania od 1774
do 1782
Poprzednik Emanuel Giani-Ruset
Następca Mikołaj Caradja
hospodar Mołdawii
jako Aleksander X
Okres panowania od 1786
do 1788
Poprzednik Aleksander Mavrocordat II
Następca Emanuel Giani-Ruset
hospodar Wołoszczyzny
jako Aleksander VII
Okres panowania od 1796
do 1797
Poprzednik Aleksander Moruzi
Następca Konstantyn Hangerli
Dane biograficzne
Dzieci Konstantyn Ipsilanti
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Ipsilanti (rum. Alexandru Ipsilanti; gr. Αλέξανδρος Υψηλάντης - Aleksandros Ipsilantis; zm. 13 stycznia 1807[a]) – hospodar Wołoszczyzny w latach 1774-1782 i 1796-1797 (jako Aleksander VII) oraz hospodar Mołdawii w latach 1786-1788 (jako Aleksander X) z rodu Ipsilantisów.

Był pierwszym członkiem tego fanariockiego rodu zasiadającym na tronach księstw naddunajskich. W 1774 uzyskał tron wołoski po ustąpieniu wojsk rosyjskich w efekcie pokoju w Küczük Kajnardży. W odróżnieniu od innych hospodarów fanariockich, okazywał pewne umiarkowanie w otaczaniu się Grekami, co spowodowało nieco lepsze niż w przypadku poprzedników stosunki z miejscowymi bojarami. W 1780 wydał nowy kodeks praw, starał się też unowocześnić państwo na innych płaszczyznach (finanse, gospodarka, sądy, administracja). Zreformował też szkołę wyższą w Bukareszcie 1776, wprowadzając tam nowoczesny układ przedmiotów oraz języki grecki i francuski jako języki wykładowe. W 1782 zrezygnował z tronu wołoskiego po tym, jak jego synowie zbiegli do Austrii. W 1786 jednak został hospodarem Mołdawii. Podczas tego panowania wybuchła wojna turecko-rosyjska, do której wkrótce przyłączyła się po stronie Rosji Austria (por. Wojna rosyjsko-turecka (1787–1792), VIII wojna austriacko-turecka). Wojska rosyjskie i austriackie wkroczyły do Mołdawii, w której dowództwo nad wojskami tureckimi otrzymał Ipsilanti. Hospodar, lojalny wobec Turcji, został pojmany i do końca wojny (1791) przebywał w austriackiej niewoli. Później na krótko jeszcze otrzymał tron wołoski.

Został ścięty z rozkazu sułtańskiego. Jego syn Konstantyn Ipsilanti kilkakrotnie zasiadał na tronach hospodarskich.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według różnych źródeł, urodzony w latach 1724, 1725 lub 1726.[potrzebny przypis]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
p • d • e
Władcy Wołoszczyzny
Hospodarowie wołoscy
do 1715
Basarab I (ok. 1310–1352) • Mikołaj Aleksander (1352–1364) • Władysław I Samoderżec (ok. 1364–1377) • Radu I (ok. 1377–1383) • Dan I (ok. 1383–1386) • Mircza I Stary (1386–1394) • Wład I Uzurpator (1394–1397) • Mircza I Stary (1397–1418) • Michał I (1418–1420) • Dan II (1420–1421) • Radu II Praznaglava (1421) • Dan II (1421–1423) • Radu II Praznaglava (1423) • Dan II (1423–1424) • Radu II Praznaglava (1424–1426) • Dan II (1426–1427) • Radu II Praznaglava (1427) • Dan II (1427–1431) • Aleksander I Aldea (1431–1436) • Wład II Diabeł (1436–1442) • Mircza II (1442) • Basarab II (1442–1443) • Wład II Diabeł (1443–1447) • Władysław II Dan (1447–1448) • Wład III Palownik (1448) • Władysław II Dan (1448–1456) • Wład III Palownik (1456–1462) • Radu III Piękny (1462–1473) • Basarab III Stary (1473) • Radu III Piękny (1473–1474) • Basarab III Stary (1474) • Radu III Piękny (1474) • Basarab III Stary (1474) • Radu III Piękny (1474–1475) • Basarab III Stary (1475–1476) • Wład III Palownik (1476) • Basarab III Stary (1476–1477) • Basarab IV (1477–1481) • Mircza (1481) • Wład IV Mnich (1481) • Basarab IV (1481–1482) • Wład IV Mnich (1482–1495) • Radu IV Wielki (1495–1508) • Mihnea I Zły (1508–1509) • Mircza III (1509–1510) • Wład V Młody (1510–1512) • Neagoe Basarab V (1512–1521) • Teodozjusz (1521–1522) • Radu V (1522–1523) • Władysław III (1523) • Radu VI Bădica (1523–1524) • Radu V (1524) • Władysław III (1524) • Radu V (1524–1525) • Władysław III (1525) • Radu V (1525–1529) • Basarab VI (1529) • Mojżesz (1529–1530) • Wład VI Topielec (1530–1532) • Wład VII Vintila (1532–1535) • Radu VII Paisie (1535–1545) • Mircza Pastuch (1545–1552) • Radu VIII Eliasz (1552–1553) • Mircza Pastuch (1553–1554) • Patrascu Dobry (1554–1558) • Mircza Pastuch (1558–1559) • Piotr Młody (1559–1568) • Aleksander II Mircza (1568–1574) • Vintila (1574) • Aleksander II Mircza (1574–1577) • Mihnea II Poturczeniec (1577–1583) • Piotr II Kolczyk (1583–1585) • Mihnea II Poturczeniec (1585–1591) • Stefan I Głuchy (1591–1592) • Aleksander III Zły (1592–1593) • Michał II Waleczny (1593–1600) • Szymon Mohyła (1600–1601) • Radu IX Mihnea (1601–1602) • Szymon Mohyła (1602) • Radu X Șerban (1602–1610) • Gabriel Batory (1611) • Radu IX Mihnea (1611) • Radu X Şerban (1611) • Radu IX Mihnea (1611–1616) • Gabriel Mohyła (1616 (Mohyłowie ) • Aleksander IV Eliasz (1616–1618) • Gabriel Mohyła (1618–1620) • Radu IX Mihnea (1620–1623) • Aleksander V Dziecię (1623–1627) • Aleksander IV Eliasz (1627–1629) • Leon Tomșa (1629–1632) • Radu XI Eliasz (1632) • Mateusz Basarab (1632–1654) • Konstantyn I Șerban (1654–1658) • Mihnea III (1658–1659) • Jerzy I Ghica (1659–1660) • Grzegorz I Jerzy Ghica (1660–1664) • Radu XII Leon (1664–1669) • Antoni Popescu (1669–1672) • Grzegorz I Jerzy Ghica (1672–1673) • Jerzy II Duca (1673–1678) • Șerban Kantakuzen (1678–1688) • Konstantyn II Brâncoveanu (1688–1714) • Stefan II Kantakuzen (1714–1715)
 Valahia.gif
Rządy Fanariotów
(1715–1821)
Mikołaj Mavrocordat (1715–1716) • okupacja habsburska (1716) • Jan I Mavrocordat (1716–1719) • Mikołaj Mavrocordat (1719–1730) • Konstantyn III Mavrocordat (1730) • Michał Racoviţă (1730–1731) • Konstantyn III Mavrocordat (1731–1733) • Grzegorz II Ghica (1733–1735) • Konstantyn Mavrocordat (1735–1741) • Michał Racoviţă (1741–1744) • Konstantyn III Mavrocordat (1744–1748) • 121 Grzegorz Ghica II (1748–1752) • Mateusz Ghica (1752–1753) • Konstantyn IV Racoviţă (1753–1756) • Konstantyn III Mavrocordat (1756–1758) • Scarlat Ghica (1758–1761) • Konstantyn III Mavrocordat (1761–1763) • Konstantyn IV Racoviţă (1763–1764) • Stefan Racoviţă (1764–1765) • Scarlat Ghica (1765–1766) • Aleksander Ghica (1766–1768) • okupacja rosyjska (1768) • Grzegorz III Aleksander Ghica (1768–1769) • okupacja rosyjska (1769–1770) • Emanuel Giani-Ruset (1770-1771) • Aleksander Ipsilanti (1774–1782) • Mikołaj Caradja (1782–1783) • Michał Suţu (1783–1786) • Mikołaj Mavrogheni (1786–1789) • okupacja habsburska (1789–1790) • Michał Suţu (1791–1793) • Aleksander Moruzi (1793–1796) • Aleksander Ipsilanti (1796–1797) • Konstantyn Hangerli (1797–1799) • Aleksander Moruzi (1799–1801) • Michał Suţu (1801–1802) • Aleksander Suţu (1802) • Konstantyn Ipsilanti (1802-1806) • okupacja rosyjska (1806–1812) • Jan Caradja (1812–1818) • kajmakam Grzegorz Brâncovenu (1818) • Aleksander Suţu (1818–1821) • kajmakam Grzegorz Brâncoveanu (1821) • Tudor Vladimirescu (1821) • Scarlat Callimachi (1821) • Grzegorz Dymitr Ghica (1822–1828) • okupacja rosyjska (1828–1834)
Rząd statutu
organicznego (1832–1856)
Aleksander Dymitr Ghica (1834–1842) • Jerzy Bibescu (1842–1848) • rząd tymczasowy (1848) • regencja trzech (1848) • okupacja osmańska i rosyjska (1848–1851) • kajmakam Konstantyn Kantakuzen (1848) • Barbu Știrbei (1848–1853) • okupacja rosyjska (1853–1854) • okupacja osmańska (1854) • okupacja austriacka (1854–1856) • Barbu Știrbei (1854–1856)
Protektorat (1856–1859)
kajmakam Aleksander Dymitr Ghica (1856–1858) • trzech kajmakamów: Ioan Manu, Emanoil Băleanu, Ioan Filipide (1858–1859)
Zjednoczone Księstwa
Mołdawii i Wołoszczyzny
(jedynie unia personalna)
Aleksander Jan Cuza (1859–1862)
1862 – oficjalnie zjednoczenie Mołdawii i Wołoszczyzny w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (zobacz: władcy Rumunii).
p • d • e
Władcy Mołdawii
Hospodarstwo Mołdawskie
Bogdan I (1359–1365/1363–1367) • Latco (1365–1373/1367–1375/1365-1375) • Costea (1373–1375) / Żurż (1375–1377) / Piotr I (1375–1391) • Piotr I (1375–1391/1377–1391) / Costea (1386–1392) • Roman I (1391–1394) • Stefan I (1394–1399) • Juga (1399–1400) • Aleksander I Dobry (1400–1432) • Bogdan (1400–1407, koregent) • Eliasz I (1432–1434) • Stefan II (1434–1435) • Eliasz I (1435–1442) • Stefan II (1442–1444) • Piotr II (1444–1445) • Stefan II (1445–1447) • Piotr II (1447) • Roman II (1447–1448) • Piotr II (1448–1449) • Ciubăr (1449) • Aleksander II (1449–1449) • Bogdan II (1449–1451) • Piotr III Aron (1451–1452) • Aleksander II (1452–1454) • Piotr III Aron (1454–1455) • Aleksander II (1455) • Piotr III Aron (1455–1457) • Stefan III Wielki (1457–1504) • Bogdan III Ślepy (1504–1517) • Stefan IV Młody (1517–1527) • Piotr IV Rareș (1527–1538) • Stefan V Szarańcza (1538–1540) • Aleksander III Cornea (1540–1541) • Piotr IV Rareș (1541–1546) • Eliasz II (1546–1551) • Stefan VI (1551–1552) • Jan I Joldea (1552) • Aleksander IV Lăpuşneanu (1552–1561) • Jan II Jakub Heraklid Despot (1561–1563) • Stefan Tomşa I (1563–1564) • Aleksander IV Lăpuşneanu (1564–1568) • Bogdan IV Lăpuşneanu (1568–1572) • Jan III Srogi (1572–1574) • Piotr V Kulawy (1574–1577) • Jan IV Podkowa (1577) • Piotr V Kulawy (1578–1579) • Jan V Sas (1579–1582) • Piotr V Kulawy (1582–1591) • Aron Tyran (1591–1592) • Aleksander V Zły (1592) • Piotr VI Kozak (1592) • Aron Tyran (1592–1595) • Stefan VIII Răzvan (1595) • Jeremi Mohyła (1595–1600) • Michał I Waleczny (1600) • Jeremi Mohyła (1600–1606) • Konstantyn I Mohyła (1606) • Szymon Mohyła (1606–1607) • Michał II Mohyła (1607) • Konstantyn I Mohyła (1607–1611) • Stefan Tomşa II (1611–1615) • Aleksander VI Mohyła (1615–1616) • Radu Mihnea (1616–1619) • Kacper Grazziani (1619–1620) • Aleksander VII Eliasz (1620–1621) • Stefan Tomşa II (1621–1623) • Radu Mihnea (1623–1626) • Miron Barnowski-Mohyła (1626–1629) • Aleksander VIII Dziecię (1629–1630) • Mojżesz Mohyła (1630–1632) • Aleksander VII Eliasz (1631–1633) • Miron Barnowski-Mohyła (1633) • Mojżesz Mohyła (1633–1634) • Bazyli I Lupu (1634–1653) • Jerzy I Stefan (1653–1658) • Jerzy II Ghica (1658–1659) • Stefan X Lupu (1659–1661) • Istrate Dabija (1661–1665) • Jerzy III Duca (1665–1666) • Eliasz III Aleksander (1666–1668) • Jerzy III Duca (1668–1672) • Stefan XI Petriceicu (1672–1674) • Dymitr I Cantacuzino (1674–1675) • Antoni Ruset (1675–1678) • Jerzy III Duca (1678–1683) • Stefan XI Patriceicu (1684) • Dymitr I Cantacuzino (1684–1685) • Konstantyn II Kantemir (1685–1693) • Dymitr II Kantemir (1693) • Konstantyn III Duca (1693–1695) • Antioch Kantemir (1695–1700) • Konstantyn III Duca (1700–1703) • Michał III Racoviţă (1703–1705) • Antioch Kantemir (1705–1707) • Michał III Racoviţă (1707–1709) • Mikołaj I Mavrocordat (1709–1710) • Dymitr II Kantemir (1710–1711) • Mikołaj I Mavrocordat (1711–1716) • Michał III Racoviţă (1716–1726) • Grzegorz Ghica II (1726–1733) • Konstantyn IV Mavrocordat (1733–1735) • Grzegorz Ghica II (1735–1739) • okupacja rosyjska (1739) • Grzegorz Ghica II (1739–1741) • Konstantyn IV Mavrocordat(1741–1743) • Jan VI Mavrocordat (1743–1747) • Grzegorz Ghica II (1747–1748) • Konstantyn IV Mavrocordat (1748–1749) • Konstantyn V Racoviţă (1749–1753) • Mateusz Ghica (1753–1756) • Konstantyn V Racoviţă (1756–1757) • Scarlat Ghica (1757–1758) • Jan VII Teodor Callimachi (1758–1761) • Grzegorz Callimachi (1761–1764) • Grzegorz Aleksander Ghica III (1764–1767) • Grzegorz Callimachi (1767–1769) • Konstantyn IV Mavrocordat (1769) • okupacja rosyjska (1769–1774) • Grzegorz Aleksander Ghica III (1774–1777) • Konstantyn VI Moruzi (1777–1782) • Aleksander Mavrocordat I (1782–1785) • Aleksander Mavrocordat II (1785–1786) • Aleksander Ipsilanti (1786–1788) • Emanuel Giani-Ruset (1788–1789) • okupacja rosyjsko-austriacka (1789–1792) • Aleksander XI Moruzi (1792) • Michał IV Suţu (1792–1795) • Aleksander XII Callimachi (1795–1799) • Konstantyn VII Ipsilanti (1799–1801) • Aleksander XIII Suţu (1801–1802) • Aleksander XI Moruzi (1802–1806) • Scarlat Callimachi (1806) • Aleksander XI Moruzi (1806–1807) • Aleksander XIV Hangerli (1807) • Scarlat Callimachi (1807–1810) • okupacja rosyjska (1810–1812) • Scarlat Callimachi (1812–1819) • Michał V Grzegorz Suţu (1819–1821) • Aleksander Ipsilanti (1821) • Stefan Vogoride (kajmakam, 1821–1822) • Jan VIII Sturdza (1822–1828) • okupacja rosyjska (1828–1834) • Michał VI Sturdza (1834–1849) • Grzegorz Aleksander Ghica (1849–1853) • okupacja rosyjska (1853–1854) • Grzegorz Aleksander Ghica (1854–1856) • Teodor Balş (kajmakam, 1856–1857) • Mikołaj Vogoride (kajmakam, 1857–1858) • Anastazy Panu, Bazyli Sturdza i Stefan Catargiu (zastąpiony przez Jana Cantacuzino) (kajmakami, 1858–1859)
 Coat of arms of Moldavia.svg
Zjednoczone Księstwa
Mołdawii i Wołoszczyzny
(jedynie unia personalna)
Aleksander Jan Cuza (1859–1862)
1862 – oficjalnie zjednoczenie Mołdawii i Wołoszczyzny w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (zobacz: władcy Rumunii).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Ipsilanti_(hospodar)&oldid=51806740”