Aleksandr Wołkow (kosmonauta)

Aleksandr Wołkow

Александр Александрович Волков

Aleksandr Wołkow (2013)
Data i miejsce urodzenia	27 maja 1948 Gorłówka (obwód doniecki)
Funkcja	kosmonauta-badacz, dowódca
Łączny czas misji kosmicznych	391 dni 11 godzin 52 minuty i 16 sekund
Misje	Sojuz T-14, Sojuz TM-7, Sojuz TM-13
Stopień wojskowy	pułkownik
Wyuczony zawód	pilot wojskowy
Odznaczenia

Aleksandr Aleksandrowicz Wołkow, ros. Александр Александрович Волков (ur. 27 maja 1948 w Gorłówce, obwód doniecki w b. ZSRR (obecnie Ukraina) – radziecki wojskowy, pułkownik lotnictwa, kosmonauta, Lotnik Kosmonauta ZSRR.

Ojciec kosmonauty Siergieja Wołkowa.

Wykształcenie i służba wojskowa

• 1966 – ukończył szkołę średnią w Gorłówce.
• 1976 – został absolwentem Wyższej Wojskowej Szkoły Lotniczej w Charkowie, a później był pilotem instruktorem pułku szkolnego tej uczelni.
• 1991 – w czerwcu zakończył z odznaczeniem zaoczne studia na Wojskowej Akademii Politycznej im. W.I. Lenina. Zdobył uprawnienia wykładowcy historii.
• 1998 – 20 sierpnia w stopniu pułkownika, z uwagi na osiągnięty wiek, został przeniesiony do rezerwy.

Kariera kosmonauty i służba w Centrum Wyszkolenia Kosmonautów

• 1976 – 23 sierpnia został przyjęty do szóstej grupy kosmonautów.
• 1976–1977 – został skierowany do Achtubinska (obwód astrachański) do centrum przygotowującego pilotów doświadczalnych, ponieważ Wołkow miał zostać jednym z kosmonautów szkolących się w ramach programu Buran.
• 1977–1978 – odbył podstawowe szkolenie przygotowawcze dla kosmonautów.
• 1979–1981 – w Achtubinsku przeszedł uzupełniające przeszkolenie w czasie którego opanował latanie na ponad 20 typach różnych samolotów, na których wylatał ponad 1500 godzin.
• 1982–1984 – wspólnie z grupą innych kosmonautów przygotowywał się do lotu w kosmos w ramach programu Buran.
• 1984 – od 1 września razem z Władimirem Wasiutinem i Wiktorem Sawinychem rozpoczął szkolenie do długotrwałego lotu na pokładzie stacji kosmicznej Salut 7. W załodze Wołkow pełnił funkcję kosmonauty-badacza. Podczas przygotowań do lotu stacja uległa awarii i doświadczonego kosmonautę – Wiktora Sawinycha przesunięto do załogi ratunkowej, a jego miejsce zajął Gieorgij Grieczko. Spowodowało to przesunięcie startu o blisko 6 miesięcy.
• 1985 – od 17 września do 21 listopada – uczestniczył w locie kosmicznym na pokładzie statku Sojuz T-14 i stacji Salut 7.
• 1986 – został dowódcą grupy kosmonautów szkolonych do lotów w kosmos na statkach wielokrotnego użytku.
• 1986 – od marca rozpoczął przygotowania do lotu w kosmos jako dowódca rezerwowej załogi drugiej stałej ekspedycji (ЭО-2) na stację kosmiczną Mir. Razem z nim trenował Siergiej Jemieljanow.
• 1987 – od marca do grudnia był dowódcą załogi dublerów trzeciej stałej ekspedycji (ЭО-3) na stację Mir. Do załogi wyznaczono także Siergieja Jemieljanowa (w maju zamienił go Aleksandr Kaleri) oraz Aleksandra Szczukina. 21 grudnia podczas startu Sojuza TM-4 był dublerem dowódcy załogi podstawowej.
• 1988 – od stycznia rozpoczął trwające 11 miesięcy szkolenie przygotowujące do lotu na stację kosmiczną Mir. Wołkow został dowódcą czwartej stałej ekspedycji (ЭО-4). W załodze razem z nim znaleźli się: Aleksandr Kaleri oraz francuski astronauta Jean-Loup Chrétien. W marcu Aleksandra Kaleri zastąpił Siergiej Krikalow.
• 1988 – 26 listopada wystartował w kosmos na pokładzie statku Sojuz TM-7. Lot trwał do 27 kwietnia 1989.
• 1990 – 13 sierpnia rozpoczyna kolejne przygotowania do lotu w kosmos. Tym razem został wyznaczony do załogi rezerwowej 8. stałej ekspedycji na stację Mir. Inżynierem pokładowym załogi został Aleksandr Kaleri.
• 1991 – 18 maja podczas startu Sojuza TM-12 był dowódcą rezerwowej radziecko-angielskiej załogi. W jej skład wchodzili również – inżynier pokładowy – Aleksandr Kaleri i kosmonauta badacz Timothy Mace z Wielkiej Brytanii.
  W czerwcu mianowano go dowódcą 10 stałej ekspedycji na stację Mir (Э0-10) realizującej jednocześnie krótkotrwały lot w ramach radziecko-austriackiego programu Austromir. Pierwotnie obok austriackiego kosmonauty, którym był Franz Viehböck, lecieć miał Aleksandr Kaleri, ale do programu lotu włączono także planowany lot obywatela Kazachstanu i w jego miejsce do załogi włączony został Toktar Äubäkyrow.
  2 października Wołkow wystartował w kosmos na pokładzie statku Sojuz TM-13. Pozostał na pokładzie stacji kosmicznej Mir i przebywał tam razem z Siergiejem Krikalowem z 9 stałej ekspedycji do 25 marca 1992.
• 1991 – 11 stycznia został dowódcą oddziału kosmonautów.
• 1992–1994 – został przydzielony do grupy kosmonautów, którzy szkolili się do ewentualnych lotów ratunkowych. Wołkow w razie potrzeby mógł być dowódcą takiej misji.
• 1998 – 21 sierpnia opuścił oddział kosmonautów. Miało to związek z zakończeniem przez Wołkowa czynnej służby wojskowej.

Po opuszczeniu oddziału kosmonautów

• 1999 – został przedstawicielem Komitetu Centralnego Niezależnego Związku Zawodowego Federacji Rosyjskiej zrzeszającego byłych wojskowych.
• 2000 – został prezesem kanału telewizyjnego Muz-TV (Муз-ТВ).

Loty załogowe

• Sojuz T-14

Do swojego pierwszego lotu w kosmos wystartował jako kosmonauta-badacz na pokładzie statku Sojuz T-14 17 września 1985. Misją dowodził Władimir Wasiutin, a inżynierem pokładowym był Gieorgij Grieczko. Pierwotnie plan lotu przewidywał wyprawę trwającą 6 miesięcy. W tym czasie na pokładzie stacji Salut 7 mieli pracować Wasiutin, Sawinych (wystartował wcześniej w misji Sojuz T-13) i Wołkow. Podstawowym celem wyprawy było rozładowanie statku transportowego Kosmos 1686 (pod tą nazwą krył się pojazd o nazwie TKS-4 – nowy załogowy statek transportowy przewidywany dla wojskowych stacji kosmicznych typu Ałmaz; po zarzuceniu programu wykorzystano je jako bezzałogowe statki towarowe). Poza tym załoga miała wykonać szereg wyjść w otwarty kosmos. Ten drugi cel nie wszedł jednak w fazę realizacji. W połowie października poważnie zachorował dowódca misji. Kontynuowanie lotu było niemożliwe. Wyprawę przerwano i kosmonauci powrócili na Ziemię już 21 listopada 1985.

• Sojuz TM-7

Drugi lot Wołkowa w kosmos rozpoczął się 26 listopada 1988. Tym razem dowodził statkiem kosmicznym Sojuz TM-7, na pokładzie którego znajdowali się również: inżynier pokładowy Siergiej Krikalow oraz francuski astronauta Jean-Loup Chrétien realizujący program badawczy o nazwie Aragatz. Po dwóch dniach Sojuz TM-7 połączył się ze stacją kosmiczną Mir. 9 grudnia 1988 Aleksandr Wołkow oraz Jean-Loup Chrétien wyszli na zewnątrz stacji. Na jej powierzchni zamontowali paletę z urządzeniami badawczymi do realizacji eksperymentów w ramach planowanego wówczas europejskiego promu kosmicznego o nazwie Hermes. Jean-Loup Chrétien został pierwszym astronautą innego kraju niż USA i ZSRR, który odbył spacer kosmiczny. 21 grudnia 1988 Chrétien powrócił na Ziemię na pokładzie Sojuza TM-6 razem z poprzednią stałą załogą Mira – Władimirem Titowem i Musą Manarowem. Na pokładzie pozostał natomiast lekarz Walerij Polakow. Do 27 kwietnia 1989 tj. do dnia powrotu kosmonautów na Ziemię załoga wykonywała zaplanowany program badawczy oraz przyjęła i rozładowała trzy statki towarowe typu Progress. Z powodu opóźnienia w budowie kolejnych modułów dla stacji Mir postanowiono, że tym razem kosmonauci zakonserwują stację i przez kilka miesięcy pozostanie ona niezamieszkana.

• Sojuz TM-13

Trzeci i zarazem ostatni lot Wołkowa w kosmos rozpoczął się 2 października 1991. Był dowódcą statku Sojuz TM-13. Tym razem w załodze nie było inżyniera pokładowego, lecz dwaj kosmonauci badacze z Austrii i Kazachstanu: Franz Viehböck i Toktar Äubäkyrow, którzy po wykonaniu swoich narodowych programów lotu powrócili na Ziemię 10 października 1991. Na orbicie pozostali Aleksandr Wołkow oraz Siergiej Krikalow, który w kosmosie znajdował się od 18 maja 1991. Obaj do 25 marca 1992 realizowali badania i eksperymenty przewidziane w programie 10 stałej ekspedycji stacji kosmicznej Mir (ЭО-10). W czasie trwania tej misji dokonał się ostateczny rozpad Związku Radzieckiego i kosmonauci zamiast w Kazachskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej wylądowali w niepodległym już Kazachstanie.

Wykaz lotów

Loty kosmiczne, w których uczestniczył Aleksandr A. Wołkow
№	Data startu	Statek kosmiczny	Data lądowania	Statek kosmiczny	Funkcja	Czas trwania
1	17 września 1985	Sojuz T-14	21 listopada 1985	Sojuz T-14	kosmonauta-badacz	64 dni 21 godzin 52 minuty i 8 sekund
2	26 listopada 1988	Sojuz TM-7	27 kwietnia 1989	Sojuz TM-7	dowódca	151 dni 11 godzin 8 minut i 24 sekundy
3	2 października 1991	Sojuz TM-13	25 marca 1992	Sojuz TM-13	dowódca	175 dni 2 godziny 51 minut i 44 sekundy
Łączny czas spędzony w kosmosie — 391 dni 11 godzin 52 minuty i 16 sekund.

Nagrody i odznaczenia

• Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego (1985)
• Order Lenina (1985)
• Order Rewolucji Październikowej (1989)
• Order Przyjaźni Narodów (1992)
• Order „Za zasługi dla Ojczyzny” II stopnia (1996)
• Medal „Za zasługi w podboju kosmosu” (2011, Rosja)
• Komandor Legii Honorowej (1989, Francja)
• Order Orła II klasy (1992, Kazachstan)

Zobacz też

• alfabetyczna lista kosmonautów
• grupy i oddziały kosmonautów

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie Spacefacts (ang.)
• Encyclopedia Astronautica (ang.)
• Biografia na stronie Gieroi strany (ros.)
• Biografia na stronie astronaut.ru (ros.)