Bitwa pod Olszowym Młynem
| powstanie styczniowe | |||
| Czas |
22 marca 1863 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium |
Królestwo Polskie | ||
| Wynik |
nierostrzygnięta | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Bitwa pod Olszowym Młynem (Tartakiem, Olszakiem, Olszowem, Olszowym, Olszówką, Pątnowem, Jeziorem Gosławickim, Gosławicami) – bitwa stoczona 22 marca 1863 roku pod Olszowym Młynem, między powstańcami styczniowymi a Rosjanami[1][2].
Przed bitwą[edytuj | edytuj kod]
Ponad dwa tygodnie od przegranej bitwy pod Dobrosołowem oddział Kazimierza Mielęckiego założył obóz w lesie pod Pątnowem. W pobliskim Kazimierzu Biskupim stacjonowały jednak siły rosyjskie, którymi dowodził książę-pułkownik Emil de Sayn Wittgenstein Berlebour[1][3]. Około godziny 2:00 w nocy 22 marca 1863 roku do Kazimierza Biskupiego dotarł dezerter (niemiecki ochotnik) z oddziału Mielęckiego, który poinformował Rosjan o miejscu stacjonowania powstańczego oddziału. Wittgenstein, wysłuchawszy dezertera, postanowił zaatakować. Około godziny 3:10 rosyjska kolumna wyruszyła w kierunku Pątnowa. Nieco wcześniej, bo około godziny 3:00, został ogłoszony alarm wśród powstańców, którzy godzinę później wyruszyli w stronę Olszowego Młyna. Obie strony, świadome bliskości wrogich sił, dążyły do zaskoczenia przeciwnika nagłym atakiem o świcie[1].
Liczebność sił powstańczych i rosyjskich[edytuj | edytuj kod]
W skład oddziału Kazimierza Mielęckiego wchodziły dwie kompanie strzelców (jedną dowodził kapitan Sikorski, a drugą kapitan Michał Zieliński), kompania kosynierów (dowodzona przez kapitana Klepaczewskiego) i szwadron kawalerii (pod dowództwem Władysława Miśkiewicza). Nad całością piechoty komendę objął Edmund Callier. Ogółem siły powstańcze, według Calliera, wynosiły 495 osób[1].
W oddziale Mielęckiego służył przynajmniej jeden Francuz. Był nim Déodat Lejars[1].
Siły rosyjskie składały się z 3. roty strzeleckiej i 3. roty liniowej ze Szlisselburskiego 15. Pułku Piechoty, 3. roty liniowej z 14. Ołonieckiego Pułku Piechoty, ½ sotni Kozaków z Dońskiego 31. Kozackiego Pułku, ½ szwadronu Huzarów z Mariupolskiego Pułku Huzarów, 4. szwadronu z Mariupolskiego Pułku Huzarów i 15 Kozaków z 31. Dońskiego Kozackiego Pułku[1].
Przebieg bitwy[edytuj | edytuj kod]
Bitwa rozpoczęła się o godzinie 4:30. Polska straż przednia i część taboru została zaatakowana na zachodnim brzegu przy moście prowadzącym przez Strugę Biskupią. Doszło do walki na bagnety i przejęcia części wozów taborowych przez Rosjan. Powstańcy wycofali się na wschodni brzeg, gdzie zatrzymali się na linii lasu. Rosjanie, w tym czasie, zajęli pobliski tartak. Około 5:00 rano nastąpił kontratak Polaków. Po trzydziestu minutach walki Wittgenstein zdecydował wycofać się na zachodni brzeg Strugi Biskupiej, jednocześnie wzywając posiłki z Konina. Około godziny 6:30 powstańcy zajęli młyn i zabudowania gospodarcze. Około godziny 6:45 Callier dokonał nieudanej próby ataku przez mosty[1]. Niedługo później Mielęcki odniósł ciężką ranę kręgosłupa, przez co musiał zostać ewakuowanym z pola walki[2][3]. Rany odniósł również Callier. Około godziny 9:00 Polacy, m.in. z powodu braku amunicji, wycofali się do Pątnowa, w tym samym czasie, w obliczu prawie całkowicie wystrzelanego zapasu amunicji i w obawie przed oskrzydleniem, Rosjanie wycofali się na zachodni skraj lasu[1][2].
Straty[edytuj | edytuj kod]
Pod Olszowym Młynem zginęło co najmniej kilku powstańców, m.in. Antoni (Jan) Wąsowicz – szewc ze Stęszewa i Maciej Kryszkiewicz z Poznania[4]. Pogrzeb większości poległych odbył się 26 marca 1863 roku na cmentarzu w Kleczewie[1].
Badania archeologiczne[edytuj | edytuj kod]
Miejsce bitwy pod Olszowym Młynem zostało w 2012 roku przeszukane przez poszukiwaczy z Muzeum Okręgowego w Koninie i ze stowarzyszenia Wielkopolskie Forum Eksploracyjno-Historyczne. Znaleziono pociski, łuski, kule, kapiszony i guziki z czasów bitwy. Znaleziska można obejrzeć w Muzeum Okręgowym w Koninie[5][1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- W 150 rocznicę bitwy jedno z konińskich rond otrzymało nazwę: „Bitwy pod Pątnowem”[6].
- 26 stycznia 2013 roku w Olszowym Młynie postawiono, z inicjatywy Muzeum Okręgowego w Koninie, Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wchód w Koninie, Nadleśnictwa Konin, Wielkopolskiego Forum Eksploracyjno-Historycznego, Leśnictwa w Brzeźnie i w Kazimierzu Biskupim oraz Komendy Hufca ZHP Konin, dwa krzyże: katolicki i prawosławny. 22 marca 2013 roku organizatorzy postawili kamień pamiątkowy i tablicę informacyjno-dydaktyczną[1][5].
- W 2023 roku został wydany tomik wierszy Tomasza Jankowskiego pt. „W krwawym polu srebrne ptaszę”. Autor opisał w nim m.in. dzieje powstania styczniowego na Ziemi Konińskiej. Jeden z wierszy, o nazwie „Pod Olszowym Młynem – 22.03.1863 r.”, poświęcił tytułowej bitwie[7].
- Z okazji 160 rocznicy wybuchu powstania styczniowego Muzeum Okręgowe w Gosławicach zorganizowało wystawę dotyczącą powstańczego zrywu. Wśród wymienionych i opisanych bitew znalazła się m.in. bitwa pod Olszowym Młynem[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k Krzysztof Gorczyca, Michał Górny, Krzysztof Płachciński, Szlakiem partii Kazimierza Mielęckiego 1863 – Studium Historyczno-Archeologiczne, Muzeum Okręgowe w Koninie, Konin 2022, s. 286–304, ISBN 978-83-60168-34-9.
- ↑ a b c Praca zbiorowa pod redakcją Zbigniewa Chodyły, Dzieje Kazimierza Biskupiego, Wydawnictwo Apeks, Kazimierz Biskupi – Konin 2001, s. 156, ISBN 83-88349-03-01.
- ↑ a b Jerzy Łojko, Paweł Markowski, Tomasz Woźniak, Powiat Koniński – energia pokoleń [online], powiat.konin.pl [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Jacek Kowalski, Powstanie stycznowe widziane z Kórnika. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej Z. 31., „PAN Biblioteka Kórnicka”, 2014, s. 72 [dostęp 2024-01-22].
- ↑ a b LM.pl, Dwa krzyże na pojednanie [online], LM.pl – pierwszy portal w regionie [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ LM.pl, Rondo pod Pątnowem [online], LM.pl – pierwszy portal w regionie [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Tomasz Jankowski, W krwawym polu srebrne ptaszę, Wydawnictwo AD REM, Jelenia Góra 2023, s. 54, ISBN 978-83-67156-43-1.
- ↑ Każdy z nas jest cząstką narodowego honoru… – Muzeum Okręgowe w Koninie [online] [dostęp 2023-04-12] (pol.).