Antoni Kurka (wojskowy)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antoni Kurka
Ilustracja
kapitan piechoty kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia

9 lutego 1887
Lwów

Data i miejsce śmierci

25 czerwca 1935
Katowice

Przebieg służby
Siły zbrojne

C. K. Armia,
Wojsko Polskie

Jednostki

30 pułk piechoty,
43 pułk piechoty,
2 pułk Strzelców Lwowskich,
batalion wartowniczy 3/VI,
2 pułk Strzelców Podhalańskich,
14 pułk piechoty

Stanowiska

komendant powiatowy,
dowódca oddziału,
dowódca batalionu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska,
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Jubileuszowy Wojskowy
Krzyż Obrońców Węzła Zagórskiego
Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Jan Ferdynand Kurka[a] (ur. 9 lutego 1887 we Lwowie, zm. 25 czerwca 1935 w Katowicach) – kapitan piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

kpt. Antoni Kurka (1918)
kpt. Antoni Kurka jako dowódca batalionu „dzieci lwowskich” (1920)
kpt. Antoni Kurka (1920)

Urodził się 9 lutego 1887 we Lwowie[1][2][b]. Miał brata i trzy siostry[1]. W 1903 ukończył IV klasę w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[3]. Ukończył naukę w szkole średniej[1]. Był kolejarzem[4].

Podjął służbę wojskową w C. K. Armii[1][2]. Został mianowany chorążym piechoty z dniem 1 września 1908[5][6][7]. Służył w 30 Pułku Piechoty Austro-Węgier ze Lwowa (1909, 1910)[8][9] oraz 43 Pułku Piechoty Austro-Węgier z Fehértemplom (1910/1911)[10]. Później został mianowany na stopień porucznika[1]. Na służbie w armii austriackiej został inwalidą[11].

Podczas I wojny światowej był komendantem Polskiej Organizacji Wojskowej na Sanok[12]. Był zaangażowany w organizację przerzutu legionistów-uciekinierów na trasie Stryj-Jasło, wyposażając ich przy tym w mundury kolejarskie i stosowne legitymacje[11].

U schyłku wojny, w październiku 1918 był wysłannikiem Polskiej Komisji Likwidacyjnej i w tej funkcji przekazał do Sanoka zarządzenie bryg. Bolesława Roji o przejęciu władzy w powiecie sanockim od Austriaków[13]. W październiku 1918 został mianowany przez Roję komendantem milicji na powiat sanocki[14][15]. W tym czasie wraz z innymi osobistościami miejskimi (jako przewodniczący Wojciech Ślączka oraz m.in. Adam Pytel, Feliks Giela, Paweł Biedka, Karol Zaleski, Jan Rajchel oraz inny wojskowy płk. Franciszek Stok)[16] funkcjonował w ramach powołanego 20 października 1918 Komitetu (Towarzystwa) Samoobrony Narodowej[17][18], zaś jako porucznik b. wojsk austriackich został awansowany na stopień kapitana przez komendanta wojsk polskich na Galicję, brygadiera Bolesława Roję i z rozkazu mobilizacyjnego z 31 października 1918 został komendantem wojsk polskich w powiecie sanockim[19][1][20]. Odznaczył się wtedy „nadzwyczajną umiejętnością organizatorską”, doprowadzając do zjednania sił na ziemiach wokół Sanoka i sąsiednich powiatów w celu dokonania przewrotu[11]. Wspomniany KSN 1 listopada 1918 wraz z kpt. Kurką i innymi osobistościami miasta Sanoka podjął rozmowy z komendantem wojskowej załogi w Sanoku płk. Maksymowiczem i mimo jego oporu dokonano rozbrojenia stacjonującego wówczas w miejscowych koszarach – pochodzącego z ziemi czeskiej – 54 pułku piechoty[21][11][22][23]. Dowodził siłami około 80 ludzi cywilnych bez broni[11]. W trakcie przejmowania władzy w mieście staraniem kpt. Kurki wydano broń z sanockich koszar[24]. 1 listopada 1918 wojskowi Antoni Kurka i Franciszek Stok stanęli na czele sokołów, skautów i ochotników, którzy zajęli koszary; w następstwie tego została powołana milicja ludowa, której komendantem został Kurka, a zastępcą Stok[25]. Z sił podległych Kurce formowano oddziały późniejszego 3 batalionu Strzelców Sanockich[11]. Obejmując faktycznie komendę wojskową w powiecie sanockim 1 listopada 1918 wydał odezwę adresowaną do ludności Sanoka i powiatu sanockiego, wzywającą do zachowania spokoju oraz unikania wykroczeń lub zaburzeń[26][27]. Wówczas rozpoczął służbę w Wojsku Polskim, do którego został przyjęty jako były oficer armii austriackiej i zatwierdzony w stopniu kapitana[28]. Rozkazem nr 9 z 13 listopada 1918 kpt. Kurka został zatwierdzony przez szefa Polskiej Komendy Wojskowej w Krakowie, gen. bryg. Bolesława Roję, na stanowisku komendanta powiatowego w Sanoku[29]. W Sanoku oddziały kierowane przez kpt. Kurkę dokonały przejęcia zakładów przemysłowych, budynków, posterunków żandarmerii[20]. Według ówczesnej relacji prasowej dzięki jego działaniom jako dowódcy oddziałów polskich na ziemi sanockiej uniknięto w Sanoku przejęcia miasta przez siły ukraińskie, do czego doszło w innych miejscowościach regionu i skutkowało tam uciskiem ze strony Ukraińców[21]. Mimo tego chłopi z okolicznych wsi, zamieszkiwanych przez ludność ruską, mieli prowadzić zbrojne ataki na Sanok, które odparły siły kpt. Kurki[20]. 25 listopada 1918 przekazał on komendę w powiecie sanockim ppłk. Władysławowi Glazórowi z Przemyśla[30].

Wkrótce potem Antoni Kurka brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej, w tym w walkach pod Załużem, Ustrzykami, Komańczą, Łupkowem, Cisną, opanowując linię kolejową Chyrów-Zagórz-Łupków[11]. Miał też brać udział w walkach pod Chyrowem[1]. Następnie udał się do Lwowa[11][1]. Po oswobodzeniu tego miasta (w walkach 1-22 listopada 1918) formowano 2 pułk Strzelców Lwowskich, a w jego składzie hufiec (batalion), którego 2 drużyna (kompania) powstała z oddziału Zamarstynów, a jej dowódcą był początkowo kpt. Wilhelm Starck (poległy 5 grudnia 1918), a po nim kpt. Kurka[31][32]. Był on dowódcą odcinka Persenkówka i został ranny podczas wypadu[11][33].

W styczniu 1920 z poczty polowej nr 12 (Tarnopol) wnioskował o sporządzenie listy obrońców infrastruktury kolejowej w Zagórzu z okresu walk z Ukraińcami od 1 listopada do 20 grudnia 1918[1][2]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej we wrześniu 1920 walczył w obronie Lwowa jako dowódca batalionu „dzieci lwowskich”[34]. W dniu 7 listopada 1920 odbyły się w Zagórzu uroczystości drugiej rocznicy oswobodzenia miasta, podczas których ochotników dekorowano Krzyżem Obrońców Węzła Zagórskiego, a kpt. Kurka przemawiał w budynku „Sokoła”[11][35].

Rozkazem L. 1375 z 27 lutego 1921 został przeniesiony do batalionu wartowniczego 3/VI[36]. Formalnie został przyjęty do Wojska Polskiego z byłej armii austro-węgierskiej dekretem Naczelnego Wodza L. 2802 z 26 marca 1921 oraz otrzymał przydział do batalionu wartowniczego 3.VI z przydziałem ewidencyjnym do 49 pułku piechoty w Kołomyi[37][38]. W Wojsku Polskim został zweryfikowany w stopniu kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[39][40]. W 1923, 1924 był oficerem 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku[41][42]. 16 stycznia 1925 ogłoszono przeniesienie kpt. Kurki z 2 pułku Strzelców Podhalańskich do 14 pułku piechoty[43]. Zarządzeniem Prezydenta RP z 7 lipca 1926 jako oficer 14 pułku piechoty został przeniesiony do rezerwy z dniem 31 lipca 1926 na podstawie art. 76 pkt. b ustawy o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich[44][45]. Powyższe zarządzenie zostało unieważnione zarządzeniem Prezydenta RP z 9 grudnia 1929[46]. W tym samym roku kpt. Kurka jako oficer 14 pułku piechoty został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 lipca 1926[47]. W 1934 jako kapitan w stanie spoczynku był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr VI jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto[48].

Po odejściu ze służby wojskowej był zatrudniony na stanowisku kierownika Biura Personalnego Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach[1].

Zmarł nagle 25 czerwca 1935 w Katowicach[1][2]. Jego żoną była Kamila, z domu Smólska, córka naczelnika poczty w Zagórzu[1][2]. Zamieszkiwali w domu przy stacji kolejowej Nowy Zagórz[2]. Mieli córkę[2]. W chwili śmierci Antoniego Kurki żyli jeszcze we Lwowie jego rodzice[1].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W ewidencji wojskowej C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Anton Kurka”. Prócz niego na przełomie XIX/XX wieku wojskowymi Austro-Węgier o tej samej tożsamości byli: dr Anton Kurka, oficer lekarz służący w C. K. Marynarce Wojennej oraz Anton Kurka, oficer rachmistrz służący w C. K. Obronie Krajowej.
  2. ↑ W 1921 ogłoszono sprostowanie z „kpt. piech. Kurka Antoni, ur. 9.2.1878” na „kpt. piech. Kurka Antoni, ur. 9.2.1887” . Dekrety Wodza Naczelnego. Przyjęcia. 526. „Dziennik Personalny”. Nr 15, s. 758, 16 kwietnia 1921.  Rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. Sprostowania. 861. „Dziennik Personalny”. Nr 21, s. 1012, 28 maja 1921. 

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Zając. W służbie 2000 ↓, s. 9.
  2. ↑ a b c d e f g h Zając. Biografie 2009 ↓, s. 95.
  3. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1903. Lwów: 1903, s. 89.
  4. ↑ Od „Sokoła” po harcerstwo. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 249. ISBN 83-922799-6-4.
  5. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1909. Wiedeń: 1909, s. 359.
  6. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1910. Wiedeń: 1909, s. 356.
  7. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1911. Wiedeń: 1910, s. 357.
  8. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1909. Wiedeń: 1909, s. 511.
  9. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1910. Wiedeń: 1909, s. 517.
  10. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1911. Wiedeń: 1910, s. 549.
  11. ↑ a b c d e f g h i j Druga rocznica 1920 ↓, s. 9.
  12. ↑ Ślączka. Pamiętniki ↓, s. 158.
  13. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 505.
  14. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919.. Sanok: 1920, s. 8.
  15. ↑ Zając. Jak Sanok 1995 ↓, s. 15.
  16. ↑ 95 lat temu rodziła się Polska. esanok.pl, 10 listopada 2013. [dostęp 2014-05-13].
  17. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka, 1998, s. 133, ISBN 83-909787-0-9, OCLC 830487438.
  18. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 505.
  19. ↑ Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. 30, s. 1, 7 grudnia 1919. 
  20. ↑ a b c W obronie 1918 ↓, s. 4.
  21. ↑ a b W obronie 1918 ↓, s. 3.
  22. ↑ Zając. Jak Sanok 1995 ↓, s. 16-17.
  23. ↑ Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. Nr 30, s. 2, 7 grudnia 1919. 
    •Wojciech Sołtys: Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939. Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 1995. ISBN 83-86077-57-3.
    •95 lat temu rodziła się Polska. esanok.pl, 10 listopada 2013. [dostęp 2013-12-27].
    •Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 36, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  24. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914-1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 492.
  25. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914-1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 496-497.
  26. ↑ Zając. Biografie 2009 ↓, s. 93.
  27. ↑ Zając. Jak Sanok 1995 ↓, s. 15-16.
  28. ↑ Wykaz oficerów, którzy nadesłali swe karty kwalifikacyjne, do Wydziału prac przygotowawczych, dla Komisji Weryfikacyjnej przy Departamencie Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922, s. 45.
  29. ↑ L. prez. 828 – Mianowania, przydziały i przeniesienia. „Rozkazy Polskiej Komendy Wojskowej w Krakowie”. Nr 9, s. 1, 13 listopada 1918. Polska Komenda Wojskowa w Krakowie. 
  30. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 506.
  31. ↑ Henryk Smotrecki: Zarys historji wojennej 39-go pułku strzelców Lwowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, s. 5, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  32. ↑ Semper fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990, s. Tab. 54.
  33. ↑ Według Edwarda Zająca kpt. Kurka uczestniczył w obronie Lwowa, trwającej w dniach 1-22 listopada 1918, służąc w szeregach 40 pułku piechoty Strzelców Lwowskich, zob. Zając. W służbie 2000 ↓, s. 9Zając. Biografie 2009 ↓, s. 95
  34. ↑ Obrońcy Lwowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 38, s. 10, 18 września 1920. 
  35. ↑ Zając. Jak Sanok 1995 ↓, s. 30.
  36. ↑ Rozkazy Ministerstwa Spraw Wojskowych. 302. „Dziennik Personalny”. Nr 10, s. 421, 12 marca 1921. 
  37. ↑ Dekrety Wodza Naczelnego. Przyjęcia. 526. „Dziennik Personalny”. Nr 15, s. 758, 16 kwietnia 1921. 
  38. ↑ Rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. Przydziały i przeniesienia. „Dziennik Personalny”. Nr 17, s. 874, 30 kwietnia 1921. 
  39. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 405.
  40. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 352.
  41. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 379.
  42. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 328.
  43. ↑ Rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Przenoszę. „Dziennik Personalny”. Nr 5, s. 22, 16 stycznia 1925. 
  44. ↑ Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Przeniesienie do korpusu ofic. rezerwowych. „Dziennik Personalny”. Nr 29, s. 228, 26 lipca 1926. 
  45. ↑ Art. 76 pkt. b ustawy z dnia 23 marca 1922 r. o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich dotyczył przeniesienia do rezerwy oficera na skutek dwukrotnie bezpośrednio po sobie następującej ujemnej rocznej kwalifikacji, stwierdzającej nienadawanie się na wyższe stanowisko i orzeczenia komisji...
  46. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Unieważnienia. „Dziennik Personalny”. Nr 18, s. 354, 10 grudnia 1929. 
  47. ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Przenoszę w stan spoczynku. „Dziennik Personalny”. Nr 18, s. 355, 10 grudnia 1929. 
  48. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 328, 969.
  49. ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12.
  50. ↑ Rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. Nadaję Krzyż Walecznych. „Dziennik Personalny”. Nr 12, s. 371, 15 maja 1922. 
  51. ↑ Na podstawie zdjęcia portretowego.
  52. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1909. Wiedeń: 1909, s. 359, 511.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoni_Kurka_(wojskowy)&oldid=69203218”